Έχουμε εδώ και αρκετά χρόνια αναφερθεί στο περιοδικό του MIT Technology Review και ειδικά στον κατάλογο που δημοσιεύει στις αρχές κάθε χρόνου με τις 10 Πρωτοποριακές Τεχνολογίες οι οποίες έχουν προοπτική να αλλάξουν τον τρόπο που ζούμε και εργαζόμαστε.
Οι συντάκτες του περιοδικού αφιερώνουν μήνες ερευνώντας και συζητώντας ποιες τεχνολογίες θα μπουν στη λίστα της χρονιάς προσπαθώντας να δημιουργήσουν ένα μείγμα καινοτομιών που αναπτύσσονται σε διάφορους τομείς.Στις φετινές επιλογές τρεις αφορούν το περιβάλλον, δύο την υγεία, την τεχνητή νοημοσύνη και τη ρομποτική και μια τη γνώση του Σύμπαντος.
Αλλά ας δούμε ολόκληρο τον κατάλογο:
Αστεροσκοπείο Vera C. Rubin
Το αστεροσκοπείο που θα αρχίσει να λειτουργεί φέτος στην απομακρυσμένη περιοχή CerroPachón της Χιλής, πήρε το όνομά του από την Αμερικανίδα αστρονόμο Vera Rubin, η οποία παρείχε τα πρώτα πειστικά στοιχεία για την ύπαρξη της σκοτεινής ύλης.Κύριο στοιχείο του είναι ένα πανίσχυρο 8,4 μέτρων τηλεσκόπιο το οποίο θα ξεκινήσει μια δεκαετή έρευνα του νότιου ουρανού.Μέσα στο τηλεσκόπιο βρίσκεται η μεγαλύτερη ψηφιακή φωτογραφική μηχανή που κατασκευάστηκε ποτέ για την αστρονομία, η οποία επί 10 ολόκληρα χρόνια θα λαμβάνει λεπτομερείς εικόνες καλύπτοντας ολόκληρο τον ουρανό του νότιου ημισφαιρίου κάθε νύχτα και δημιουργώντας μιαιδιαίτερα υψηλής ευκρίνειας αστρονομική ταινία. Αυτή η μοναδική ταινία θα ζωντανέψει τον νυχτερινό ουρανό, αποδίδοντας έναν θησαυρό ανακαλύψεων: αστεροειδείς και κομήτες, παλλόμενα αστέρια, εκρήξεις σουπερνόβα και άλλα.
Μέχρι το τέλος της έρευνας, αυτή η κάμερα 3,2 gigapixel θα έχει συλλέξει έως και 60 petabytes δεδομένων - περίπου τρεις φορές το μέγεθος των πληροφοριών που αποθηκεύεται σήμερα στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου των ΗΠΑ και θα μας βοηθήσει να αποκτήσουμε μια καλύτερη κατανόηση του Σύμπαντος μας, να εμβαθύνουμε στα μυστήρια της σκοτεινής ενέργειας και της σκοτεινής ύλης και να αποκαλύψουμε απαντήσεις σε ερωτήματα που δεν έχουμε ακόμη φανταστεί.
Γενετική αναζήτηση AI
Οι πρώτες μηχανές αναζήτησης επικεντρώθηκαν στην εύρεση λέξεων-κλειδιών μέσα σε κάποιο περιεχόμενο, γεγονός που οδήγησε σε απλές αλλά συχνά αδέξιες απαντήσεις. Με την πάροδο του χρόνου, οι εξελίξεις στους αλγόριθμους έκαναν την αναζήτηση πιο εξελιγμένη, ωστόσο, παρά τις βελτιώσεις, η παραδοσιακή αναζήτηση εξακολουθεί να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην αντιστοίχιση λέξεων, συχνά χάνοντας τη βαθύτερη πρόθεση πίσω από τα ερωτήματα.
