Κατασκευές: Ζητούνται 55.000 εργαζόμενοι, πάνω από 100 ευρώ το ημερομίσθιο

Αντιμέτωπος με τη «μαύρη τρύπα» στο ανθρώπινο δυναμικό βρίσκεται ο κατασκευαστικός κλάδος. Μέσα στην κρίση, εργατοτεχνίτες, εξειδικευμένοι εργάτες, εργοδηγοί, μηχανικοί, έφυγαν από την Ελλάδα ή μεταπήδησαν σε άλλους κλάδους, με αποτέλεσμα σήμερα η χώρα, έχοντας μπροστά μία πρωτοφανή δεξαμενή έργων και διαγωνισμών 27 δισ. ευρώ ως το 2030, να αντιμετωπίζει ένα κενό 51.000-55.000 θέσεων εργασίας την επόμενη διετία, σύμφωνα με σχετική μελέτη του ΙΟΒΕ.

Όπως συχνά επαναλαμβάνουν το τελευταίο διάστημα οι επικεφαλής των μεγάλων ομίλων, που συγκεντρώνουν ήδη ένα τεράστιο ανεκτέλεστο που προσεγγίζει τα 15 δισ. ευρώ, σήμερα η μεγάλη πρόκληση είναι η εκτέλεση των έργων. Εκτέλεση η οποία φέρνει συνεπακόλουθα και ρευστότητα στα ταμεία των εργολάβων. Και παρότι η έλλειψη εργαζομένων δεν έχει δείξει ακόμη τα δόντια της, ήδη οι εταιρείες ανταγωνίζονται ποια θα πάρει τους εργαζόμενους της άλλης.

Η απειλή πάντως της έλλειψης εργατικού δυναμικού δεν αποτελεί πρόβλημα μόνο για την Ελλάδα, αλλά απασχολεί πολλές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων κυρίως τις βαλκανικές όπου τα επόμενα χρόνια θα εκτελούνται και έργα δισεκατομμυρίων. Ενδεικτικά, στη Ρουμανία, όπου έχει στραφεί και μεγάλο μέρος των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων λόγω του βάρους που έχει σηκώσει η χώρα από τον πόλεμο στην Ουκρανία, η ζήτηση είναι μεγάλη, καθώς σχεδιάζονται προς δημοπράτηση έργα ύψους 26 δισ. ευρώ.

Όπως είπε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Γιώργος Περιστέρης, στο πλαίσιο της έκτακτης γενικής συνέλευσης μέσα στην εβδομάδα, «το ζήτημα της διαθεσιμότητας προσωπικού αντιμετωπίζεται με διαφορετικές ταχύτητες σε κάθε χώρα. Στη Ρουμανία δίνονται περίπου 100 χιλιάδες άδειες εργασίας ετησίως σε εργαζόμενους εκτός ΕΕ και αυτό έχει βοηθήσει πολύ. Στην Ελλάδα οι διαδικασίες καθυστερούν πάρα πολύ, κυρίως από τα κατά τόπους προξενεία».

Η αξία του κλάδου για την απασχόληση

Σύμφωνα με την τελευταία μελέτη του ΙΟΒΕ για τις προοπτικές των κατασκευών, που διενεργήθηκε για λογαριασμό του ΤΜΕΔΕ, το σύνολο των εργαζομένων στις κατασκευές θα πρέπει να αυξηθεί την περίοδο 2024-2026 στους 250.000, επίπεδο κατά 51.000-55.000 εργαζόμενους ψηλότερα από όσους απασχολούνταν το 2022, που προσδιορίζονται σε 197.000 άτομα (συμπεριλαμβανομένων αρχιτεκτόνων και μηχανικών).

Μετά από μια δεκαετία ανώμαλης πτώσης, που ο κλάδος βυθίστηκε από τους 386.000 εργαζόμενους το 2008 στους 191.000 το 2017, παρουσιάζει από τότε μια σχετική στασιμότητα με τάση ήπιας ανόδου. Πάντως, στελέχη του κλάδου εκτιμούν ότι οι ελλείψεις θα σκαρφαλώσουν ακόμα ψηλότερα φτάνοντας στις 80.000-100.000 θέσεις εργασίας. Ο διευθύνων σύμβουλος του ομίλου ΑΒΑΞ, Κωνσταντίνος Μιτζάλης, έχει προσδιορίσει το κενό αποκλειστικά για τους εργατοτεχνίτες σε 30.000 άτομα.

