Συνέντευξη με τον Steven Lobell: Σε κρίση η φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη

Η γεωπολιτική αβεβαιότητα που προκαλούν οι συγκρούσεις σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή επαναφέρει στο προσκήνιο τη συζήτηση για τον ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στη διεθνή σκηνή. Σύμφωνα με τον Στήβεν Λομπέλ, καθηγητή Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Utah και ειδικό στον Νεοκλασικό Ρεαλισμό, το παγκόσμιο σύστημα που διαμόρφωσαν οι ΗΠΑ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο βρίσκεται υπό πίεση, αλλά δεν έχει καταρρεύσει.

Όπως επισημαίνει ο Αμερικανός καθηγητής, η φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη παραμένει αμερικανικής ηγεσίας, βασιζόμενη σε αρχές όπως ο σεβασμός του διεθνούς δικαίου, οι ανοιχτές αγορές, η παγκοσμιοποίηση και η διάδοση της δημοκρατίας. Ωστόσο, οι αρχές αυτές βρίσκονται πλέον σε ρευστότητα, με τις ΗΠΑ να παραμένουν ισχυρές αλλά να αντιμετωπίζουν αυξανόμενο ανταγωνισμό από άλλες δυνάμεις που αξιοποίησαν την αμερικανική υπεροχή.

Η περίοδος μετά τον Ψυχρό Πόλεμο χαρακτηρίστηκε από αισιοδοξία για την επικράτηση του φιλελευθερισμού. Όμως, όπως σημειώνει ο Λομπέλ, κράτη όπως η Κίνα και η Ρωσία επωφελήθηκαν από το αμερικανικό σύστημα και σήμερα αποτελούν τους κύριους ανταγωνιστές των ΗΠΑ. Παρά τη διατήρηση της ισχύος τους, οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν εσωτερικές προκλήσεις, καθώς η συμμαχία συμφερόντων που στήριζε την εξωστρέφεια και την οικονομική πολιτική της χώρας έχει αποδυναμωθεί, ιδιαίτερα λόγω των επιπτώσεων της παγκοσμιοποίησης στην αμερικανική βιομηχανία.

Η πολιτική βούληση για διεθνή δράση μειώνεται, ενώ η οικονομική και κοινωνική πόλωση εντείνεται στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη σταδιακή μετατόπιση της αμερικανικής στρατηγικής: οι ΗΠΑ αναμένουν πλέον μεγαλύτερη συνεισφορά από τους συμμάχους τους, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ασία. Η στρατηγική αυτή, όπως την περιγράφει ο Λομπέλ, στηρίζεται στην εξωχώρια εξισορρόπηση, με τις ΗΠΑ να διατηρούν την παρουσία τους αλλά να αποφεύγουν την υπερ-επέκταση.

Η πρόκληση της Κίνας και οι νέες ισορροπίες

Στην παγκόσμια σκακιέρα, η Κίνα αναδεικνύεται ως ο βασικός στρατηγικός ανταγωνιστής των ΗΠΑ. Η Ουάσινγκτον υιοθετεί μια νέα στρατηγική αρχιτεκτονική, προσδοκώντας μεγαλύτερη ανάληψη ευθυνών από τους συμμάχους της. Αυτό δημιουργεί έντονες συζητήσεις εντός της Ευρώπης για την κατανομή των αμυντικών δαπανών, καθώς κάθε κράτος επιδιώκει να αποφύγει το κύριο βάρος.

Η αποδέσμευση των ΗΠΑ από ορισμένες περιοχές ενδέχεται να οδηγήσει σε περισσότερες τοπικές εντάσεις, καθώς λιγοστεύουν οι δρώντες που είναι πρόθυμοι να διαχειριστούν τις κρίσεις. Η μεταφορά του Λομπέλ για τις «κατσαρόλες που βράζουν» αποτυπώνει το αυξανόμενο άγχος για την παγκόσμια αστάθεια.

Ο ρεαλισμός στην εξωτερική πολιτική

Ο Λομπέλ τονίζει ότι ο ρεαλισμός δεν έπαψε ποτέ να επηρεάζει την αμερικανική πολιτική. Η θεωρία του νεοκλασικού ρεαλισμού, την οποία προωθεί ο ίδιος μαζί με συναδέλφους του, αναδεικνύει τη σημασία της σχετικής ισχύος και των ενδιάμεσων μεταβλητών στη διαμόρφωση της διεθνούς συμπεριφοράς των κρατών.

Παρά τις ρωγμές στη φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη, ο Λομπέλ εκτιμά ότι το σύστημα δεν καταρρέει, αλλά μετασχηματίζεται σταδιακά υπό την πίεση εσωτερικών και διεθνών αντιφάσεων, με τις ΗΠΑ να παραμένουν στο κέντρο των εξελίξεων.

Κατά την επίσκεψή του στη Θεσσαλονίκη, ο καθηγητής Στήβεν Λομπέλ πραγματοποίησε την εναρκτήρια δημόσια διάλεξη του Ινστιτούτου Διεθνών Ευρωπαϊκών και Αμυντικών Αναλύσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, ενώ συμμετείχε σε ερευνητικές συναντήσεις με μέλη ΔΕΠ και φοιτητές. Η παρουσία του αναδεικνύει τη διεθνή αναγνώριση του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών και ενισχύει το διεθνές αποτύπωμα του Πανεπιστημίου.