Τι κερδίζει η Ελλάδα από τα 540 δισ. του Eurogroup

Άμεσα οφέλη της τάξεως των 10 δισ. ευρώ στην Ελλάδα φέρνει το πακέτο των 540 δισ. που συμφωνήθηκε χθες το βράδυ από το Eurogroup και επιτρέπει στο υπουργείο Οικονομικών να προσθέσει μια «δύναμη πυρός» 6 δισεκατομμυρίων στα προγράμματα στήριξης επιχειρήσεων και εργαζομένων, ενώ η κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να ανοίξει μια προληπτική πιστωτική γραμμή χρηματοδότησης χωρίς μνημόνιο από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) για περίπου 4 δισ. ευρώ.

Μετά τη λήξη της τηλεδιάσκεψης, που ολοκληρώθηκε με χειροκροτήματα από τις εθνικές αντιπροσωπείες για την άρση του αδιεξόδου, ο υπουργός Οικονομικών, Χρήστος Σταϊκούρας, σχολίασε ότι πρόκειται για μια συμφωνία που ήλθε μέσα από συμβιβασμούς. Πράγματι, οι χώρες του Νότου υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν την πρόταση για κοινή έκδοση χρέους (corona bonds), ενώ οι χώρες του Βορρά έκαναν ένα βήμα πίσω σε σχέση με τους όρους δανεισμού από τον ESM, εγκαταλείποντας τις αξιώσεις για εφαρμογή μνημονίων από τα κράτη που θα προσφύγουν στο ταμείο διάσωσης της ευρωζώνης.

Σε ό,τι αφορά το Ταμείο Ανάκαμψης, που είχε προταθεί από τις χώρες του Νότου ως μια εναλλακτική στα κορονο-ομόλογα, οι χθεσινές αποφάσεις δεν επιτρέπουν μεγάλη αισιοδοξία ότι θα κινητοποιήσει σημαντικούς πόρους. Οι ηγέτες θα αποφασίσουν την επόμενη εβδομάδα ποια σχέση θα έχει το νέο Ταμείο με τον κοινοτικό προϋπολογισμό, δηλαδή αν θα αντλήσει κεφάλαια από αυτά που ήδη είναι διαθέσιμα και σε ποιο βαθμό θα μπορέσει να χρηματοδοτηθεί με «καινοτομικά χρηματοπιστωτικά εργαλεία συνεπή με τις Συνθήκες της Ένωσης». Αυτή η συμβιβαστική διατύπωση δεν φαίνεται να αφήνει πολλά περιθώρια για κοινές εκδόσεις χρέους, που θα έδιναν στο Ταμείο Ανάκαμψης το ρόλο για τον οποίο το έχει επινοήσει η Γαλλία, δηλαδή να κινητοποιήσει μεγάλου ύψους, νέα κεφάλαια για επενδύσεις μετά την κρίση του κορονοϊού.

Τα δύο εργαλεία άμεσης χρήσης

Πάντως, από την οπτική γωνία της Ελλλάδας, πρόκειται, όπως τόνισε ο υπουργός Οικονομικών, για μια «ικανοποιητική συμφωνία που προσφέρει νέα χρηματοδοτικά εργαλεία για να αντιμετωπισθούν οι πρωτόγνωρες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της εξάπλωσης του κορονοϊού».

Ειδικότερα, δύο είναι τα εργαλεία άμεσης χρήσης από την ελληνική κυβέρνηση, στην προσπάθεια αντιμετώπισης της κρίσης που προκαλούν τα περιοριστικά μέτρα για τον κορονοϊό:

