Κέρδισε ή έχασε η Ελλάδα από τη Διάσκεψη για την Λιβύη;

Η ελληνική κυβέρνηση δεν βρήκε μια θέση στο τραπέζι των συζητήσεων στη χθεσινή Διάσκεψη του Βερολίνου για την Λιβύη -και εξέφρασε με πολλούς τρόπους και αρκετή ένταση την ενόχλησή της για αυτό τον αποκλεισμό. Όμως, από το αποτέλεσμα της Διάσκεψης, η ελληνική πλευρά δεν βγαίνει τελικά χαμένη, παρότι στο Βερολίνο είχε πρωταγωνιστικό ρόλο ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν.

Στρατηγικός στόχος της ελληνικής πλευράς, όπως έχει γίνει σαφές, είναι να ακυρωθεί η συμφωνία Άγκυρας – Τρίπολης για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, που θέτει σε αμφισβήτηση κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας μας. Για να γίνει αυτό με οριστικό τρόπο, θα πρέπει να πάρει τον έλεγχο της Λιβύης μια νέα κυβέρνηση με διεθνή αναγνώριση και υπό τον έλεγχο του στρατηγού Χαφτάρ, τον οποίο η Αθήνα ανοικτά υποστηρίζει, και η οποία θα καταγγείλει το μνημόνιο με την Τουρκία.

Με κριτήριο την επίτευξη αυτού του στρατηγικού στόχου, η χθεσινή Διάσκεψη του Βερολίνου μπορεί να μην φέρνει κάποιο άμεσο όφελος στην Αθήνα, αλλά σίγουρα δεν έκλεισε με απώλειες για την ελληνική πλευρά:

• Η εντελώς επισφαλής εκεχειρία που συμφωνήθηκε επί της αρχής από τις εμπλεκόμενες δυνάμεις και θα γίνει αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ των άμεσα ενδιαφερόμενων παρατάξεων της Λιβύης το προσεχές διάστημα (Σάρατζ και Χαφτάρ δεν είχαν καν συνάντηση στο Βερολίνο) δεν θέτει σε αμφισβήτηση τα εδάφη που ελέγχουν οι δυνάμεις του Χαφτάρ (στην αμέσως προηγούμενη συνάντηση, στην Μόσχα, Χαφτάρ είχε αρνηθεί να υπογράψει τη συμφωνία για εκεχειρία επειδή, μεταξύ άλλων, προέβλεπε αναδίπλωση από τα εδάφη που έχουν καταλάβει οι δυνάμεις του από τον περασμένο Απρίλιο).
• Η θέση του Χαφτάρ ενισχύεται και από άλλα βασικά στοιχεία της χθεσινής συμφωνίας. Οι τρίτες δυνάμεις που εμπλέκονται στην εμφύλια σύρραξη της Λιβύης, μεταξύ των οποίων και η Τουρκία, συμφώνησαν ότι θα σέβονται στο εξής το εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ. Αυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση της Τρίπολης, που βρίσκεται σε ασθενέστερη θέση και αμύνεται, δεν θα έχει μεγάλα περιθώρια να λάβει πρόσθετες ενισχύσεις από την Τουρκία σε πολεμικό υλικό. Για το αν θα συνεχίσει η Τουρκία τις αποστολές Σύρων μαχητών στα εδάφη της Λιβύης ουδείς μπορεί να κάνει προβλέψεις με βεβαιότητα, όμως ήδη ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν το ζήτησε ευθέως με δήλωσή του. Βέβαιο είναι ότι, μετά τη Διάσκεψη του Βερολίνου, θα είναι πολύ πιο δύσκολο για τον Ερντογάν να ισχυρίζεται ότι είναι ένας παράγοντας ειρήνης που σέβεται τις δεσμεύσεις που ανέλαβε, αν συνεχίσει να στέλνει Σύρους μαχητές στην Λιβύη.
• Επιπλέον και άσχετα από τη χθεσινή συμφωνία, τη θέση της αναγνωρισμένης από τον ΟΗΕ κυβέρνησης της Τρίπολης αποδυναμώνει και η πρωτοβουλία των δυνάμεων του Χαφτάρ να μπλοκάρουν τις εξαγωγές πετρελαίου από τα λιμάνια της ανατολικής Λιβύης που ελέγχουν, παραλύοντας τις εξαγωγές και την παραγωγή και στερώντας από την Τρίπολη τους σημαντικότερους οικονομικούς της πόρους, με τους οποίους χρηματοδοτούσε και την πολεμική της προσπάθεια (άγνωστο είναι, προς το παρόν, πόσο θα επιμείνει ο Χαφτάρ σε αυτό το μπλοκάρισμα των εξαγωγών, για το οποίο ήδη δέχεται αρκετές διεθνείς πιέσεις).