Η εισαγωγή του AIOverviews, που τροφοδοτείται από το γλωσσικό μοντέλο Geminiτης Google, θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο δισεκατομμύρια άνθρωποι κάνουν αναζητήσεις στο διαδίκτυο. Η γενετική τεχνητή νοημοσύνη αντί απλώς να προσδιορίζει λέξεις-κλειδιά, κατανοεί το πλαίσιο, παρέχει λεπτές απαντήσεις και αλληλοεπιδρά με τους χρήστες συνομιλητικά. Μας επιτρέπει να αναζητάμε με τον τρόπο που μιλάμε και προσφέρει έτσι τη δυνατότητα να βρίσκουμε την πληροφορία ή τα στοιχεία που αναζητούμε απλά και γρήγορα. Όταν πληκτρολογούμε κάποιο ερώτημα, ένα μοντέλο AI συνοψίζει πληροφορίες από πολλές ηλεκτρονικές πηγές για να επιστρέψει μια μοναδική απάντηση.
Στη συσκευή σας, μπορεί να χτενίζει έγγραφα, φωτογραφίες και βίντεο, αναγνωρίζοντας αντικείμενα και άτομα για να σας βοηθήσει να τα βρείτε πιο γρήγορα. Αυτό μπορεί να σηματοδοτήσει το τέλος των παραδοσιακών μηχανών αναζήτησης και την άνοδο των προσωπικών βοηθών AI.
Μικρά γλωσσικά μοντέλα
Τα μικρά γλωσσικά μοντέλα (SLM) είναι μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης (AI) ικανά να επεξεργάζονται, να κατανοούν και να παράγουν περιεχόμενο ανθρώπινης γλώσσας. Όπως υποδηλώνει το όνομά τους, τα SLM είναι μικρότερα σε κλίμακα και πεδίο εφαρμογής από τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (LLM) τα οποία μπορούν να κάνουν εκπληκτικά πράγματα επειδή εκπαιδεύτηκαν στα πολυάριθμα δεδομένα του διαδικτύου.
Τα μικρά γλωσσικά μοντέλα είναι πιο συμπαγή και αποτελεσματικά από τα αντίστοιχα μεγάλα μοντέλα,απαιτούν λιγότερη μνήμη και υπολογιστική ισχύ, είναι φθηνότερα, λιγότερο ενεργοβόρα και περισσότερο εύχρηστα από τα μεγάλα σε μια σειρά συγκεκριμένων εργασιών. Σε μέγεθος, οι παράμετροι των SLM (οι τιμές που καθορίζουν τη συμπεριφορά τους), κυμαίνονται από μερικά εκατομμύρια έως μερικά δισεκατομμύρια, σε αντίθεση με τα LLM τα οποία είναι εφοδιασμένα με εκατοντάδες δισεκατομμύρια ή ακόμα και τρισεκατομμύρια παραμέτρους. Έτσι, τα SLMείναι ιδανικά για περιβάλλοντα με περιορισμένους πόρους, μικρότερες επιχειρήσεις ή ιδιώτες χρήστες.
Κάντε τόπο, δεινόσαυροι! Καταλήγει το περιοδικό. Το μέλλον ανήκει σε μικρότερες, πιο ευκίνητες υπάρξεις.
Θεραπείες για το ρέψιμο βοοειδών
Οι εκπομπές αερίων από την κτηνοτροφία συμβάλλουν στο 11% έως 20% της συνολικής ρύπανσης του κλίματος παγκοσμίως, - περισσότερο από αυτό που παράγεται από όλα τα αυτοκίνητα, τα τρένα και τα αεροπλάνα στον κόσμο μαζί! Το πιο επικίνδυνο αέριο του θερμοκηπίου που εκπέμπεται από την κτηνοτροφία είναι το μεθάνιο, –η εντερική μεθάνη όπως αποκαλείται- που αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο των παγκόσμιων εκπομπών μεθανίου.
Τα κοπάδια βοοειδών του κόσμου, όπως και τα αιγοπρόβατα, εκπέμπουν μεθάνιο ως υποπροϊόν της πέψης.Είναι λοιπόν το ρέψιμο των αγελάδων μία από τις μεγαλύτερες πηγές γεωργικών εκπομπών και μία από τις πιο δύσκολες για επίλυση.