1. Μέσα από το πρόγραμμα “Sure”, η Κομισιόν θα προσφέρει στα κράτη μέλη φθηνή χρηματοδότηση έως 100 δισ. ευρώ για να καλύψουν το κόστος των προγραμμάτων στήριξης των εργαζομένων. Πρόκειται για μια χρηματοδότηση που, όπως εξήγησε χθες ο επίτροπος Οικονομικών, Πάολο Τζεντιλόνι, δεν θα αλλάξει τα υπάρχοντα σχήματα που εφαρμόζουν οι κυβερνήσεις, αλλά θα τα υποστηρίξει. Για την Ελλάδα, αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αντλήσει περίπου 2 δισ. ευρώ για να υποστηρίξει το βασικό πρόγραμμά της, δηλαδή την παροχή του επιδόματος των 800 ευρώ σε εκατοντάδες χιλιάδες εργαζομένους που πλήττονται από την πανδημία. Σημειώνεται ότι αυτό το ποσό είναι αρκετό, με το παραπάνω, για να καλύψει το κόστος του προγράμματος για τις πρώτες 45 ημέρες, που έχει υπολογισθεί σε 1,4 δισ. ευρώ, προσφέροντας σημαντική ανακούφιση στον προϋπολογισμό.
2. Το νέο πρόγραμμα παροχής δανείων στις επιχειρήσεις της ευρωζώνης, που θα υλοποιηθεί από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, θα βασίζεται σε πρόσθετες εγγυήσεις 25 δισ. ευρώ προς την ΕΤΕπ, οι οποίες θα της επιτρέψουν να κινητοποιήσει έως 200 δισ. ευρώ για δάνεια στις επιχειρήσεις των κρατών μελών, μέσω των εθνικών τραπεζικών συστημάτων. Με βάση τη συμμετοχή της στο ΑΕΠ της ευρωζώνης (περίπου 2%), η Ελλάδα μπορεί να εξασφαλίσει περίπου 4 δισ. ευρώ για δάνεια σε επιχειρήσεις, τα οποία θα προστεθούν στο πακέτο που ήδη έχει εγκρίνει η κυβέρνηση για χρηματοδοτήσεις άνω των 10 δισ. ευρώ σε επιχειρήσεις.

Τα δάνεια από τον ESM

Σχετικά με το τρίτο εργαλείο που εγκρίθηκε από το Eurogroup, δηλαδή τις προληπτικές γραμμές δανεισμού των κρατών της ευρωζώνης από τον ESM, θετικό στοιχείο είναι ότι για αυτές τις γραμμές (ECCL - Enhanced Conditions Credit Line) έγινε δεκτό πως δεν θα ισχύσει ο κανόνας του καταστατικού του ESM, που επιβάλλει την εφαρμογή μνημονίου από μια χώρα για να χρηματοδοτηθεί.

Όπως δήλωσε ο Κλάους Ρέγκλινγκ, επικεφαλής του ESM, ειδικά για την περίοδο της κρίσης του κορονοϊού η γραμμή ECCL θα προσφέρεται στα κράτη με τυποποιημένους όρους για όλους και με μοναδικό περιορισμό ότι τα κεφάλαια, που μπορούν να φθάσουν ως το 2% του ΑΕΠ, θα χρησιμοποιηθούν για την κάλυψη του κόστους της πανδημίας -ο Μ. Σεντένο διευκρίνισε ότι αυτό δεν σημαίνει μόνο τις υγειονομικές δαπάνες, αλλά και το έμμεσο κόστος που προκαλεί η πανδημία.

Για την Ελλάδα, αυτή η διευθέτηση σημαίνει ότι μπορεί να προσφύγει στον ESM για μια προληπτική γραμμή με όριο περίπου 4 δισ. ευρώ. Όμως, η κυβέρνηση δεν έχει λάβει την απόφαση αν θα αξιοποιήσει άμεσα αυτή τη δυνατότητα, καθώς μια προσφυγή στο ταμείο διάσωσης πάντα ενέχει τον κίνδυνο του στιγματισμού μιας χώρας από την αγορά ως δημοσιονομικά αδύναμης. Εξάλλου, η κυβέρνηση διαθέτει το «μαξιλάρι» ρευστότητας των 20 δισ. ευρώ, που μπορεί να διαχειρισθεί χωρίς άδεια από τους Ευρωπαίους εταίρους (άλλα 15,7 δισ. ευρώ είναι δεσμευμένα για τις ανάγκες εξυπηρέτησης του χρέους).

