Μπορεί να σταθεί η Ρωσία ως μια υπερδύναμη στο παγκόσμιο στερέωμα και μάλιστα να υποστηρίξει με τις οικονομικές και στρατιωτικές της δυνατότητες τις αχαλίνωτες, αυτοκρατορικές φιλοδοξίες που φαίνεται πως τρέφει ο Βλ. Πούτιν; Οι αριθμοί σκιαγραφούν την εικόνα μιας χώρας που θυμίζει περισσότερο... χάρτινη τίγρη, παρά μια υπερδύναμη και καθιστούν σαφές ότι η οικονομία της Ρωσίας, πριν ακόμη δεχθεί το εξαιρετικά ισχυρό πλήγμα των διεθνών κυρώσεων για την εισβολή, κατατασσόταν πολύ χαμηλότερα όχι μόνο από την αμερικανική, αλλά και από τις μεγάλες οικονομίες της Ευρώπης.
Το πρόβλημα της οικονομικής καθυστέρησης ήταν αυτό που είχε οδηγήσει και στην απότομη κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, που είχε, στη διάρκεια της ψυχροπολεμικής περιόδου, τον τίτλο της υπερδύναμης και του βασικού ανταγωνιστή των Ηνωμένων Πολιτειών στο παγκόσμιο στερέωμα. Η κατάρρευση της τιμής του πετρελαίου τη δεκαετία του '80 προκάλεσε σοβαρή «αιμορραγία» στην ΕΣΣΔ, που είχε, όπως σήμερα και η Ρωσία, τις εξαγωγές πετρελαίου, φυσικού αερίου και βασικών εμπορευμάτων ως κύρια πηγή εσόδων. Παράλληλα, η κούρσα των εξοπλισμών που είχε επιταχύνει, εκείνη την περίοδο, η διοίκηση του Ρ. Ρέηγκαν, προκάλεσε πολύ ισχυρή οικονομική και δημοσιονομική πίεση στην ΕΣΣΔ, σε μια περίοδο μείωσης των εσόδων από το πετρέλαιο, οδηγώντας την «Αυτοκρατορία του Κακού», κατά τη γνωστή διατύπωση του Ρέηγκαν, στην οικονομική κατάρρευση και στη διάλυση.
Παρότι, από τα τέλη της δεκαετίας του '90, ο Πούτιν και το καθεστώς που οικοδόμησε έφερε μια σταθεροποίηση στην οικονομία μετά το χάος της περιόδου που ακολούθησε την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και τη χρεοκοπία του 1998, επιτρέποντας στη ρωσική οικονομία να ανακάμψει από μια πολύ χαμηλή βάση, σε αυτές τις δύο δεκαετίες η Ρωσία δεν έχει καταφέρει να μεγεθύνει σε τέτοιο βαθμό την οικονομία της, ώστε να καταστεί μια δύναμη πραγματικά ανταγωνιστική προς τις μεγάλες χώρες της Δύσης.
Τα στοιχεία του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας (πηγή πίνακα: tradingeconomics.com) αποκαλύπτουν ότι... ο τσάρος είναι γυμνός. Η αμερικανική οικονομία, όπως ήταν αναμενόμενο, βρίσκεται εκτός συναγωνισμού, καθώς, με ΑΕΠ 20,9 τρισ. δολ. το 2020 ήταν περίπου 14 φορές μεγαλύτερη από τη ρωσική. Η Ρωσία κατατάσσεται 12η στη λίστα, με ΑΕΠ μόλις 1,484 τρισ. δολ.
Οι οικονομίες της ευρωζώνης, με 13 τρισ. δολ., έχουν οικονομική εμβέλεια σχεδόν 9 φορές μεγαλύτερη από τη ρωσική.
