Ποια σχέση μπορεί να έχει το γεγονός ότι το δικαστικό μας σύστημα μπορεί να χρειάζεται χρόνια για να εκδώσει μια απόφαση με το κόστος δανεισμού του ελληνικού κράτους; Κι όμως, αυτά τα φαινομενικά άσχετα θέματα έχουν πλέον πολύ υψηλό βαθμό συσχέτισης, όπως αρχίζουν να τονίζουν οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης: για να δικαιολογηθούν, πλέον, υψηλότερες βαθμολογίες που θα μειώσουν το κόστος δανεισμού, η Ελλάδα καλείται να φέρει σε πέρας με επιτυχία μεταρρυθμίσεις που ξεφεύγουν από το στενά οικονομικό πεδίο.
Η ανακοίνωση του οίκου Moody's, την Παρασκευή, ότι διατηρεί σταθερή τη βαθμολογία της Ελλάδας στο Ba1, ένα σκαλοπάτι κάτω από το χαμηλότερο σκαλί της επενδυτικής βαθμίδας (Baa3) προφανώς δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία -αντίθετα, έκπληξη θα αποτελούσε μια αναβάθμιση. Οι οίκοι αξιολόγησης προσπαθούν να είναι προβλέψιμοι στις ανακοινώσεις τους, ώστε να μην προκαλούν αναταράξεις στις αγορές. Έτσι, δίνουν στις βαθμολογίες μια προοπτική (σταθερή, θετική κ.ο.κ.), που επιτρέπει στους επενδυτές να γνωρίζουν εκ των προτέρων τι να περιμένουν στην επόμενη αξιολόγηση. Η βαθμολογία της Ελλάδας είχε σταθερή προοπτική (η οποία διατηρήθηκε και την Παρασκευή), κάτι που σημαίνει ότι ήταν λίγες οι πιθανότητες αναβάθμισης.
Η Moody's είναι ο οίκος που παραμένει εξαιρετικά αυστηρός έναντι της Ελλάδας και είναι ο μόνος που δεν έχει ακόμη αποδώσει στη χώρα την επενδυτική βαθμίδα. Ενδεχομένως αυτό να οφείλεται σε μια προσπάθεια «διόρθωσης» της υπερβολικά θετικής στάσης του οίκου έναντι της Ελλάδας στο παρελθόν. Η Moody's ήταν ο πρώτος οίκος που απέδωσε βαθμολογία κατηγορίας "A" στην Ελληνική Δημοκρατία (A2, τον Ιούλιο του 1999) και ήταν αυτή που τελευταία αφαίρεσε την επενδυτική βαθμίδα από την Ελλάδα όταν ξέσπασε η κρίση χρέους: Η υποβάθμιση στο Ba1, όπου βρισκόμαστε και σήμερα έγινε στις 16 Δεκεμβρίου 2010, ενώ η χώρα είχε μπει σε μνημόνιο από τον Μάιο του ίδιου έτους.
Η ανακοίνωση που εξέδωσε την Παρασκευή η Moody's έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον γιατί δείχνει πολύ καθαρά πώς εξετάζουν σήμερα την Ελλάδα οι οίκοι και τι ζητούν, όχι πλέον για να την φέρουν στο τελευταίο σκαλί της επενδυτικής βαθμίδας (εκεί βρισκόμαστε ήδη, με εξαίρεση τη Moody's), αλλά για να «σκαρφαλώσει» η χώρα υψηλότερα στα σκαλοπάτια της επενδυτικής βαθμίδας και να ξαναδεί μια βαθμολογία που θα έχει μπροστά το "A". Όσο ψηλότερα ανεβεί η Ελλάδα, τόσο φθηνότερα θα δανείζεται το κράτος και τόσο περισσότερα διεθνή κεφάλαια θα αισθάνονται ασφάλεια για να κινηθούν προς τη χώρα.
Στην ανακοίνωσή της, η Moody's ξεκαθαρίζει ότι έχει γίνει η βασική δουλειά που αφορά τα βασικά μακροοικονομικά μεγέθη, τη δημοσιονομική εξυγίανση, τη διαχείριση του χρέους και τη σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος. Όμως, για να δικαιολογηθούν καλύτερες βαθμολογίες όλα αυτά δεν αρκούν. Χρειάζεται να επιτύχουν και οι διαρθρωτικές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις που υλοποιεί ή σχεδιάζει η κυβέρνηση, ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για μια βιώσιμη ανοδική πορεία της οικονομίας τα επόμενα χρόνια.
