Σε ένα προηγούμενο άρθρο μου είχα αναφερθεί στις εξωπραγματικές οικονομικές επιδόσεις της Κίνας κατά τα τελευταία 40 χρόνια και είχα επισημάνει ότι αυτές οφείλονται, σε μεγάλο βαθμό, στο έλλειμμα δημοκρατίας της χώρας αυτής.
Ας θυμηθούμε τα κρίσιμα σημεία αλληλεπίδρασης μεταξύ δημοκρατίας και ανάπτυξης:
Από το 1978 που η Κίνα προσχώρησε στον καπιταλισμό, η αμοιβή της εργασίας αυξανόταν διαρκώς στη Δύση, μέσα από αγώνες και διεκδικήσεις. Επίσης, κάτω από την πίεση των δυτικών κοινωνιών, μπήκαν αρκετές ασφαλιστικές δικλείδες για την προστασία και αποκατάσταση του περιβάλλοντος, με αντίστοιχο κόστος. Την ίδια περίοδο, το αυταρχικό καθεστώς της Κίνας, μέσα από περιορισμούς και καταστολές, κρατούσε την αμοιβή της εργασίας σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα, κατεβάζοντας παράλληλα τον πήχη κοινωνικής και περιβαλλοντικής προστασίας.
Οι πιο πάνω διαφορές στο κόστος εργασίας και περιβάλλοντος, σε συνδυασμό με το «ατέλειωτο» εργατικό δυναμικό που ήταν διαθέσιμο όλα αυτά τα χρόνια, δημιούργησαν ένα τεράστιο συγκριτικό πλεονέκτημα για την Κίνα και οδήγησαν σε μαζική εισροή δυτικών κεφαλαίων, τα οποία εκτόξευσαν το ΑΕΠ της Χώρας από τα $150 δις του 1978 στα $12.240 δις του 2017 (αύξηση 8200%, δηλαδή 16πλάσια από την αντίστοιχη της Γερμανίας!).
Στα 40 αυτά χρόνια, έλαβαν χώρα τρείς κρίσιμες εξελίξεις, που αιφνιδίασαν τη Δύση και αναβάθμισαν την Κίνα σε πρωταγωνιστή του παγκόσμιου εμπορίου και σημαντικό ρυθμιστή των πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων σε παγκόσμια κλίμακα:
- Οι ηγεσίες της Δύσης, αποδείχθηκαν κοντόφθαλμες και βρέθηκαν μπροστά σε απρόβλεπτες και δυσμενείς, για τις χώρες τους, εξελίξεις. Αρχικά παρακολουθούσαν με ικανοποίηση την ξέφρενη ροή των κινέζικων προϊόντων προς τις αγορές των χωρών τους, γιατί εξασφάλιζαν στους καταναλωτές-ψηφοφόρους τους άφθονα αγαθά χαμηλού κόστους. Επίσης, γιατί οι δυτικές χώρες μπορούσαν να αντισταθμίσουν την πλημμυρίδα των εισαγόμενων καταναλωτικών αγαθών με δικά τους προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας. Με άλλα λόγια, «πλήρωναν» την εργασία και τα υλικά που εμπεριέχονταν στα κινέζικα προϊόντα, κυρίως με τεχνογνωσία. Αλλά και οι μεγάλες επιχειρήσεις, αισθάνονταν ευχαριστημένες γιατί απολάμβαναν πολύ υψηλές αποδόσεις για τα κεφάλαια που είχαν επενδύσει σε αυτή τη χώρα-Ελντοράντο.
Αυτή η ευφορία, τους εμπόδισε να αντιληφθούν ότι σιγά-σιγά η Κίνα έκλεινε την ψαλίδα της τεχνολογικής υπεροχής της Δύσης και ανέτρεπε την ισορροπία των εμπορικών ισοζυγίων.
Επίσης, ότι ήταν θέμα χρόνου να μπει λουκέτο σε έναν τεράστιο αριθμό δυτικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων λόγω της άκρατη κινεζικής διείσδυσης, η οποία ήταν απόρροια των συγκριτικών πλεονεκτημάτων των επιχειρήσεων που είχαν τη δραστηριότητα τους στην Κίνα.
Για να πάρουμε μια απλοποιημένη εικόνα των δυσμενών συνθηκών ανταγωνισμού που αντιμετωπίζουν οι μικρομεσαίες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, ας υποθέσουμε ότι το κόστος παραγωγής μίας μονάδας του προϊόντος Χ περιλαμβάνει 45% κόστος εργασίας και 55% κόστος υλικών, κεφαλαίου κλπ. Ακόμη, ότι το Χ παράγεται στην ΕΕ με κόστος €100/μονάδα. Με δεδομένο ότι το 2018 η μέση μικτή μηνιαία αμοιβή στην ΕΕ ήταν €1.500 και στην Κίνα κάτω από €500, το Χ παράγεται στην Κίνα με κόστος €70/μονάδα, δηλαδή €100 Χ (1-45%) + €100 Χ 45% Χ (500/1500).
Στην πραγματικότητα το Χ παράγεται στην Κίνα με κόστος μικρότερο των €70, γιατί τα υλικά είναι φθηνότερα, οι επιβαρύνσεις για περιβαλλοντική προστασία και χρήση πράσινης ενέργειας είναι ασήμαντες, οι δαπάνες προστασίας των εργαζομένων είναι μικρότερες κλπ. Μπορεί μάλιστα να πέσει ακόμη πιο κάτω, με κάποιες παραχωρήσεις στην ποιότητα. Σε αρκετές περιπτώσεις, το Χ θα μπορούσε να παράγεται με κόστος €100 στην ΕΕ και €50 στην Κίνα.