Αν ο Βλ. Πούτιν καθόταν στο τραπέζι μιας ευρωπαϊκής συνόδου κορυφής, θα είχε, με βάση τα οικονομικά μεγέθη, μικρότερη βαρύτητα από τον ηγέτη της Ιταλίας, καθώς το ΑΕΠ της Ιταλίας ανήλθε το 2020 στα 1,886 τρισ. δολ. Και αυτό παρά το γεγονός ότι η Ρωσία έχει υπερδιπλάσιο πληθυσμό έναντι της Ιταλίας (144 εκατ. κάτοικοι έναντι 60 εκατ. στην Ιταλία και 83 εκατ. στη Γερμανία) και μια τεράστια εδαφική επικράτεια 17.130.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα έναντι 301.000 τετρ. χιλομέτρων της Ιταλίας και 357.000. τετρ. χιλομέτρων της Γερμανίας.
Η Ρωσία κατατάσσεται χαμηλότερα, με κριτήριο το μέγεθος της οικονομίας της, όχι μόνο από όλες τις χώρες του G-7 και την Κίνα, αλλά και από την Ινδία και τη Νότια Κορέα.
Όπως τόνιζε χαρακτηριστικά ο καθηγητής του LSE, Paul De Grauwe: «Η Ρωσία είναι μια μικρή χώρα. Από οικονομική άποψη, δηλαδή. Το ΑΕΠ της Ρωσίας είναι περίπου στο ίδιο μέγεθος με το συνδυασμένο ΑΕΠ του Βελγίου και της Ολλανδίας. Ακόμα κι αν προσθέσετε αυτές τις δύο χώρες μαζί, εξακολουθείτε να έχετε μια μικρή χώρα. Το ΑΕΠ της Ρωσίας αντιπροσωπεύει μόλις το 10% του ΑΕΠ της ΕΕ. Η Ρωσία είναι οικονομικός νάνος στην Ευρώπη».
Το ΑΕΠ των μεγαλύτερων οικονομιών (ποσά σε δισ. δολ.)
| Χώρα | 2020 | 2019 |
| ΗΠΑ | 20.937 | 21.433 |
| Κίνα | 14.723 | 14.280 |
| Ευρωζώνη | 13.011 | 13.407 |
| Ιαπωνία | 4.975 | 5.149 |
| Γερμανία | 3.846 | 3.888 |
| Ηνωμένο Βασίλειο | 2.708 | 2.831 |
| Γαλλία | 2.630 | 2.729 |
| Ινδία | 2.623 | 2.870 |
| Ιταλία | 1.886 | 2.005 |
| Καναδάς | 1.644 | 1.742 |
| Νότια Κορέα | 1.631 | 1.647 |
| Ρωσία | 1.484 | 1.687 |
| Βραζιλία | 1.445 | 1.878 |
| Αυστραλία | 1.331 | 1.397 |
| Ισπανία | 1.281 | 1.393 |
| Μεξικό | 1.076 | 1.269 |
| Ινδονησία | 1.058 | 1.119 |
Πηγή: https://tradingeconomics.com/
Η οικονομική αδυναμία της Ρωσίας έχει την αντανάκλασή της στις στρατιωτικές δαπάνες της χώρας, που παραμένουν μικρές με βάση τα διεθνή δεδομένα των μεγάλων δυνάμεων, παρά το γεγονός ότι ο Πούτιν, ιδιαίτερα μετά την περιβόητη ομιλία του στο συνέδριο του Μονάχου το 2007, όπου επισημοποίησε την έναρξη ανταγωνισμού με το NATO, έχει δώσει ιδιαίτερη έμφαση στην ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων.
