Για σοβαρή επιστιστική κρίση σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά ιδιαίτερα για τις χώρες που εξαρτώνται από τις εισαγωγές πρώτων υλών τροφίμων από Ουκρανία και Ρωσία κάνει λόγω σε άρθρο του ο Qu Dongyu, γενικός γραμματέας του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO).
Όπως τονίζει τα τελευταία δύο χρόνια, η πανδημία λόγω COVID-19 έχει δημιουργήσει πολλές προκλήσεις στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια. Σήμερα, αυτό που συμβαίνει στη Ρωσία και την Ουκρανία προσθέτει μια άλλη σημαντική πρόκληση. Η Ρωσία και η Ουκρανία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια παραγωγή και προσφορά τροφίμων.
Η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας σιταριού στον κόσμο και η Ουκρανία είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος. Μαζί, παρέχουν το 19% της παγκόσμιας προσφοράς κριθαριού, το 14% του σιταριού και το 4% του αραβοσίτου, που αποτελούν περισσότερο από το ένα τρίτο των παγκόσμιων εξαγωγών σιτηρών. Είναι επίσης κύριοι προμηθευτές ελαιοκράμβης και αντιπροσωπεύουν το 52% της παγκόσμιας εξαγωγικής αγοράς ηλιελαίου. Η παγκόσμια προσφορά λιπασμάτων είναι επίσης εξαιρετικά συγκεντρωμένη, με τη Ρωσία ως τον κύριο παραγωγό.
Οι διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας και της υλικοτεχνικής υποστήριξης στην παραγωγή σιτηρών και ελαιούχων σπόρων της Ουκρανίας και της Ρωσίας και οι περιορισμοί στις εξαγωγές της Ρωσίας θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην επισιτιστική ασφάλεια. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για περίπου πενήντα χώρες που εξαρτώνται από τη Ρωσία και την Ουκρανία για το 30% ή περισσότερο της προσφοράς τους σε σιτάρι. Πολλές από αυτές είναι λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες ή χώρες χαμηλού εισοδήματος, με ελλείμματα τροφίμων στη Βόρεια Αφρική, την Ασία και την Εγγύς Ανατολή. Πολλές χώρες της Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας βασίζονται στη Ρωσία για πάνω από το 50% της προσφοράς λιπασμάτων τους και οι ελλείψεις εκεί θα μπορούσαν να επεκταθούν μέχρι το επόμενο έτος.
Οι τιμές των τροφίμων, που ήδη βρίσκονται σε άνοδο από το δεύτερο εξάμηνο του 2020, έφτασαν στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών τον Φεβρουάριο του 2022 λόγω της υψηλής ζήτησης, του κόστους εισροών και μεταφοράς και των διακοπών στα λιμάνια. Οι παγκόσμιες τιμές του σιταριού και του κριθαριού, για παράδειγμα, αυξήθηκαν 31% κατά τη διάρκεια του 2021. Οι τιμές του κραμβέλαιου και του ηλιελαίου αυξήθηκαν περισσότερο από 60%. Η υψηλή ζήτηση και οι ασταθείς τιμές του φυσικού αερίου έχουν επίσης αυξήσει το κόστος των λιπασμάτων. Για παράδειγμα, η τιμή της ουρίας, ενός βασικού αζωτούχου λιπάσματος, έχει τριπλασιαστεί τους τελευταίους 12 μήνες.
Η ένταση και η διάρκεια της σύγκρουσης παραμένουν αβέβαιες. Οι πιθανές διαταραχές στις γεωργικές δραστηριότητες αυτών των δύο μεγάλων εξαγωγέων βασικών εμπορευμάτων θα μπορούσαν να κλιμακώσουν σοβαρά την επισιτιστική ανασφάλεια παγκοσμίως, όταν οι διεθνείς τιμές των τροφίμων και των εισροών είναι ήδη υψηλές και ασταθείς. Η σύγκρουση θα μπορούσε επίσης να περιορίσει την αγροτική παραγωγή και την αγοραστική δύναμη στην Ουκρανία, οδηγώντας σε αυξημένη επισιτιστική ανασφάλεια σε τοπικό επίπεδο.
Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες κινδύνου
Οι καλλιέργειες δημητριακών θα είναι έτοιμες για συγκομιδή τον Ιούνιο. Δεν είναι σαφές εάν οι αγρότες στην Ουκρανία θα μπορούσαν να τη συγκεντρώσουν και να την παραδώσουν στην αγορά. Η μαζική μετακίνηση πληθυσμού μείωσε τον αριθμό των εργατών στη γεωργία. Η πρόσβαση σε γεωργικά χωράφια θα ήταν δύσκολη. Η εκτροφή ζώων και πουλερικών και η παραγωγή φρούτων και λαχανικών θα ήταν επίσης περιορισμένη.
Τα ουκρανικά λιμάνια στη Μαύρη Θάλασσα έχουν κλείσει. Ακόμη και αν η υποδομή εσωτερικής μεταφοράς παραμείνει ανέπαφη, η μεταφορά σιτηρών με σιδηρόδρομο θα ήταν αδύνατη λόγω έλλειψης λειτουργικού σιδηροδρομικού συστήματος. Τα πλοία εξακολουθούν να μπορούν να διέρχονται από τα στενά του Βοσπόρου, μια κρίσιμη εμπορική διαδρομή από την οποία διέρχεται μεγάλη ποσότητα αποστολών σιταριού και καλαμποκιού.
Η αύξηση των ασφαλίστρων για την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας θα επιδεινώσει το ήδη υψηλό κόστος της ναυτιλίας, επιδεινώνοντας το κόστος των εισαγωγών τροφίμων. Επίσης, παραμένει ασαφές εάν οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης και επεξεργασίας θα παραμείνουν ανέπαφες και με προσωπικό.
Τα ρωσικά λιμάνια στη Μαύρη Θάλασσα είναι ανοιχτά προς το παρόν και δεν αναμένεται σημαντική διακοπή της γεωργικής παραγωγής βραχυπρόθεσμα. Ωστόσο, οι οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας έχουν προκαλέσει σημαντική υποτίμηση η οποία, εάν συνεχιστεί, θα μπορούσε να υπονομεύσει την παραγωγικότητα και την ανάπτυξη και τελικά να αυξήσει περαιτέρω το κόστος της γεωργικής παραγωγής.
Η Ρωσία είναι σημαντικός παίκτης στην παγκόσμια αγορά ενέργειας, καθώς αντιπροσωπεύει το 18% των παγκόσμιων εξαγωγών άνθρακα, το 11% του πετρελαίου και το 10% του φυσικού αερίου. Η γεωργία απαιτεί ενέργεια μέσω της χρήσης καυσίμων, αερίου, ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων και λιπαντικών. Η παραγωγή συστατικών και ζωοτροφών απαιτεί επίσης ενέργεια. Η τρέχουσα σύγκρουση έχει προκαλέσει άνοδο των τιμών της ενέργειας, με αρνητικές συνέπειες στον αγροτικό τομέα.
Το σιτάρι είναι βασική τροφή για πάνω από το 35% του παγκόσμιου πληθυσμού και η τρέχουσα σύγκρουση θα μπορούσε να οδηγήσει σε ξαφνική και απότομη μείωση των εξαγωγών σιταριού τόσο από τη Ρωσία όσο και από την Ουκρανία. Δεν είναι ακόμη σαφές εάν άλλοι εξαγωγείς θα μπορούσαν να καλύψουν αυτό το κενό. Τα αποθέματα σιταριού εξαντλούνται ήδη στον Καναδά και οι εξαγωγές από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αργεντινή και άλλες χώρες είναι πιθανό να είναι περιορισμένες καθώς η κυβέρνηση θα προσπαθήσει να εξασφαλίσει την εγχώρια προσφορά.
Οι χώρες που εξαρτώνται από τις εισαγωγές σιταριού είναι πιθανό να αυξήσουν τα επίπεδα των προμηθειών τους, προσθέτοντας περαιτέρω πίεση στις παγκόσμιες προμήθειες. Η Αίγυπτος, η Τουρκία, το Μπαγκλαντές και το Ιράν είναι οι κορυφαίοι παγκόσμιοι εισαγωγείς σιταριού, αγοράζοντας περισσότερο από το 60% του σιταριού τους από τη Ρωσία και την Ουκρανία, και όλες έχουν εξαιρετικές εισαγωγές. Ο Λίβανος, η Τυνησία, η Υεμένη, η Λιβύη και το Πακιστάν βασίζονται επίσης σε μεγάλο βαθμό στις δύο χώρες για την προμήθεια σιταριού τους. Το παγκόσμιο εμπόριο καλαμποκιού είναι πιθανό να συρρικνωθεί λόγω των προσδοκιών ότι η απώλεια εξαγωγών από την Ουκρανία δεν θα καλυφθεί από άλλους εξαγωγείς και λόγω των υψηλών τιμών.