Η λύση φαίνεται να έχει τη μορφή συμπληρωμάτων στις ζωοτροφές που μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές μεθανίου κατά 30% αναστέλλοντας τη δράση ενός ένζυμου στα έντερα των ζώων, το οποίο βοηθά στη μετατροπή σε εντερικό μεθάνιο, του υδρογόνου και του διοξειδίου του άνθρακα που παράγονται κατά τη διάρκεια της πέψης.
Τέτοια συμπληρώματα διατροφής που μειώνουν σημαντικά την ποσότητα μεθανίου που αποβάλουν τα βοοειδή είναι πλέον διαθέσιμα σε δεκάδες χώρες. Άλλα προϊόντα, τα οποία μπορεί να αποδειχθούν ακόμη πιο αποτελεσματικά, είναι πιθανό να ακολουθήσουν.
Ρομποταξί
Τα ρομποταξί, δηλαδή τα αυτοκινούμενα χωρίς οδηγό ταξί, αναμενόταν να είναι μία από τις πιο γρήγορα αναπτυσσόμενες εφαρμογές των αυτόνομων αυτοκινήτων, ειδικά στις αστικές περιοχές με θετικό αντίκτυπο στην οδική ασφάλεια, την κυκλοφοριακή συμφόρηση και τη στάθμευση και θα μπορούσαν επίσης να μειώσουν την αστική ρύπανση και την κατανάλωση ενέργειας εφόσον, πιθανότατα, θα χρησιμοποιούν ηλεκτρικά αυτοκίνητα.
Οιπροβλέψειςγιαγρήγοραεξάπλωσήτουςόμωςδενεπαληθεύθηκαν. Υπήρξαν στις πρώτες εφαρμογές σημαντικά προβλήματα, ορισμένα ρομποταξί προκάλεσαν συμφόρηση όταν μπλόκαραν δρόμους επειδή δεν υπήρχε σήμα κινητής τηλεφωνίας στο σημείο όπου βρίσκονταν, άλλα δεν ήξεραν να δίνουν προτεραιότητα στα οχήματα έκτακτης ανάγκης. Υπήρξε και ένα θανατηφόρο όταν ένα ρομποταξί παρέσυρε έναν πεζό.
Ήδη το Technology Review μας πληροφορεί ότι η εποχή των ρομποταξί έχει πλέον φθάσει, έχουν ολοκληρωθεί χρόνια αυστηρών δοκιμών και τώρα γίνονται επιτέλους διαθέσιμα στο κοινό με ασφάλεια. Σε περισσότερες από δώδεκα πόλεις σε όλο τον κόσμο, οι επιβάτες μπορούν να καλέσουν ένα ρομποταξί όποτε θέλουν. Τώρα, οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κλάδου - ανάμεσά τους η εταιρία Zooxπου ανήκει στηνAmazon- προετοιμάζονται για έντονο ανταγωνισμό καθώς επεκτείνονται σε νέες πόλεις, πάντα υπό το άγρυπνο βλέμμα των ρυθμιστικών αρχών.
Καθαρότερο καύσιμο αεριωθούμενων αεροσκαφών
Ενώ η ηλεκτροκίνηση φαίνεται να είναι ο πιο ελπιδοφόρος τρόπος για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στις χερσαίες μεταφορές, δεν φαίνεται να αποτελεί πρακτική επιλογή για τα αεροπλάνα. Έχουν βέβαια γίνει κάποια πειράματα με την ηλεκτροδότηση μικρών αεροπλάνων, αλλά οι μπαταρίες είναι πολύ βαριές για εμπορικά αεροπλάνα, όπου κάθε γραμμάριο βάρους έχει σημασία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ανάπτυξη καθαρότερων καυσίμων που μπορούν να αντικαταστήσουν τα ορυκτά καύσιμα, μειώνοντας τις εκπομπές CO2 των αερομεταφορών, αποτελεί τεράστια πρόκληση για την τεχνολογία.
