Έχετε ακούσει φράσεις όπως: «αυτό δεν είναι για εσένα», «μην απλώνεσαι…», «συμμαζέψου, τι σκέψεις είναι αυτές;», «λεφτά έχουν αυτοί που γεννήθηκαν πλούσιοι», και άλλες σαν κι αυτές;
Έχετε δίκιο, ναι, όλοι έχουμε πάρει μια τέτοιου είδους δόση. Μπορεί και πάνω από μία. Τέτοιες φράσεις, λοιπόν, και οι αντίστοιχες συμπεριφορές δημιουργούν προκαταλήψεις (biases) που μας κρατούν για πάντα στάσιμους.
Στη ρίζα αυτών των φράσεων βρίσκεται μια νοοτροπία που περιορίζει τη φαντασία, την καινοτομία, την τόλμη. Μια εσωτερικευμένη φωνή που μετατρέπει το «γιατί όχι;» σε «μην τολμήσεις».
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πλάνη που είναι γνωστή ως η «μη ανακτήσιμη δαπάνη». Δηλαδή, στην προσπάθειά μας να πετύχουμε κάτι που (;) δεν πρέπει να μας ανήκει, δημιουργούμε δαπάνες και κόστη που δεν πρόκειται να ανακτήσουμε ποτέ.
Και επιμένουμε να συνεχίζουμε, μόνο και μόνο επειδή έχουμε ήδη επενδύσει σε αυτό. Υπάρχει όμως κάποια αόρατη δύναμη να ορίζει τι πρέπει να μας ανήκει και τι όχι. Αν ακολουθήσουμε την «πεπατημένη» δεν υπάρχουν κόστη; Το χειρότερο; Αυτή η παγίδα μεταμφιέζεται σε «λογική απόφαση», σε «υπευθυνότητα». Και μας κρατά δέσμιους σε αποτυχημένες επιλογές και χαμένες ευκαιρίες.
Ένα άλλο παράδειγμα αφορά στον μόνιμο σχεδιασμό και ανασχεδιασμό με στόχο ένα καλύτερο πλάνο δράσης. Με ένα μικρό πρόβλημα: η δράση δεν έρχεται ποτέ. Γινόμαστε δέσμιοι της τελειομανίας, της ανασφάλειας ή και του φόβου. Αισθανόμαστε ότι το σχέδιο δεν είναι αρκετά καλό, ότι χρειαζόμαστε περισσότερα δεδομένα, περισσότερη προετοιμασία. Και κάπως έτσι, δεν ξεκινάμε ποτέ. Ο χρόνος περνάει, τα πλάνα σκονίζονται και το όραμα μας ξεθωριάζει.
Οι μεγάλες σκέψεις, οι μεγάλες ιδέες, είναι απαραίτητα συστατικά για την επιτυχία. Να ξεκαθαρίσουμε, ωστόσο, ότι οι μεγάλες σκέψεις πρέπει να συνοδεύονται από πολλά μικρά βήματα προς την επίτευξη του στόχου.
Η αποφασιστικότητα να ξεκινήσεις, ακόμα και με ατέλειες, είναι πιο πολύτιμη από το να περιμένεις την τέλεια στιγμή που ίσως δεν έρθει ποτέ. Η επιτυχία δεν είναι ένα άλμα, αλλά μια σειρά από σταθερά, διαδοχικά βήματα. Και ακόμα και στην περίπτωση που δεν πετύχουμε το 100% του στόχου μας, το ταξίδι είναι μια τεράστια ανταμοιβή και σίγουρα ο καλύτερος δρόμος για να επανεφεύρουμε τον εαυτό μας.
Γνωρίζουμε από τη συμμετοχή μας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ότι για να επιτευχθεί η εντυπωσιακή μετατροπή ενός παιδιού σε ώριμο έφηβο, απαιτούνται χρόνια δομημένης και διαρκούς προσπάθειας. Το ίδιο ισχύει και για κάθε προσωπικό ή επαγγελματικό στόχο. Η ανάπτυξη δεν είναι στιγμιαία, ούτε ευθύγραμμη. Είναι γεμάτη κύκλους, πισωγυρίσματα, αμφιβολίες και ξαφνικές εκλάμψεις. Όμως μόνο μέσα από αυτή τη συνεχή διαδικασία μπορεί κανείς να προχωρήσει ουσιαστικά.
