Η Σύνοδος Κορυφής αυτού του μήνα, μας άφησε μια γλυκόπικρη γεύση. Ναι, πάρθηκαν σημαντικές αποφάσεις για την αντιμετώπιση της οικονομικής ύφεσης που έφερε η πανδημία. Πέρα από εκεί, όμως, μόνο απογοήτευση. Τελικά, αυτή δεν είναι η «Ευρωπαϊκή Ένωση» που έχουμε στο μυαλό μας οι πιο ρομαντικοί. Είναι ένας «Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας Ευρωπαϊκών Χωρών». Αυτό μόνο. Ας το καταλάβουμε για να μην έχουμε προσδοκίες ότι θα φτάσουμε στην πολιτική ενοποίηση, ότι θα δούμε μια ενιαία ευρωπαϊκή οντότητα με το κύρος που της αναλογεί.
Είμαστε ένα ευρωπαϊκό σκορποχώρι. Ο καθένας τραβά το σχοινί προς την πλευρά του, για να εξυπηρετήσει τα δικά του βραχυπρόθεσμα συμφέροντα. Ο αρχικός στόχος που μπήκε από τους ηγέτες-οραματιστές τις δεκαετίες του '70 και του '80, δηλαδή η μετάβαση σε μια πολιτικά ενοποιημένη Ευρώπη με συγκλίνουσες οικονομίες, δεν φαίνεται να ζεσταίνει τις ηγεσίες των τελευταίων 20 ετών.
Η πρώτη κιόλας αποστολή, δηλαδή η μείωση της ψαλίδας μεταξύ των οικονομιών των χωρών - μελών, απέτυχε. Διατέθηκαν σημαντικοί πόροι προς την κατεύθυνση αυτή, αλλά δεν έκαναν τις φτωχότερες χώρες περισσότερο ανταγωνιστικές. Αντίθετα, ισχυροποίησαν κι άλλο τις ήδη ισχυρές. Έτσι, την περίοδο 2002-2018, οι βόρειες χώρες αύξησαν τον τζίρο τους στις ενδοευρωπαϊκές συναλλαγές 40% παραπάνω απ’ όσο οι νότιες και πλέον έχουν 47% υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα (€56.000 έναντι €38.000).
Ακόμη χειρότερη είναι η κατάσταση στην εξωτερική πολιτική. Είναι προφανές ότι για να έχει λόγο και ρόλο στις παγκόσμιες εξελίξεις, το πρώτο που πρέπει να διαθέτει η ΕΕ είναι μια ενιαία εξωτερική πολιτική με μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Όμως δεν τη διαθέτει. Κάθε χώρα-μέλος καλλιεργεί τις σχέσεις που την εξυπηρετούν, έστω και αν αποβαίνουν εις βάρος άλλων χωρών - μελών. Φυσική συνέπεια αυτής της πολυδιάσπασης είναι η αποδυνάμωση της επιρροής της ΕΕ στην παγκόσμια σκακιέρα. Για να γίνει αντιληπτή η γύμνια της στον τομέα αυτό αρκεί να αναφέρουμε ότι η Ρωσία, με ΑΕΠ 1,6 τρισ. ευρώ, δηλαδή το 10% του ΑΕΠ της ΕΕ (16 τρισ. ευρώ) και πληθυσμό το ένα τρίτο, έχει πολλαπλάσιο κύρος ως ρυθμιστής των γεωπολιτικών εξελίξεων.
Εκεί όμως που η έλλειψη ενιαίας εξωτερικής πολιτικής αλλά και μακροπρόθεσμης οπτικής «χτυπά κόκκινο», είναι η ουσιαστική απουσία της από τις εξελίξεις στη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Εκεί όπου μία χώρα, η Τουρκία, «κάνει κουμάντο», διαθέτοντας μόλις το 16% του πληθυσμού και το 5% του ΑΕΠ της ΕΕ.
Η ΕΕ παρακολουθεί, σχεδόν αδιάφορα, τη Ρωσία και την Τουρκία να «αλωνίζουν» στη Συρία, τη Λιβύη, τον Καύκασο. Τα κέντρα αποφάσεων της ΕΕ δείχνουν να μην καταλαβαίνουν ότι η Τουρκία αποτελεί έναν δυνητικό κίνδυνο, ο οποίος μεγαλώνει όσο η χώρα αυτή δυναμώνει. Αρκετές χώρες-μέλη της ΕΕ, αντί να φρενάρουν την επιθετικότητα της Τουρκίας, εξακολουθούν να την εφοδιάζουν με σύγχρονα οπλικά συστήματα και αντίστοιχη τεχνογνωσία. Η Γερμανία, η Ιταλία, η Ολλανδία, η Ισπανία είναι μεταξύ των προμηθευτών αυτών. Η Τουρκία, έχτισε μεθοδικά μια τεράστια στρατιωτική ισχύ κατά τα τελευταία 20 χρόνια, αξιοποιώντας τη μεγάλη οικονομική της ανάπτυξη (τριπλασιασμός του ΑΕΠ μεταξύ 1998-2018) και την επίσης μεγάλη αύξηση του πληθυσμού της (από 65 σε 81 εκ).