Tο περιοδικό αναφέρει νέα καύσιμα που παράγονται από χρησιμοποιημένα μαγειρικά έλαια, βιομηχανικά απόβλητα ή ακόμα και από διοξείδιο του άνθρακα που συλλαμβάνεται από τον αέρα, τα οποία θα μπορέσουν να υποκαταστήσουν τα ορυκτά καύσιμα στα αεροπλάνα. Ανάλογα με την πηγή, μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές στο μισό ή σχεδόν να τις εξαλείψουν. Και ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε υπάρχοντα αεροπλάνα και να συμβάλουν έτσι γρήγορα στην αποτροπή της κλιματικής αλλαγής.
Τέτοια εναλλακτικά καύσιμα αεριωθούμενων αεροσκαφών βρίσκονται σε αναζήτηση εδώ και χρόνια, αλλά τώρα αποτελούν αντικείμενο μεγάλων επιχειρήσεων με εργοστάσια που ξεφυτρώνουν και τα παράγουν. Παράλληλα, ορισμένες κυβερνήσεις θέτουν ήδη στόχους ή θεσπίζουν νομοθεσία που απαιτεί από τις αεροπορικές εταιρείες να αρχίσουν να χρησιμοποιούν αυτά τα εναλλακτικά καύσιμα. Από φέτος, τα εναλλακτικά καύσιμα πρέπει να αποτελούν τουλάχιστον το 2% των καυσίμων που χρησιμοποιούνται στα αεροδρόμια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ηνωμένου Βασιλείου. Η εντολή αυτή θα ενταθεί τις επόμενες δεκαετίες, φθάνοντας το 70% στην ΕΕ έως το 2050.
Ρομπότ γρήγορης μάθησης
Ενώ η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη συγκλίνουν, γινόμαστε μάρτυρες μιας νέας γενιάς ρομπότ που είναι ικανά να μαθαίνουν νέες εργασίες πιο γρήγορα από ποτέ. Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για την εκπαίδευση ρομπότ έχει ομοιότητες με τον τρόπο ανάπτυξης μεγάλων γλωσσικών μοντέλων. Όπως τα γλωσσικά μοντέλα, εκπαιδευμένα σε τεράστια σύνολα δεδομένων, παράγουν συνεκτικές απαντήσεις με βάση συγκεκριμένες προτροπές, κατά ανάλογο τρόπο στον τομέα της ρομποτικής, η προσέγγιση περιλαμβάνει την καινοτόμο ενσωμάτωση πολλαπλών τύπων δεδομένων σε μοντέλα που μπορούν να καθοδηγήσουν τα ρομπότ.
Τα ρομπότ αυτά δεν είναι απλοί μηχανισμοί που είναι ικανοί να εκτελούν κάποιες συγκεκριμένες εργασίας σε έναν συγκεκριμένο χώρο αλλά πλησιάζουμε σε ρομπότ γενικής χρήσης που μπορούν να βρεθούν σε νέα περιβάλλοντα και να αντιμετωπίσουν μια ποικιλία εργασιών τις οποίες εκτελούν σύμφωνα με τις επιθυμίες μας σχεδόν αμέσως.
Η γενετική τεχνητή νοημοσύνη προκαλεί μια ριζική αλλαγή στον τρόπο εκπαίδευσης των ρομπότ. Είναι πλέον σαφές πώς θα μπορέσουμε τελικά να κατασκευάσουμε το είδος των πραγματικά ικανών ρομπότ που έχουν παραμείνει για δεκαετίες υλικό της επιστημονικής φαντασίας.
Μακράς δράσης φάρμακα πρόληψης του HIV
Τον Ιούνιο του 2024, ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα μιας δοκιμής ενός νέου φαρμάκου για την πρόληψη του HIV - και ήταν εντυπωσιακά. Η λενακαπαβίρη, μια θεραπεία που χορηγείται με ένεση μία φορά κάθε έξι μήνες, προστάτευσε πάνω από 5.000 κορίτσια και γυναίκες στην Ουγκάντα και τη Νότια Αφρική από τον ιό HIV και αποδείχθηκε 100% αποτελεσματική.