Άλλωστε οι βραχυπρόθεσμοι και εύκολοι στόχοι είναι απλώς ένας προάγγελος της μακροχρόνιας αποτυχίας. Είναι παγίδες ικανοποίησης, που υπόσχονται άμεσα οφέλη χωρίς βάθος. Και όταν αυτά τα οφέλη εξατμιστούν, μένει πίσω η στασιμότητα. Το χειρότερο είναι ότι τέτοιες νοοτροπίες επιβραβεύονται κοινωνικά: ο «λογικός», ο «συνετός», ο «προσγειωμένος». Αλλά πόση πρόοδος έχει επιτευχθεί από ανθρώπους που απλώς ακολούθησαν τον «ασφαλή» δρόμο;
Στη ζωή μας συνήθως αγνοούμε τα στοιχεία που μας διαψεύδουν και προκρίνουμε μια παγιωμένη νοοτροπία έναντι μιας μοντέρνας και αναπτυξιακής.
Πρόκειται για την πλάνη της επιβεβαίωσης: ψάχνουμε μονίμως αποδείξεις που να ενισχύουν αυτά που ήδη πιστεύουμε και απορρίπτουμε ό,τι διαφωνεί με τη μέχρι τώρα κοσμοθεωρία μας. Έτσι, ενώ η πραγματικότητα αλλάζει, εμείς παραμένουμε ακίνητοι. Και χάνουμε την ευκαιρία να αλλάξουμε μαζί της.
Ένας άλλος ύπουλος μηχανισμός είναι η εσωτερικευμένη αποτυχία. Έχουμε μεγαλώσει σε κοινωνίες όπου η αποτυχία ταυτίζεται με ντροπή, ενώ στην πραγματικότητα είναι ο πιο φυσιολογικός και πολύτιμος τρόπος μάθησης. Αντί να την αγκαλιάσουμε ως κομμάτι της διαδικασίας, τη φοβόμαστε, την αποφεύγουμε και τελικά δεν τολμάμε. Το αποτέλεσμα είναι η σιγή, η αδράνεια, η υπόγεια φθορά των ονείρων μας.
Η ανατροπή αυτών των στερεοτύπων απαιτεί θάρρος. Θάρρος να αποδεχτούμε ότι η γνώμη των άλλων δεν καθορίζει την αξία μας. Θάρρος να αποτύχουμε, να εκτεθούμε, να ξαναπροσπαθήσουμε. Θάρρος να σκεφτούμε τα μεγάλα, να ξεβολευτούμε, να θέσουμε στόχους έξω από τα συνηθισμένα.
Χρειαζόμαστε μια αλλαγή οπτικής. Να δούμε τη φιλοδοξία όχι ως αλαζονεία αλλά ως έκφραση δυναμισμού. Την αποτυχία όχι ως στίγμα αλλά ως βήμα. Τη δημιουργικότητα όχι ως πολυτέλεια αλλά ως ανάγκη. Την αλλαγή όχι ως απειλή αλλά ως ευκαιρία.
Γιατί όσοι βάζουν εμπόδια στην πρόοδο τους, έχουν τη νοοτροπία «μην τολμήσεις», αναβάλουν συνεχώς, βιάζονται και επικεντρώνονται στην «πιθανή αποτυχία», απλά φοβούνται την επιτυχία. Ας ξεκινήσουμε σήμερα με τη σκέψη: «γιατί όχι εγώ;».
*Ο κ. Θεόδωρος Κρίντας, PhD, CIIA είναι Founder & CEO, της Koubaras Ltd (Συμβουλευτική εταιρεία που δίνει έμφαση στις λύσεις διαδοχής και την άμεση εφαρμογή τους στην καθημερινότητα των επιχειρήσεων) και Επισκέπτης Καθηγητής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