Επιπλέον, το Ελληνικό Δημόσιο έχει λάβει ισχυρή ώθηση, όσον αφορά τη δυνατότητα πρόσβασης στην αγορά ομολόγων, από πολλά μέτρα που ενεργοποίησε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα: συμμετοχή της Ελλάδας στο QE της πανδημίας των 750 δισ. ευρώ, επαναφορά του waiver για να γίνονται δεκτά τα ελληνικά ομόλογα για αναχρηματοδότηση από την ΕΚΤ, άρση του περιορισμού στις αγορές ομολόγων από ελληνικές τράπεζες. Αυτά τα μέτρα κρατούν χαμηλά τις αποδόσεις στη δευτερογενή αγορά και επιτρέπουν στην κυβέρνηση να σχεδιάζει ακόμη και μια έκδοση 10ετών ομολόγων μέσα στον Μάιο.

Με αυτά τα δεδομένα και παρακολουθώντας πώς θα αξιοποιήσουν άλλες χώρες της ευρωζώνης τη δυνατότητα προσφυγής στον ESM χωρίς μνημόνια, η κυβέρνηση θα σταθμίσει το επόμενο διάστημα αν είναι σκόπιμο να αξιοποιηθεί και αυτό το χρηματοδοτική εργαλείο, λαμβάνοντας υπόψη και το γεγονός ότι όσο παραμένει η χώρα σε lockdown τα κρατικά ταμεία «καίνε» 5 - 6 δισ. ευρώ κάθε μήνα.

Το «πυρηνικό όπλο»

Από τη χθεσινή τηλεδιάσκεψη και την ενημέρωση που ακολούθησε δεν έχει γίνει σαφές ένα πολύ σημαντικό στοιχείο, σχετικά με τη χρηματοδότηση των χωρών από τον ESM: αν η ένταξη σε μια προληπτική γραμμή σημαίνει ότι θα προχωρήσει και η ΕΚΤ στην ενεργοποίηση του προγράμματος OMT (Outright Market Purchases), ώστε να αγοράζει ομόλογα του κράτους απευθείας από την πρωτογενή αγορά (κατά την έκδοση).

Το πρόγραμμα OMT είναι το «πυρηνικό όπλο» της ΕΚΤ και είχε επινοηθεί επί ημερών Ντράγκι για να υπάρχει μια αξιόπιστη λύση για τη διάσωση χωρών που είναι πολύ μεγάλες για να διασωθούν από τον ESM, όπως η Ιταλία. Μέχρι στιγμής, το πρόγραμμα δεν έχει ενεργοποιηθεί, αλλά και μόνο η ύπαρξή του ήταν αρκετή το 2012 για να σωθεί η Ιταλία, που βρισκόταν πολύ κοντά στον αποκλεισμό από την αγορά.

Ερωτηθείς ο Μ. Σεντένο αν θα ενεργοποιηθεί το πρόγραμμα OMT από την ΕΚΤ για τις χώρες που θα λάβουν χωρίς μνημόνιο δάνειο από τον ESM, ο πρόεδρος του Eurogroup δεν απάντησε, λέγοντας ότι είναι μια απόφαση που θα πρέπει να ληφθεί από την κεντρική τράπεζα.

Ως τώρα, οι πληροφορίες από την ΕΚΤ ανέφεραν ότι οι κεντρικοί τραπεζίτες δεν θεωρούν σκόπιμο να ενεργοποιηθεί το πρόγραμμα OMT, επειδή λειτουργεί πιο αποτελεσματικά το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά. Όμως, ανάλογα με την εξέλιξη της κρίσης στην Ιταλία εκτιμάται από πολλούς αναλυτές ότι η ΕΚΤ ίσως χρειασθεί να επανεξετάσει τη στάση της.