Στην πραγματικότητα, όπως έχουν επισημάνει πολλοί αμυντικοί αναλυτές, το μόνο «χαρτί» που έχει στα χέρια του ο Ρώσος ηγέτης για να γίνεται υπολογίσιμος ανταγωνιστής των δυτικών χωρών είναι το τεράστιο πυρηνικό οπλοστάσιο που κληροδότησε η ΕΣΣΔ στη Ρωσία, μεγαλύτερο από το αντίστοιχο αμερικανικό. Με την αιωρούμενη απειλή της χρήσης πυρηνικών, τα οποία μάλιστα, σύμφωνα με το αμυντικό δόγμα της Ρωσίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε τακτικές πολεμικές συγκρούσεις, ο Πούτιν έχει κατ' επανάληψη εξασφαλίσει μια ιδιότυπη «ασυλία» από το NATO, σε διαδοχικές πολεμικές επιχειρήσεις, από την εισβολή στη Γεωργία και την επιχείρηση στην Κριμαία, μέχρι τη σημερινή εισβολή στην Ουκρανία.
Κατά τα άλλα, όμως, οι στρατιωτικές δαπάνες της Ρωσίας μόνο τον χαρακτηρισμό της ως υπερδύναμης δεν μπορούν να δικαιολογήσουν. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύει το Stockholm International Peace Research Institute, οι αμερικανικές αμυντικές δαπάνες πλησιάζουν τα 2 τρισ. δολ. και είναι περίπου 32 φορές μεγαλύτερες από αυτές της Ρωσίας, που ανέρχονται μόλις σε 61,7 δισ. δολ. Αυτή η χαοτική διαφορά είναι συνάρτηση της διαφοράς των δυο οικονομιών, καθώς και τα δύο κράτη ξοδεύουν περίπου το ίδιο ποσοστό του ΑΕΠ για την άμυνά τους (3,7% οι ΗΠΑ, 4,3% η Ρωσία).
Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον, όμως, ότι, όπως φαίνεται από τους αριθμούς, η αναχαίτιση της Ρωσίας από την Ευρώπη είναι μόνο ένα ζήτημα πολιτικής απόφασης και όχι μεγέθους των στρατιωτικών δαπανών. Γαλλία και Γερμανία ξοδεύουν σχεδόν 53 δισ. δολ. η καθεμιά για την άμυνά τους. Αν λειτουργούσαν συντονισμένα, στο πλαίσιο μιας ευρωπαϊκής αμυντικής δομής, με κοινές δαπάνες άνω των 100 δισ. δολ. θα ξεπερνούσαν συντριπτικά τις οικονομικές δυνατότητες της Ρωσίας για στρατιωτικές δαπάνες.
Οι αμυντικές δαπάνες της Ρωσίας και των άλλων μεγάλων δυνάμεων (2022)
| Χώρα (ποσά σε δισ. δολάρια) | Ποσό | % στο ΑΕΠ | Μερίδιο Αμυντικών Δαπανών | |
| 1 | ΗΠΑ | 778.0 | 3.7 | 39% |
| 2 | Κίνα | 252.0 | 1.7 | 13% |
| 3 | Ινδία | 72.9 | 2.9 | 3.7% |
| 4 | Ρωσία | 61.7 | 4.3 | 3.1% |
| 5 | Ηνωμένο Βασίλειο | 59.2 | 2.7 | 3.0% |
| 6 | Σαουδική Αραβία | 57.5 | 8.4 | 2.9% |
| 7 | Γερμανία | 52.8 | 1.4 | 2.7% |
| 8 | Γαλία | 52.7 | 2.1 | 2.7% |
| 9 | Ιαπωνία | 49.1 | 1.0 | 2.5% |
| 10 | Νότια Κορέα | 45.7 | 2.8 | 2.3% |
| 11 | Ιταλία | 28.9 | 1.6 | 1.5% |
| 12 | Ασυστραλία | 27.5 | 2.1 | 1.4% |
| 13 | Καναδίας | 20.8 | 1.3 | 1.1% |
| 14 | Ισραήλ | 21.7 | 5.6 | 1.1% |
| 15 | Βραζιλία | 19.7 | 1.4 | 1.0% |
| Σύνολο αμυντικών δαπανών παγκοσμίως | 1.981 | 2,4 | 100% |
Πηγή: SIPRI Military Expenditure Database
Το ζοφερό μέλλον της ρωσικής οικονομίας
Το καθεστώς του Πούτιν εδώ και αρκετά χρόνια δεν καταφέρνει να αυξήσει την ευημερία των Ρώσων πολιτών, κάτι που δεν είναι άσχετο με την επιθετική πολιτική που εφαρμόζει εδώ και αρκετά χρόνια και, κυρίως, από το 2014, έναντι της Ουκρανίας.