Μπορεί να είναι υπερβολική η θριαμβολογία των δυνάμεων του Χαφτάρ, όπως εκφράσθηκε χθες στο Twitter, όπου έκαναν λόγο για «διπλωματική νίκη του λαού της Λιβύης» στο Βερολίνο, χάρη στον Χαφτάρ και τις «φιλικές χώρες» Γαλλία, Ρωσία, Αίγυπτο, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Ιταλία. Ίσως να είναι υπερβολική και η άλλη διαπίστωση, επίσης σε μήνυμά τους στο Twitter, όπου αναφέρουν ότι «ο Ερντογάν επέστρεψε στην Τουρκία με βαριά καρδιά, ενώ ο αλ-Σάρατζ παραμένει σε σύγχυση επειδή ο σουλτάνος του έφυγε χωρίς να τηλεφωνήσει».

Χωρίς αμφιβολία, εξάλλου, ο Ερντογάν παραμένει ένας από τους ισχυρότερους «παίκτες» στην Λιβύη, ενώ η αμφισβητούμενη συμφωνία για τις θαλάσσιες ζώνες δεν υπάρχει άμεση προοπτική να ακυρωθεί από μια νέα κυβέρνηση, με ισχυρό άνδρα τον Χαφτάρ. Όμως, ο Τούρκος πρόεδρος δεν έχει καταφέρει να απομακρύνει την απειλή του Χαφτάρ για την κυβέρνηση της Τρίπολης, αλλά, αντίθετα, ο Λίβυος στρατηγός βγαίνει ενισχυμένος από τις δύο αλλεπάλληλες διεθνείς συναντήσεις, πρώτα στην Μόσχα και χθες στο Βερολίνο.

Η Αθήνα κλείνει αυτό τον πρώτο γύρο αντιπαράθεσης με την Τουρκία για την προάσπιση των δικαιωμάτων της, που απορρέουν από το Δίκαιο της Θάλασσας και ευθέως αμφισβητούνται με τη συμφωνία Άγκυρας – Τρίπολης, διατηρώντας τις ελπίδες ότι μια αλλαγή αναγνωρισμένης κυβέρνησης στην Λιβύη θα φέρει και την καταγγελία αυτής της συμφωνίας.

Όμως, δεν πρόκειται για ένα αγώνα δρόμου μικρής απόστασης, αλλά για ένα μαραθώνιο, που θα πρέπει να αντιμετωπισθεί με οξυδέρκεια, ετοιμότητα και αποφασιστικότητα από την ελληνική διπλωματία. Η επόμενη μεγάλη πρόκληση που είναι πιθανό να αντιμετωπίσουμε, αν ο Ερντογάν κάνει πράξει όσα έχει προαναγγείλει, θα είναι η έναρξη τουρκικών ερευνών για υδρογονάνθρακες σε περιοχές νότια του Καστελλόριζου, που έχουν παράνομα οριοθετηθεί ως εντασσόμενες στην τουρκική ΑΟΖ, βάσει της συμφωνίας με την Λιβύη.

Ελπίδα όλων είναι να μην φθάσει η αντιπαράθεση σε τέτοια κλιμάκωση, όπου θα βρεθούμε πιο κοντά σε θερμό επεισόδιο με την Τουρκία από κάθε άλλη φορά μετά τον Ιανουάριο του 1996. Όμως, είναι ένα σενάριο για το οποίο η ελληνική πλευρά πρέπει να είναι προετοιμασμένη, καθώς η Τουρκία δείχνει αποφασισμένη να μην μείνει εκτός του μεγάλου παιχνιδιού των υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο και, όσο περισσότερο «στριμώχνεται», τόσο πιο επικίνδυνη γίνεται.