Το μερίδιο του κατασκευαστικού κλάδου στη συνολική απασχόληση, σύμφωνα με τη μελέτη, μειώθηκε από 8% το 2008, οπότε ήμασταν πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (ΕΕ-27), σε 4,1% το 2022. Το 2022 είχαμε πέσει κατά 2,6 ποσοστιαίες μονάδες κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Παρόλα αυτά, στις περισσότερες περιφέρειες της χώρας η συμμετοχή των κατασκευών στην οικονομική δραστηριότητα και την απασχόληση παραμένει υπολογίσιμη. Ειδικότερα, το 2021 κυμάνθηκε από 3,5% σε Ανατολική́ Μακεδονία και Θράκη ως 6,2% στο Νότιο Αιγαίο, με τον εθνικό μέσο όρο στο 4,2%.

Πάντως, η μελέτη του ΙΟΒΕ αναδεικνύει ένα μεγάλο εμπόδιο για το μέλλον του κλάδου. Από εκεί που οι νέοι ηλικίας 15-24 ετών αποτελούσαν το 9,5% του εργατικού δυναμικού των κατασκευών το 2008, το 2022 ήταν μόλις το 3,4%.

Στην Ευρώπη, όπου καταγράφεται ηπιότερη πτωτική τάση, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν κατά μέσο όρο 7,9%. Η χώρα μας κατατάσσεται στην τελευταία θέση μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ ως προς τη συμμετοχή των νέων στο εργατικό δυναμικό του κλάδου. Έλλειμμα που επηρεάζει τη μεταφορά τεχνογνωσίας, εμπειρίας και ικανοτήτων, υποσκάπτοντας την τρέχουσα και τη μελλοντική ανταγωνιστικότητα του κλάδου.

Κίνητρα και διακρατικές συμφωνίες

Μέχρι σήμερα, οι κατασκευαστικές εταιρείες διαχειρίζονται τις ελλείψεις «αρπάζοντας» προσωπικό η μία από την άλλη. Οι εξαγορές μικρότερων εταιρειών με εξειδικευμένο προσωπικό και εξοπλισμό αποτελούν μία ακόμα λύση που επί του παρόντος αποδίδει. Σε αυτό το πλαίσιο, ο επικεφαλής της Intrakat, Αλέξανδρος Εξάρχου, έχει προαναγγείλει τέτοιες συμπληρωματικές εξαγορές στο πλαίσιο του μετασχηματισμού του ομίλου, που θα ανακοινωθεί μέσα στην ερχόμενη εβδομάδα.

Η αυξημένη ζήτηση ανεβάζει βεβαίως και το κόστος εργασίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι σήμερα το ημερομίσθιο του τεχνίτη στην αγορά έχει ξεπεράσει τα 100 ευρώ, όταν οι προϋπολογισμοί των έργων καταρτίζονται με 58 ευρώ.

Όλοι συνηγορούν ότι, με τα χρονοδιαγράμματα του Ταμείου Ανάκαμψης να πιέζουν και μεγάλα έργα όπως ο ΒΟΑΚ και η Εγνατία Οδός (που περιλαμβάνει βαριά συντήρηση) να βρίσκονται σε τροχιά εκκίνησης, θα επέλθει ασφυξία. Η λύση αναζητείται σε δύο άξονες: παροχή κινήτρων για τον επαναπατρισμό επιστημόνων, καθώς και διακρατικές συμφωνίες για προσωπικό εκτός Ε.Ε.

Οι διακρατικές συμφωνίες, στις οποίες προχωρά η Ελλάδα εκτιμάται πως μπορούν να δώσουν ανάσα στον κλάδο. Η μεγάλη πρόκληση είναι, βεβαίως, η πιστοποίηση των εργαζομένων, που θα έρθουν για παράδειγμα από την Ινδία ή το Πακιστάν, διότι η κατασκευή χρειάζεται κατά κύριο λόγο εξειδικευμένο προσωπικό. Συγχρόνως, αυτοί οι άνθρωποι θα έχουν ανάγκες στέγασης και σίτισης κι αυτό μεταφράζεται σε αυξημένο κόστος.