Στην πρώτη δεκαετία της διακυβέρνησης του, ο Πούτιν πέτυχε σημαντική αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος στη Ρωσία, παρά το γεγονός ότι το οικονομικό μοντέλο που εφάρμοσε εξακολούθησε να στηρίζεται σε εξαγωγές βασικών εμπορευμάτων, χωρίς να αναπτυχθεί τεχνολογικά και παραγωγικά η οικονομία. Άλλωστε, αυτό ήταν πρακτικά αδύνατο, καθώς η δομή της οικονομίας στηριζόταν σε ένα κλεπτοκρατικό - ολιγαρχικό μοντέλο, με εξαιρετικά αδύναμους θεσμούς, που περιορίζει τα περιθώρια παραγωγικής και τεχνολογικής προόδου.
Όπως φαίνεται στο γράφημα, από τη δεύτερη δεκαετία του Πούτιν και μετά τον πόλεμο του 2014 στην Ουκρανία και τις -ασθενείς πάντως- διεθνείς κυρώσεις που ακολούθησαν, η τάση αύξησης του κατά κεφαλήν εισοδήματος στη Ρωσία ανακόπηκε. Άλλωστε, άλλαξε και η κατεύθυνση της πολιτικής του Πούτιν: η αποκατάσταση του ρωσικού διεθνούς μεγαλείου και, αργότερα, η ανάκτηση εδαφών που ο Ρώσος πρόεδρος θεωρεί ότι δικαιωματικά ανήκουν στη Ρωσία, έγιναν οι πρώτες προτεραιότητες και η διατήρηση της εξουσίας για τον Ρώσο πρόεδρο έγινε συνάρτηση της προώθησης ιδεών ρωσικού εθνικού μεγαλείου και της διαμόρφωσης ενός κλίματος απειλής από τη Δύση και διαρκούς αντιπαράθεσης.
Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ρωσίας (δολ.)
Για τους Ρώσους, η κατάσταση θα γίνει πολύ χειρότερη τα επόμενα χρόνια, μετά την επιβολή πρωτοφανών διεθνών οικονομικών κυρώσεων. Αναλυτές εκτιμούν ότι, ανεξάρτητα από την έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία, η αποκοπή της Ρωσίας από το διεθνές χρηματοοικονομικό σύστημα και ο δραστικός περιορισμός των δυνατοτήτων της για συμμετοχή σε διεθνείς εμπορικές συναλλαγές και για την προσέλκυση επενδύσεων, οδηγούν τη Ρωσία σε αχαρτογράφητα νερά μιας μεγάλης οικονομικής συρρίκνωσης και υποβάθμισης του βιοτικού επιπέδου.
Το κατά κεφαλή ΑΕΠ της Ρωσίας διαμορφώνεται λίγο πάνω από τα 11.000 δολάρια, έναντι 56.000 δολαρίων στις ΗΠΑ, 45.000 δολαρίων στη Γερμανία, 37.000 δολ. στην Ιταλία και 17.000 δολ. στη χώρα μας.
Ήδη, η χώρα βρίσκεται στο χείλος μιας χρεοκοπίας χειρότερης από αυτή του 1998, καθώς αυτή την φορά θα αθετήσει πληρωμές σε εξωτερικό χρέος (το 1998 δεν είχε πληρώσει ομόλογα σε ρούβλια), Αυτή θα είναι και μια τραγική ειρωνεία για τον Πούτιν: στα πρώτα του βήματα στην εξουσία διόρθωσε την πορεία της Ρωσίας μετά από μια χρεοκοπία, αλλά σήμερα την οδηγεί σε μία χειρότερη.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