Ο οίκος ξεχωρίζει από όλες τις μεταρρυθμίσεις αυτές που αφορούν το δικαστικό σύστημα. Όπως χαρακτηριστικά τονίζει η Moody's,
- Ανοδικές πιέσεις (σ.σ.: για την αύξηση της βαθμολογίας) θα μπορούσαν να προκύψουν στο πλαίσιο ενός σεναρίου συνέχισης των οικονομικών πολιτικών και δέσμευσης για δημοσιονομική εξυγίανση, σε συνδυασμό με την επιτυχή εφαρμογή των υπόλοιπων μεταρρυθμίσεων, ιδίως στο δικαστικό σύστημα, που θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε εξωτερικούς κλυδωνισμούς. Ταχύτερη από την αναμενόμενη βελτίωση της δημοσιονομικής ισχύος και ρύθμιση των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων θα υποστήριζαν υψηλότερη αξιολόγηση.
- Επιπλέον, μια ταχύτερη αλλαγή στην οικονομική δομή της Ελλάδας που συμβάλλει στη βελτίωση της οικονομικής ανθεκτικότητας θα ήταν πιστωτικά θετική. Περαιτέρω βελτιώσεις στον τραπεζικό τομέα, που θα μείωναν τη μεταβλητότητα της κερδοφορίας και θα έφερναν την ποιότητα του ενεργητικού και τους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας πιο κοντά στον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ, θα ήταν επίσης πιστωτικά θετικές.
Αχίλλειος πτέρνα η Δικαιοσύνη: 728 ημέρες για μια απόφαση!
Με άλλα λόγια, αυτό που παρακολουθούν πλέον πολύ στενά οι οίκοι αξιολόγησης είναι αν οι μεταρρυθμίσεις που υλοποιούνται θα έχουν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Η χώρα δεν κρίνεται μόνο από μερικούς δείκτες για τα δημοσιονομικά, το χρέος ή την κατάσταση των τραπεζών, αλλά ουσιαστικά από το αν μπορεί να διορθώσει θεσμικά και διαρθρωτικά προβλήματα δεκαετιών, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, ίσως, τη λειτουργία της Δικαιοσύνης.
Αυτή την περίοδο υλοποιούνται σημαντικές μεταρρυθμίσεις στη Δικαιοσύνη, μεταξύ άλλων με την υιοθέτηση σύγχρονων τεχνολογιών για την επιτάχυνση των λειτουργιών της, την ενοποίηση Ειρηνοδικείων και Πρωτοδικείων, τη μεταφορά δικαστικής ύλης στους δικηγόρους κ.α. Η επιτυχία αυτών των μεταρρυθμίσεων δεν θα κρίνει μόνο πόσο καλύτερα θα λειτουργήσει η Δικαιοσύνη προς όφελος των πολιτών, αλλά και την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας.
Όπως σημείωνε σε παλαιότερη ανάλυσή της η Alpha Bank, το δικαστικό σύστημα στην Ελλάδα παρουσιάζει αδυναμίες και προκλήσεις σε περιοχές που σχετίζονται με την ταχύτητα απονομής της δικαιοσύνης, παρωχημένων και αναποτελεσματικών διαδικασιών και διαρθρωτικών αδυναμιών. Η ελληνική κυβέρνηση έχει ήδη αναγνωρίσει την ανάγκη εκσυγχρονισμού και βελτίωσης της αποτελεσματικότητας του δικαστικού συστήματος. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι οι μεταρρυθμίσεις συνήθως χρειάζονται επιπλέον χρόνο για να υλοποιηθούν και να συνεισφέρουν στην επιτάχυνση των επενδύσεων.
Η αποτελεσματικότητα των δικαστηρίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (στοιχεία 2021)
Η Ελλάδα, σημειώνει η Alpha Bank, συγκαταλέγεται στην ομάδα των χωρών της ΕΕ που παρουσιάζουν χαμηλές επιδόσεις στον τομέα της δικαιοσύνης, με σχετικά χαμηλό ποσοστό επίλυσης υποθέσεων (clearance rate) κάτω από τον αντίστοιχο μέσο όρο της ΕΕ (82,4%, έναντι 100%) και υψηλό χρόνο απονομής δικαιοσύνης (728 ημέρες), ο οποίος είναι ο υψηλότερος μεταξύ των χωρών της ΕΕ.
Εξετάζοντας τη διαχρονική εξέλιξη αυτών των δεικτών για την Ελλάδα, μπορεί κανείς να παρατηρήσει ότι ο χρόνος που απαιτείται για την επίλυση αστικών και εμπορικών διαφορών σε πρώτο βαθμό στην Ελλάδα σταδιακά επιδεινώθηκε από το 2014 (330 ημέρες) και μετά, καθώς αυξήθηκε σε 728 ημέρες το 2021, από 637 ημέρες το 2019 και 559 ημέρες το 2018. Ομοίως, το ποσοστό επίλυσης υποθέσεων επιδεινώθηκε ελαφρώς το 2021, ανερχόμενο σε 82,4% (με τις εκδικασθείσες υποθέσεις να ανέρχονται σε 177.813 και τις εισερχόμενες υποθέσεις σε 206.387) σε σύγκριση με 86,2% το 2019 και 86,3% το 2018, υψηλότερο από τα επίπεδα του 2010 (78,9%), αλλά κάτω από τα επίπεδα του 2014 (113,1%).