Η εθνικιστική οπτική της και η αποδυνάμωση του ρόλου των ΗΠΑ στην περιοχή (ατυχείς χειρισμοί από Ομπάμα και Τραμπ) την ενθάρρυναν να διαμορφώσει μια επεκτατική πολιτική, που έχει ως όραμα τη «Μεγάλη Τουρκία». Έτσι, πέρα από τη Συρία, τη Λιβύη και τον Καύκασο, «έβαλε πόδι» στη Σομαλία και το Κατάρ, έχει παρουσία στο Αφγανιστάν, στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη και στο Κόσοβο, ενώ έχει συμφωνήσει να δημιουργήσει βάσεις στην Αλβανία. Παράλληλα, παραμένει στη Βόρεια Κύπρο από το 1974. Τώρα, της άνοιξε η όρεξη να αρπάξει με το «έτσι θέλω» μέρος της Ελληνικής και Κυπριακής υφαλοκρηπίδας και ποιος ξέρει τι άλλο έχει στο μυαλό της για τα νησιά του Αιγαίου και τη Θράκη.
Η ΕΕ παρακολουθεί ως απλός θεατής τις καθημερινές παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων των δύο μελών της. Το 2019, παραβιάστηκαν 2.032 φορές τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας και 4.500 ο εναέριος χώρος της. Θεωρητικά, τα σύνορα της Ελλάδας είναι και σύνορα της Ευρώπης. Θα έπρεπε λοιπόν να τα υπερασπιστεί, αντιμετωπίζοντας την Τουρκία ανάλογα. Αντί γι’ αυτό, οι ευρωπαϊκές χώρες παρέμειναν και εξακολουθούν να παραμένουν ασυγκίνητες.
Όπως όταν παρακολουθούσαν τις ατέλειωτες ροές των κατευθυνόμενων από την Τουρκία μεταναστών να κατακλύζουν τα νησιά μας. Τότε νοιάζονταν μόνο να εξασφαλίσουν ότι όλοι αυτοί θα μείνουν στην Ελλάδα και δεν θα φτάσει κανείς στην «αυλή» τους. Χρηματοδοτούσαν μάλιστα τα Σκόπια να φτιάχνουν φράχτες για να μην περάσει κανείς από εκεί, λες και τα σύνορα της ΕΕ μετατοπίστηκαν ξαφνικά.
Όπως όταν παρακολουθούσαν τις συντονισμένες από την Τουρκία προσπάθειες των μεταναστών να παραβιάσουν τα σύνορα στον Έβρο. Τότε, ήρθαν κάποιοι Ευρωπαίοι επίσημοι «να μας εμψυχώσουν» με λόγια του... αέρα. Τώρα, βλέπουν για μήνες ολόκληρους τα τουρκικά πλοία στην Ελληνική και Κυπριακή υφαλοκρηπίδα και «σφυρίζουν αδιάφορα». Η Τουρκία, δεν κρύβει τις προθέσεις της. Χρησιμοποιώντας την ισχύ που έχτισε και που την ενισχύουν διαρκώς η Γερμανία, η Ολλανδία, η Ισπανία, η Ρωσία κλπ, επιχειρεί να επιβάλλει «το δίκαιο του ισχυρότερου», κουρελιάζοντας κάθε έννοια διεθνούς δικαίου.
Παραμένει ανενόχλητη στην Κύπρο για 46 χρόνια και η ΕΕ, αντί να την αναγκάσει να φύγει, υποδέχεται μάλλον αδιάφορα τις δηλώσεις για επέκταση της κατοχής στα Βαρώσια «ψιθυρίζοντας», απλώς, κάποιες χλιαρές νουθεσίες. Κι όμως, η ΕΕ θα μπορούσε με μερικές στοχευμένες οικονομικές κυρώσεις «να τη γονατίσει». Τώρα μάλιστα που τα συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας έχουν μηδενισθεί. Ποιος να το κάνει όμως; Οι χώρες που της πουλάνε όπλα; Οι χώρες που βλέπουν τις τράπεζες τους φορτωμένες με τουρκικά χρέη; Οι χώρες που βλέπουν την Τουρκία ως μία ακόρεστη αγορά 80 εκατομμυρίων; Τα βάζουν όλα αυτά στη ζυγαριά και βρίσκουν ότι βαραίνουν περισσότερο από το διεθνές δίκαιο, από την ευρωπαϊκή ενοποίηση, από τον μακροπρόθεσμο κίνδυνο που εκπροσωπεί η Τουρκία. Άλλωστε, στον μυωπικό τους ορίζοντα, ο κίνδυνος είναι μακριά από αυτές. Τον έχουν η Ελλάδα και η Κύπρος. Ας τα βγάλουν πέρα μόνες τους. Όσο για τα «ευρωπαϊκά σύνορα» έ, αυτά πια μοιάζουν με ανέκδοτο...
Ο κ. Μιχάλης Γκλεζάκος είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικής.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
