Ο 49χρονος Αργύρης Μπαϊρακτάρης αποτελεί έναν από τους ελάχιστους εναπομείναντες μετακινούμενους κτηνοτρόφους στην Ελλάδα, που συνεχίζει να διασχίζει με τα κοπάδια του τη χώρα πεζός, διατηρώντας μια παράδοση αιώνων. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, περίπου 3.000 κτηνοτρόφοι παραμένουν πιστοί στη μετακινούμενη κτηνοτροφία, με τους 1.500 να αλλάζουν νομό κάθε χρόνο, διανύοντας μεγάλες αποστάσεις σε διάστημα άνω των δέκα ημερών. Από αυτούς, οι περισσότεροι προέρχονται από τη Θεσσαλία, ενώ 200 δραστηριοποιούνται στη Δυτική Μακεδονία. Ο ίδιος ο Μπαϊρακτάρης καλύπτει ετησίως τη διαδρομή Αυγερινός–Τύρναβος σε 12 ημέρες.
Στην ορεινή Δυτική Μακεδονία, σε περιοχές γύρω από την Πίνδο και τα σύνορα Γρεβενών–Κοζάνης, χωριά όπως η Σαμαρίνα, ο Ζιάκας, ο Αυγερινός, η Βλάστη, η Δέρνα και το Μεσολούρι διατηρούν έντονη παράδοση στη μετακινούμενη κτηνοτροφία. Από αυτούς τους τόπους ξεκινούν κάθε χρόνο οι λίγοι πλέον κτηνοτρόφοι, ακολουθώντας τα χνάρια των προγόνων τους.
Τα τελευταία δύο χρόνια, οι συνθήκες έχουν μεταβληθεί σημαντικά λόγω της εμφάνισης ζωονόσων και των αυστηρών μέτρων που επιβλήθηκαν για τον περιορισμό τους. Όπως εξηγεί ο Αργύρης Μπαϊρακτάρης, πρόεδρος του Αγροτικού Κτηνοτροφικού Συνεταιρισμού Τυρνάβου «Bune Coop», η μετακίνηση των κοπαδιών γίνεται πλέον κυρίως με φορτηγά, υπό ελεγχόμενες συνθήκες, εγκαταλείποντας το παραδοσιακό ταξίδι με τα πόδια. Αυτή η αλλαγή, όπως σημειώνει, έχει επηρεάσει τόσο τους ίδιους όσο και τα ζώα, καθώς η διαδρομή πλέον πραγματοποιείται γρήγορα και χωρίς την προσωπική επαφή με το τοπίο.
Η πρώτη συμμετοχή του Μπαϊρακτάρη στη μεγάλη μετακίνηση πραγματοποιήθηκε το 1994, σε ηλικία 17 ετών, συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση που ξεκίνησε ο πατέρας του τη δεκαετία του ’60. Για τον ίδιο και για πολλούς συναδέλφους του, η ζωή τους μοιράζεται ανάμεσα σε δύο πατρίδες: τον Τύρναβο τον χειμώνα και τον Αυγερινό το καλοκαίρι. Η μετακινήση πλέον αφορά ολόκληρη την οικογένεια, με τις γυναίκες να συμμετέχουν ενεργά σε όλες τις εργασίες, ενώ τα παιδιά διαμένουν στη Λάρισα για να φοιτήσουν στο σχολείο, επιστρέφοντας το καλοκαίρι.
Η καθημερινότητα αυτή, όπως τονίζει, είναι γεμάτη διπλές ευθύνες, αλλά και διπλές ρίζες, καθώς η μετακινούμενη κτηνοτροφία αποτελεί κομμάτι της ταυτότητας και της παράδοσης της ελληνικής υπαίθρου.
Οι επιπτώσεις των αλλαγών στη μετακινούμενη κτηνοτροφία
Η μετακίνηση των κοπαδιών δεν είναι μόνο ζήτημα επιβίωσης, αλλά και μέρος ενός ευρύτερου οικοσυστήματος. Τα ζώα, όπως εξηγεί ο Μπαϊρακτάρης, διαθέτουν ισχυρή μνήμη και αντιλαμβάνονται έντονα τις εποχικές αλλαγές και τις παραδοσιακές διαδρομές. Η αλλαγή του τρόπου μετακίνησης έχει διαταράξει το φυσικό τους ρυθμό, επηρεάζοντας τόσο τα ίδια όσο και τους κτηνοτρόφους, που πλέον βιώνουν μια διαφορετική πραγματικότητα.
Παρά τις δυσκολίες, η παράδοση συνεχίζεται, καθώς η μετακινούμενη κτηνοτροφία θεωρείται αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς και της ψυχής των ανθρώπων που την υπηρετούν. Ωστόσο, η έλλειψη νέων στον κλάδο, το αυξημένο κόστος και οι γραφειοκρατικές δυσκολίες δημιουργούν έντονη ανησυχία για το μέλλον του επαγγέλματος.
Η συμβολή στην οικονομία και το οικοσύστημα
Η μετακινούμενη κτηνοτροφία λειτουργεί ως ένα δυναμικό οικοσύστημα, συμβάλλοντας στη διαχείριση του τοπίου και στη διατήρηση της ισορροπίας των βοσκοτόπων. Τα κοπάδια βοηθούν στον καθαρισμό της γης, ενισχύουν τη νέα βλάστηση και μειώνουν τον κίνδυνο πυρκαγιών, ενώ η παρουσία τους συνδέεται άμεσα με την ποιότητα των μελισσοκομικών προϊόντων. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Μπαϊρακτάρης, όταν υπήρχαν περισσότερα κοπάδια, οι σοδειές των μελισσοκόμων ήταν καλύτερες, καθώς οι μέλισσες αναζητούν ζωντανά οικοσυστήματα με πλούσια βλάστηση.
Η απώλεια της μετακινούμενης κτηνοτροφίας θα σήμαινε όχι μόνο την οικονομική συρρίκνωση για τους παραγωγούς, αλλά και την αποδυνάμωση της οικολογικής ισορροπίας της ελληνικής υπαίθρου.
Κίνδυνοι και προοπτικές για το μέλλον
Σύμφωνα με τον Μπαϊρακτάρη, ο αριθμός των μετακινούμενων κτηνοτρόφων έχει μειωθεί δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες, από 15.000 τη δεκαετία του ’60 σε λιγότερους από 3.000 σήμερα. Η οικονομική πίεση, οι διοικητικές δυσκολίες και η έλλειψη στήριξης απειλούν τη βιωσιμότητα του κλάδου. Οι κτηνοτρόφοι ζητούν πρακτική στήριξη, όπως καλύτερους δρόμους πρόσβασης, φορολογικά κίνητρα και αναγνώριση της πραγματικής αξίας της εργασίας τους.
Η μετακινούμενη κτηνοτροφία, όπως επισημαίνει, δεν αποτελεί απλώς μια τεχνική επιβίωσης, αλλά έναν τρόπο ζωής που συγχρονίζεται με τις εποχές και τη φύση. Είναι στοιχείο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας και παραμένει ζωντανή απόδειξη της αρμονικής συνύπαρξης ανθρώπου και περιβάλλοντος.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