Οι προοπτικές εξαγωγών για ηλιέλαιο και άλλα εναλλακτικά έλαια παραμένουν επίσης αβέβαιες. Οι μεγάλοι εισαγωγείς ηλιελαίου, συμπεριλαμβανομένης της Ινδίας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Κίνας, του Ιράν και της Τουρκίας, πρέπει να βρουν άλλους προμηθευτές ή άλλα φυτικά έλαια, τα οποία θα μπορούσαν να έχουν δευτερογενή επίδραση στα φοινικέλαια, τη σόγια και τα κραμβέλαια, για παράδειγμα.
Συστάσεις ορθής πολιτικής
- Διατηρήστε ανοιχτό το παγκόσμιο εμπόριο τροφίμων και λιπασμάτων: Πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια για την προστασία των δραστηριοτήτων παραγωγής και εμπορίας που απαιτούνται για την κάλυψη των εγχώριων και παγκόσμιων απαιτήσεων. Οι αλυσίδες εφοδιασμού πρέπει να συνεχίσουν να κινούνται, πράγμα που σημαίνει προστασία των μόνιμων καλλιεργειών, των ζώων, των υποδομών επεξεργασίας τροφίμων και όλων των υλικοτεχνικών συστημάτων.
- Βρείτε νέους και πιο διαφορετικούς προμηθευτές τροφίμων: Οι χώρες που εξαρτώνται από εισαγωγές τροφίμων από τη Ρωσία και την Ουκρανία θα πρέπει να αναζητήσουν εναλλακτικούς προμηθευτές για να απορροφήσουν το σοκ. Θα πρέπει επίσης να βασίζονται στα υπάρχοντα αποθέματα τροφίμων και να διαφοροποιήσουν την εγχώρια παραγωγή τους για να εξασφαλίσουν την πρόσβαση των ανθρώπων σε υγιεινές δίαιτες.
- Υποστήριξη ευάλωτων ομάδων, συμπεριλαμβανομένων των εσωτερικά εκτοπισμένων: Οι κυβερνήσεις πρέπει να επεκτείνουν τα δίχτυα κοινωνικής ασφάλειας για να προστατεύσουν τα ευάλωτα άτομα. Στην Ουκρανία, διεθνείς οργανισμοί πρέπει να παρέμβουν για να βοηθήσουν στην προσέγγιση ανθρώπων που έχουν ανάγκη. Σε όλο τον κόσμο, πολλοί περισσότεροι άνθρωποι θα ωθούνταν στη φτώχεια και την πείνα λόγω της σύγκρουσης και πρέπει να τους παρέχουμε έγκαιρα και καλά στοχευμένα προγράμματα κοινωνικής προστασίας.
- Αποφύγετε ad hoc αντιδράσεις πολιτικής: Πριν θεσπίσουν μέτρα για την εξασφάλιση του εφοδιασμού τροφίμων, οι κυβερνήσεις πρέπει να εξετάσουν τις πιθανές επιπτώσεις τους στις διεθνείς αγορές. Οι μειώσεις των εισαγωγικών δασμών ή η χρήση περιορισμών στις εξαγωγές θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην επίλυση των προκλήσεων επισιτιστικής ασφάλειας μεμονωμένων χωρών βραχυπρόθεσμα, αλλά θα ανέβαζαν τις τιμές στις παγκόσμιες αγορές.
- Ενίσχυση της διαφάνειας και του διαλόγου της αγοράς: Περισσότερη διαφάνεια και πληροφόρηση για τις συνθήκες της παγκόσμιας αγοράς μπορεί να βοηθήσει τις κυβερνήσεις και τους επενδυτές να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις όταν οι αγορές γεωργικών βασικών προϊόντων είναι ασταθείς. Πρωτοβουλίες όπως το Agricultural Market Information System (AMIS) της G-20 αυξάνουν αυτή τη διαφάνεια παρέχοντας αντικειμενικές και έγκαιρες αξιολογήσεις της αγοράς.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
