Η πολεμική οικονομία του Βλ. Πούτιν: Ανάπτυξη με χρήμα από το κράτος

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πριν από δύο χρόνια, με τη σταδιακή απομόνωση της χώρας από τις αγορές της Δύσης και την απώλεια σημαντικών εμπορικών εταίρων, οδήγησε τους αναλυτές στην εκτίμηση ότι η οικονομία της σύντομα θα κατέρρεε.

Αυτή η εκτίμηση δεν επιβεβαιώθηκε, καθώς από τη μία πλευρά υπάρχουν χώρες, όπως Ινδία, Κίνα και Τουρκία, που συνεχίζουν τις αγαστές εμπορικές τους σχέσεις με τη Μόσχα, αλλά και γιατί η οικονομία της Ρωσίας έχει μετατραπεί σε οικονομία του πολέμου. 

Η παραγωγή πολεμικού υλικού συνεχώς αυξάνεται για να καλύψει τις ανάγκες του πολέμου στην Ουκρανία, γεγονός που ενισχύει τη γενικότερη παραγωγή και το ΑΕΠ. Όμως, αυτό το μοντέλο ανάπτυξης δεν είναι βιώσιμο, καθώς τα πολεμικά υλικά παράγονται για να καταστραφούν στα μέτωπα του πολέμου, ο «ειρηνικός» τομέας της οικονομίας υποβαθμίζεται, ενώ η χρηματοδότηση της παραγωγής όπλων και πυρομαχικών γίνεται με τεράστια αύξηση των κρατικών δαπανών, που δεν μπορεί να συνεχιστεί για μεγάλο διάστημα.

Διψήφια αύξηση μισθών

Προς το παρόν, το μοντέλο της πολεμικής οικονομίας φαίνεται να αποδίδει. Βάσει των επίσημων στοιχείων, η αύξηση των μισθών στη Ρωσία φθάνει σε διψήφιο ποσοστό, η φτώχεια αλλά και η ανεργία βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλά, ενώ το ρούβλι έχει σταθεροποιηθεί. 

Όπως σημειώνει σε ανάλυσή του το Bloomberg, οι χαμηλόμισθοι το προηγούμενο 9μηνο έχουν λάβει αυξήσεις που αγγίζουν το 20%, σύμφωνα, τουλάχιστον, με αυτά που υποστηρίζει η ρωσική στατιστική υπηρεσία. Όλα δείχνουν ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα είναι εκ νέου θριαμβευτής των εκλογών, με ποσοστά που σε μία δυτική δημοκρατία θα θεωρούνταν αδιανόητα, ενώ παράλληλα έχει φροντίσει να φιμώσει την αντιπολίτευση και όπως όλα υποδεικνύουν να εξοντώσει τον πιο γνωστό αντίπαλό του, τον Αλεξέι Ναβάλνι. 

Το κράτος αυξάνει συνεχώς τις δαπάνες του για την κοινωνική στήριξη των οικογενειών, την αύξηση των συντάξεων, την επιδότηση στεγαστικών δανείων και την αποζημίωση των συγγενών όσων υπηρετούν στο στρατό. Το τίμημα των προεκλογικών υποσχέσεων του Πούτιν μπορεί να ανέλθει σε δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια για τα επόμενα έξι χρόνια.

Ο πόλεμος κατά της Ουκρανίας έχει εντείνει την οξεία έλλειψη εργατικού δυναμικού, καθώς η στρατολόγηση για τα μέτωπα της Ουκρανίας στερεί εργαζόμενους από την αγορά, με τον Πούτιν να δηλώνει τον περασμένο μήνα ότι οι εργοδότες έχουν έλλειμμα 2,5 εκατομμυρίων ανθρώπων.

Αυτό έχει ωφελήσει τους απλούς Ρώσους, οι οποίοι κατά συνέπεια απολαμβάνουν την ασφάλεια της βραχυπρόθεσμης απασχόλησής τους με τους διευθυντές να διστάζουν να απολύσουν οποιονδήποτε. Ενώ το ποσοστό ανεργίας παραμένει σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο, οι προσδοκίες προσλήψεων έχουν εκτοξευθεί σε επίπεδο ρεκόρ, σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα.

Μια μεγάλη και επίμονη πηγή οικονομικής ανησυχίας για το Κρεμλίνο παραμένει η ταχεία αύξηση των τιμών που κατατρώει τα εισοδήματα των Ρώσων. Ενώ αυτό δεν έχει εξασθενήσει, οι μισθοί αυξάνονται ταχύτερα, λόγω των μαζικών κυβερνητικών δαπανών και της έλλειψης εργατικού δυναμικού. Ο μέσος μηνιαίος μισθός το 2023 έφτασε πάνω από 74.000 ρούβλια (814 δολάρια), περίπου 30% υψηλότερος από ό,τι πριν από δύο χρόνια. Πριν από το περασμένο έτος, η Ρωσία δεν είχε δει αύξηση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος άνω του 5% για πολλά χρόνια.

Ο Πούτιν υπερηφανεύεται ότι οι άνευ προηγουμένου διεθνείς κυρώσεις δεν κατάφεραν να εκτροχιάσουν τη ρωσική οικονομία, η οποία αντίθετα επεκτάθηκε, κυρίως λόγω των μαζικών ενέσεων χρημάτων από τον προϋπολογισμό, της στρατιωτικής παραγωγής και του εμπορίου ρεκόρ με την Κίνα. Ο Πούτιν έχει επικαλεστεί στοιχεία που δείχνουν ότι η Ρωσία εισήλθε στις πέντε μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου με βάση την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης, αφού ξεπέρασε τη Γερμανία. Η οικονομία ξεκίνησε φέτος με παρόμοια δυναμική. Τα στοιχεία του Ιανουαρίου για τις λιανικές πωλήσεις, τους πραγματικούς μισθούς και τη βιομηχανική παραγωγή ήταν καλύτερα από τις προβλέψεις της αγοράς.

Απειλητικό δημοσιονομικό κενό

Η άλλη πλευρά του νομίσματος είναι ότι οι αυξημένες κοινωνικές και πολεμικές δαπάνες έχουν οδηγήσει σε ένα τεράστιο δημοσιονομικό κενό και στην απειλή ότι η ήδη υπερθέρμανση της οικονομίας μπορεί να συνεχίσει να οδηγεί τις τιμές προς τα πάνω.

Ο πληθωρισμός παραμένει πάνω από τον στόχο της Τράπεζας της Ρωσίας, ακόμη και μετά τη σημαντική σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής της, καταπνίγοντας την πιστωτική δραστηριότητα στη χώρα. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των τιμών επιταχύνθηκε τον Φεβρουάριο στο 7,7% από 7,4% τον προηγούμενο μήνα.

Εν τω μεταξύ, το έλλειμμα του φετινού ομοσπονδιακού προϋπολογισμού ήταν 1,5 τρισεκατομμύρια ρούβλια στα τέλη Φεβρουαρίου, ενώ το υπουργείο Οικονομικών έχει προγραμματίσει έλλειμμα 1,6 τρισεκατομμυρίων για ολόκληρο το 2024, και τα αποθεματικά της Ρωσίας έχουν ήδη μειωθεί στο μισό.