Υπήρχαν ήδη από το 2012 προληπτικά φάρμακα για τον ιό HIV, αλλά αυτά έπρεπε να λαμβάνονται είτε καθημερινά είτε εκ των προτέρων κάθε φορά που ένα άτομο υπήρχε περίπτωση να εκτεθεί στον ιό, πράγμα που είναι δύσκολο να εφαρμοστεί από υγιείς ανθρώπους. Επίσης για μερικούς, τα φάρμακα είναι ακριβά ή δύσκολο να βρεθούν.
Αν λοιπόν μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε πρόσβαση για όσους το χρειάζονται, καταλήγει το περιοδικό, είναι πλέον σοβαρή η ελπίδα ότι το νέο φάρμακο θα μπορέσει να μας βοηθήσει να τερματίσουμε το AIDS μια για πάντα,
Πράσινος χάλυβας
Η παραγωγή χάλυβα είναι μία από τις μεγαλύτερες βιομηχανικές πηγές διοξειδίου του άνθρακα, εκπέμποντας περισσότερο άνθρακα από ό, τι σε όλη την Ινδία (την τρίτη μεγαλύτερη πηγή εκπομπών στον κόσμο) και πολύ περισσότερο από τις παγκόσμιες αεροπορικές μεταφορές. Το μεγαλύτερο μέρος του χάλυβα εξακολουθεί να κατασκευάζεται σε υψικαμίνους που καίνε κάρβουνο και εκπέμπουν περίπου δύο τόνους διοξειδίου του άνθρακα για κάθε τόνο χάλυβα που παράγουν.
Όταν στη παραγωγή με άμεση αναγωγή χρησιμοποιείται φυσικό αέριο, οι εκπομπές μειώνονται κατά περίπου 40%, που είναι μια βελτίωση αλλά εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρή ρύπανση.Έτσι, αρκετές εταιρείες αναπτύσσουν για την παραγωγή σιδήρου τη χρήση υδρογόνου που παράγεται με ανανεώσιμη ενέργεια. Αυτές οι διεργασίες θα μπορούσαν, θεωρητικά, να παράγουν σχεδόν μηδενικές εκπομπές.Το περιοδικό εξαίρει ένα μεγάλο βιομηχανικό εργοστάσιο πράσινου χάλυβα, μια επένδυση 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων από την εταιρία startup Stegra,το οποίο χρησιμοποιεί υδρογόνο που παράγεται με ανανεώσιμη ενέργεια και έχει προγραμματιστεί να ξεκινήσει τη λειτουργία του αυτό το έτος στη βόρεια Σουηδία.
Σημειώνω προσθετικά ότι πρωτοβουλίες για μείωση εκπομπών CO2 στην παραγωγή χάλυβα αναπτύσσονται και από άλλες βιομηχανίες στον Κόσμο στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και οι μεγάλες Ελληνικές βιομηχανίες του κλάδου όπως, π.χ., η ΤΙΤΑΝ με το πρόγραμμα Ήφαιστος στο Καμάρι Βοιωτίας που χρηματοδοτείται από την Ε.Ε.και η ΗΡΑΚΛΗΣ στο Μηλάκι της Ευβοίας.
Αποτελεσματικές θεραπείες με βλαστικά κύτταρα
Πριν από ένα τέταρτο του αιώνα, ερευνητές είχαν απομονώσει ισχυρά βλαστοκύτταρα από έμβρυα που δημιουργήθηκαν μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης. Αυτά τα κύτταρα υποσχέθηκαν μια ιατρική επανάσταση αφού θεωρητικά ικανά να μεταμορφωθούν σε οποιονδήποτε ιστό στο ανθρώπινο σώμα. Η προοπτική ήταν συγκλονιστική:Τα βλαστοκύτταρα από ανθρώπινα έμβρυα θα θεραπεύσουν σχεδόν οποιαδήποτε ασθένεια!