Είναι προφανές ότι, με τέτοια δεδομένα, οι συνθήκες ανταγωνισμού για την ευρωπαϊκή μικρομεσαία επιχείρηση είναι ιδιαίτερα δυσμενείς και περιορίζουν σημαντικά τη δυνατότητα της να επιβιώσει μακροπρόθεσμα.
- Η Κίνα, δεν περιορίστηκε στον ρόλο του προμηθευτή φθηνών καταναλωτικών προϊόντων αλλά επεκτάθηκε στην παραγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. Είναι χαρακτηριστικά τα στοιχεία του διμερούς εμπορίου Κίνας-ΗΠΑ στον τομέα αυτό, για το 2017: Η Κίνα πραγματοποίησε πλεόνασμα $376 δις από τις εμπορικές συναλλαγές της με τις ΗΠΑ (εξαγωγές $506 δις, εισαγωγές $130δις), εξάγοντας κατά βάση ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ψηφιακά τηλέφωνα και μηχανήματα (πάνω από το 50% των εξαγωγών της). Οι ΗΠΑ είχαν πλεόνασμα στα... αγροτικά προϊόντα.
Με άλλα λόγια, το αρχικό σενάριο που προέβλεπε ότι η Δύση θα εισάγει από την Κίνα άφθονα καταναλωτικά αγαθά και θα «πληρώνει» με προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, δεν ισχύει πλέον. Η Κίνα έχει σήμερα τη δυνατότητα να εξάγει σχεδόν όλη τη γκάμα προϊόντων σε όλο τον κόσμο.
- Η Τρίτη εξέλιξη ήλθε ως συνέπεια των προηγούμενων δύο, σε συνδυασμό με το έλλειμμα δημοκρατίας της Κίνας, που παρέχει την ευχέρεια του κεντρικού σχεδιασμού και της υλοποίησης των οραμάτων της ηγεσίας της. Η τελευταία έχει ήδη αντιληφθεί τη δύναμη που διαθέτει και μάλιστα σε μια περίοδο που έχει απέναντι της μια αποδυναμωμένη Δύση. Παρά το γεγονός ότι ο Ξι Ζινπίνγκ δείχνει μετριοπαθής, οι πραγματικές προθέσεις της κινεζικής ηγεσίας δεν κρύβονται πλέον.
Αρχικά, οι απανωτές αποτυχίες της Δύσης (χρηματοοικονομική κρίση 2008, μείωση της λάμψης των ΗΠΑ λόγω Τραμπ, αποχώρηση Μ. Βρετανίας από την ΕΕ, αδυναμία της ΕΕ να προχωρήσει σε ουσιαστική πολιτική-κοινωνική-οικονομική σύγκλιση των μελών της, φλερτ Τουρκίας με Ρωσία κλπ) δίνουν την ευκαιρία στην κινέζικη ηγεσία να αμφισβητήσει με πειστικότητα τον δυτικό φιλελευθερισμό, να περιορίσει ακόμη περισσότερο τις δημοκρατικές ελευθερίες και να δεσμεύσει περισσότερους πόρους, αποκτώντας με τον τρόπο αυτό μεγάλη ευχέρεια υλοποίησης των μακροπρόθεσμων σχεδιασμών της.
Τώρα πλέον η Κίνα δύσκολα μπορεί να περιορισθεί. Αξιοποιώντας την τεράστια τεχνολογική της πρόοδο και τους πόρους από την πρωτοφανή οικονομική της ανάπτυξη (μέση ετήσια ανάπτυξη 12% τα τελευταία 40 χρόνια!) επεκτείνεται με στρατηγικές επενδύσεις σε ολόκληρη την υφήλιο. Έχετε παίξει monopoly; Αυτό θα παίζει σε λίγα χρόνια η Κίνα, ελέγχοντας κρίσιμες υποδομές και στρατηγικής σημασίας επενδύσεις σε όλο τον κόσμο, αν δεν καταφέρει να την φρενάρει η (διασπασμένη και χωρίς όραμα) Δύση. Ο «δρόμος του μεταξιού» που φιλοδοξεί να αναβιώσει το Πεκίνο, είναι ένα project που εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο.
Επίλογος
Ας μην ξεχνάμε ότι η τεχνολογία βρίσκεται σε ένα οριακό μεταβατικό στάδιο: Η τεχνητή νοημοσύνη που έχει αρχίσει δειλά-δειλά να εφαρμόζεται πειραματικά, θα «σαρώσει» πολλές παραδοσιακές μορφές παραγωγής, άμυνας, ενέργειας, επικοινωνίας κλπ.
Η Κίνα «παίζει» με την τεχνολογία πολύ δυνατά. Ήδη προηγείται στα δίκτυα πέμπτης γενιάς. Θα καταφέρει να πάρει την πρωτοπορία από τη Δύση και σε αυτό τον τομέα οπότε να γίνει μια ανεξέλεγκτη δύναμη;
Ας ελπίσουμε ότι αυτό δεν θα συμβεί, κυρίως γιατί αυτή η ανεξέλεγκτη δύναμη θα είναι στα χέρια ενός μη δημοκρατικού μηχανισμού εξουσίας.
Ο Μιχάλης Γκλεζάκος είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικής
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