Το ξέσπασμα της πανδημίας Covid19 και η εφαρμογή μέτρων περιορισμού της οικονομικής δραστηριότητας οδήγησαν στη διακοπή της εκδίκασης υποθέσεων ή/και στην αναβολή δικών οι οποίες προγραμματίζονται για το 2025 και μετά. Ως εκ τούτου συνέβαλαν στην επιδείνωση αυτών των δεικτών, επισημαίνει η Alpha Bank.
Άνιση πρόοδος στη διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα
Πέραν της Δικαιοσύνης, όμως, υπάρχουν και άλλα σημαντικά πεδία που καθορίζουν τη διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, δηλαδή την ανταγωνιστικότητα που δεν προσδιορίζεται από τις τιμές. Πρόκειται για πεδία που θα παρακολουθούν στενά οι οίκοι αξιολόγησης για να αποφασίζουν αν η χώρα δικαιούται μια καλύτερη βαθμολογία.
Η Τράπεζα της Ελλάδος άρχισε να παρακολουθεί σε τακτική βάση τη διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα στο νέο, αγγλόφωνο οικονομικό δελτίο που έχει αρχίσει πρόσφατα να δημοσιεύει. Τα συμπεράσματα από το σχετικό κεφάλαιο δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, καθώς δίνουν μια άνιση εικόνα προόδου. Η ΤτΕ κάνει λόγο για εμφανή πρόοδο σε ορισμένους τομείς και, συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά τη φορολογική σφήνα (δηλαδή στο ποσοστό φόρων και εισφορών που επιβαρύνουν τους μισθούς), στις κυβερνητικές επιδόσεις, στην αποδοτικότητα των επιχειρήσεων και στον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας. Ταυτόχρονα, όμως, καταγράφει και τη διολίσθηση της χώρας σε χαμηλότερες θέσεις σε ορισμένες σημαντικές διεθνείς κατατάξεις.
Η σημαντικότερη επιτυχία που καταγράφει η ΤτΕ αφορά τον Δείκτη Δημοκρατίας του Economist, που δημοσιεύθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2024. Η Ελλάδα τοποθετείται και πάλι στην ομάδα των χωρών που βιώνουν «πλήρη δημοκρατία» και κατατάσσεται 20η (μεταξύ 187 χωρών), πέντε θέσεις υψηλότερα σε σχέση με την προηγούμενη έκθεση.
Εκεί, όμως, σταματούν τα καλά νέα:
- Στην Παγκόσμια Κατάταξη Ανταγωνιστικότητας του IMD, η Ελλάδα διολίσθησε δύο θέσεις χαμηλότερα, στη θέση 49 από τη θέση 47. Βελτίωση καταγράφηκε στον υποδείκτη αποδοτικότητας της κυβέρνησης (στην 53η από την 55η θέση) με την καλύτερη κατάταξη στον τομέα του θεσμικού πλαισίου και στον υποδείκτη υποδομών (στην 40η από την 41η) με μεγάλη βελτίωση στον τομέα των βασικών υποδομών κατά 17 θέσεις. Σε άλλους δύο υποδείκτες, οι οποίοι περιλαμβάνουν τις οικονομικές επιδόσεις (στην 58η θέση από την 51η) και την αποδοτικότητα των επιχειρήσεων (στην 48η από την 46η) επιδεινώθηκε.
- Στους Δείκτες Διακυβέρνησης της Παγκόσμιας Τράπεζας, η Ελλάδα υποχώρησε στην 80η θέση από την 74η. Η Ελλάδα μείωσε τη μέση κατάταξή της κατά έξι θέσεις. Συγκεκριμένα, επιδείνωση σημειώθηκε σε όλες τις επιμέρους συνιστώσες, αλλά εντονότερη στους δείκτες Ελέγχου Διαφθοράς (93η από 81η) και Κράτους Δικαίου (86η από 79η), ενώ μικρότερη καταγράφηκε στην Κανονιστική Ποιότητα (70η από 69η).
- Στον Δείκτη Διεθνούς Φορολογικής Ανταγωνιστικότητας του Tax Foundation, η Ελλάδα έμεινε σταθερή στην 25η θέση ανάμεσα σε 38 ανεπτυγμένες οικονομίες. Η συνολική απόλυτη βαθμολογία της χώρας μειώθηκε κατά 1,5 μονάδα, καθώς οι βαθμολογίες των φόρων κατανάλωσης και των διασυνοριακών φορολογικών κανόνων επιδεινώθηκαν, ενώ οι βαθμολογίες των ατομικών φόρων και των φόρων ακίνητης περιουσίας βελτιώθηκαν. Η βαθμολογία φορολογίας εταιρειών παρέμεινε σταθερή.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