Όμως, η επιστήμη των βλαστικών κυττάρων δεν εξελίχθηκε τόσο ομαλά. Παρόλο που οι επιστήμονες σύντομα κατάφεραν να δημιουργούν αυτά τα κύτταρα χωρίς έμβρυα, το να τα πείσουν να γίνουν πραγματικά λειτουργικοί ενήλικοι ιστοί, αποδείχθηκε πιο δύσκολο από ό, τι αναμένονταν.
Τώρα επί τέλους, η μεγάλη υπόσχεση που έδωσαν οι επιστήμονες πριν από δεκαετίες πλησιάζει να γίνει πραγματικότητα. Οι πειραματικές μεταμοσχεύσεις εργαστηριακών κυττάρων φαίνεται να βοηθούν στη θεραπεία δύο πολύ διαφορετικών καταστάσεων - της επιληψίας και του διαβήτη τύπου 1.
Η αντιμετώπιση της επιληψίας με βλαστοκύτταρα βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο - μόνο 15 ασθενείς έχουν υποβληθεί σε θεραπεία, αλλά τα προκαταρκτικά αποτελέσματα είναι πολύ ενθαρρυντικά.Ένας άνδρας με εξουθενωτική επιληψία που έλαβε μεταμόσχευση εργαστηριακών βλαστοκυττάρων, μπόρεσε να καταστείλει τα ηλεκτρικά σήματα στον εγκέφαλό του που προκαλούν τις επιληπτικές κρίσεις. Από τη διαδικασία, που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο, ο άνδρας ανέφερε ότι είχε επιληπτικές κρίσεις περίπου μία φορά την εβδομάδα, αντί για μία φορά την ημέρα όπως συνήθιζε. «Ήταν απλά μια απίστευτη, πλήρης αλλαγή», λέει. «Έχω γίνει, λίγο-πολύ ευαγγελιστής βλαστοκυττάρων».
Τον περασμένο Ιούνιο, μια διαφορετική εφαρμογή βλαστοκυττάρων έδωσε δραματικά αποτελέσματα. Αυτή τη φορά η πάθηση ήταν διαβήτης τύπου 1, μια κατάσταση που παλαιότερα ονομαζόταν νεανικός διαβήτης, στην οποία το πρόβλημα προκαλείται από δυσλειτουργία των κυττάρων στο πάγκρεας. Τα άτομα με διαβήτη τύπου 1 χρειάζονται καθημερινή παρακολούθηση της γλυκόζης στο αίμα και ενέσεις ινσουλίνης ή εγχύσεις.Σε δοκιμές που συνεχίζονται στη Βοστώνη, ασθενείς που έλαβαν μεταγγίσεις εργαστηριακών βλαστοκυττάρων μπόρεσαν να σταματήσουν να παίρνουν ινσουλίνη και δέχονται νέα κύτταρα όταν χρειάζονται.
Τέλος στις επιληπτικές κρίσεις. Όχι άλλες ενέσεις ινσουλίνης. Αυτά είναι τα λόγια που οι ασθενείς πάντα ήθελαν να ακούσουν. Και αυτό σημαίνει ότι χάρη στα βλαστοκύτταρα, ασθενείς μπορούν να συνεχίσουν τη ζωή τους και το σώμα τους είναι σε θέση να αυτορρυθμιστεί.
Είμαι, φυσικά, εντυπωσιασμένος από όλα τα παραπάνω επιτεύγματα, αλλά, για πολύ προσωπικούς λόγους, θα ήθελα να δω να περιλαμβάνεται στη λίστα μια σημαντική τεχνολογική πρόοδος που συμβάλλει στην υγιή μακροζωία.
Ας ελπίσουμε ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ!
*Ο Ραφαήλ Μωυσής είναι ιδρυτής του Συλλόγου Αποφοίτων ΜΙΤ στην Ελλάδα. Έχει εκδώσει τρία βιβλία: «Θα γίνει της Δεής», «ΑΛΗΘΙΝΑ ΚΑΙ ΑΝΕΚΔΟΤΑ. Ιστορίες με 55 πρόσωπα» και «Εθνικό Συμβούλιο Ενέργειας - Ηλίας Γυφτόπουλος, Πρόεδρος».
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
