Μνήμες από την πρώτη πετρελαϊκή κρίση του 1973 φέρνει η ξαφνική κλιμάκωση της έντασης στη Μέση Ανατολή, με τη Χαμάς να εξαπολύει μια οργανωμένη και μεγάλης κλίμακας επίθεση στα ισραηλινά εδάφη, που θύμισε σε πολλούς τον αρχικό αιφνιδιασμό του Ισραήλ στις 6 Οκτωβρίου 1973 από τις δυνάμεις Αιγύπτου και Συρίας στον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ. Το Ισραήλ κήρυξε πόλεμο στη Χαμάς και το μεγάλο ερώτημα για την παγκόσμια αγορά πετρελαίου είναι πού σταματούν οι ιστορικές αναλογίες και πόσο μπορεί να επηρεασθεί η τιμή του «μαύρου χρυσού», που είχε φθάσει πολύ κοντά στα 100 δολ. το βαρέλι, αλλά βρέθηκε σε ελεύθερη πτώση την προηγούμενη εβδομάδα.
Για τη νέα αναταραχή στη Μέση Ανατολή είναι δύσκολο να γίνουν προβλέψεις, σε ό,τι αφορά τη στρατιωτική της εξέλιξη: ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπένιαμιν Νετανιάχου υποσχέθηκε σκληρά αντίποινα στη Χαμάς, καθώς η κυβέρνησή του κάνει λόγο για ένα «μακρύ και δύσκολο» πόλεμο. Ουδείς μπορεί να προβλέψει αν αυτή η κρίση θα τελειώσει με κάποια σοβαρά αντίποινα από το Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας (σήμερα το πρωί άρχισαν εκτεταμένοι βομβαρδισμοί από ισραηλινά μαχητικά), ή αν θα οδηγηθεί το Ισραήλ σε κάποια επιχείρηση ανακατάληψης της Γάζας, που θα προκαλούσε επιπλοκές με μεγαλύτερη διάρκεια. Ή αν, ακόμη, η κρίση επεκταθεί με κάποια εμπλοκή του Ιράν.
Σε κάθε περίπτωση, οι traders της αγοράς πετρελαίου, που είδαν πρώτα την τιμή να πλησιάζει πάλι τα 100 δολ. και την περασμένη εβδομάδα είδαν την τιμή του μπρεντ να πέφτει κάτω από τα 85 δολ. το βαρέλι, θα παρακολουθούν πολύ στενά την εξέλιξη της νέας κρίσης, αν και όλοι συμφωνούν ότι δεν υπάρχουν σήμερα οι προϋποθέσεις για επανάληψη της ιστορίας με ένα νέο πετρελαϊκό εμπάργκο που θα αποσταθεροποιούσε πλήρως την αγορά.
Όπως τονίζει ο αναλυτής του Bloomberg και συγγραφέας, Χαβιέ Μπλας, η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, αλλά συχνά έχει ομοιοκαταληξία. Την παραμονή της 50ής επετείου της πρώτης πετρελαϊκής κρίσης στον κόσμο, οι παραλληλισμοί μεταξύ Οκτωβρίου 2023 και Οκτωβρίου 1973 είναι εύκολο να γίνουν: Μια αιφνιδιαστική επίθεση στο Ισραήλ και οι τιμές του πετρελαίου αυξάνονται.
Όπως εκτιμά ο ίδιος, η παγκόσμια οικονομία δεν πρόκειται να υποστεί άλλο ένα αραβικό εμπάργκο πετρελαίου που θα τριπλασίαζε την τιμή ενός βαρελιού αργού, όπως συνέβη πριν μισό αιώνα. Ωστόσο, θα ήταν λάθος να υποβαθμίσουμε τις πιθανότητες ο κόσμος να αντιμετωπίσει υψηλότερες για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα τιμές πετρελαίου.
Η κατάσταση είναι ρευστή και για την αγορά πετρελαίου, όλα εξαρτώνται από το πώς το Ισραήλ θα απαντήσει στη Χαμάς, η οποία ξεκίνησε την επίθεση, καθώς και στο Ιράν, το οποίο συνήθως κινεί τα νήματα της παλαιστινιακής ομάδας. Ωστόσο, μπορούμε να βγάλουμε μερικά προσωρινά συμπεράσματα, τονίζει ο Μπλας:
- Η κρίση δεν είναι μια επανάληψη του Οκτώβρη του 1973. Οι αραβικές χώρες δεν επιτίθενται στο Ισραήλ από κοινού. Η Αίγυπτος, η Ιορδανία, η Συρία, η Σαουδική Αραβία και ο υπόλοιπος αραβικός κόσμος παρακολουθούν τα γεγονότα από το περιθώριο, δεν τα διαμορφώνουν.
- Η ίδια η αγορά πετρελαίου δεν έχει κανένα από τα χαρακτηριστικά που είχε πριν από τον Οκτώβριο του 1973. Τότε, η ζήτηση πετρελαίου αυξανόταν και ο κόσμος είχε εξαντλήσει όλη την πλεονάζουσα παραγωγική του ικανότητα. Σήμερα, η αύξηση της κατανάλωσης έχει μετριασθεί και είναι πιθανό να επιβραδυνθεί περαιτέρω, καθώς τα ηλεκτρικά οχήματα γίνονται πραγματικότητα. Επιπλέον, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν σημαντική πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα που χρησιμοποιούν για να περιορίσουν τις τιμές - εάν το επιλέξουν.
- Εξίσου σημαντικό είναι ότι σήμερα, τα έθνη του ΟΠΕΚ δεν προσπαθούν να αυξήσουν τις τιμές πέρα από μερικά επιπλέον δολάρια. Το Ριάντ θα ήταν ικανοποιημένο με την αύξηση των τιμών του πετρελαίου κατά 10-20% υψηλότερα, λίγο πάνω από τα 100 δολάρια το βαρέλι από 85 δολάρια σήμερα, αντί να τις ωθήσει περισσότερο από 100% υψηλότερα στα 200 δολάρια το βαρέλι. Λίγο πριν από το εμπάργκο πετρελαίου τον Οκτώβριο του 1973, τα έθνη του ΟΠΕΚ αύξησαν μονομερώς τις επίσημες τιμές πετρελαίου κατά περίπου 70%. Αν και το εμπάργκο είναι το στοιχείο που θυμόμαστε πιο έντονα από την κρίση, εκείνη η αύξηση των τιμών ήταν εξίσου κρίσιμη.
- Οι επιπτώσεις θα μπορούσαν ακόμη να έχουν αντίκτυπο στις αγορές πετρελαίου το 2023 και το 2024. Ο πιο άμεσος αντίκτυπος θα μπορούσε να έρθει εάν το Ισραήλ καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η Χαμάς ενήργησε σύμφωνα με τις οδηγίες της Τεχεράνης. Σε αυτό το σενάριο, οι τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να πάνε πολύ υψηλότερα. Το 2019, το Ιράν απέδειξε μέσω αντιπροσώπου, της Υεμένης, ότι είναι σε θέση να χτυπήσει ένα σημαντικό κομμάτι της παραγωγικής ικανότητας της Σαουδικής Αραβίας. Θα μπορούσε να κάνει το ίδιο, προχωρώντας σε αντίποινα εάν βρεθεί υπό ισραηλινή ή αμερικανική επίθεση.
- Ακόμη και αν το Ισραήλ δεν απαντήσει αμέσως στο Ιράν, οι επιπτώσεις πιθανότατα θα επηρεάσουν την ιρανική παραγωγή πετρελαίου. Από τα τέλη του 2022, η Ουάσιγκτον έκανε τα στραβά μάτια στην αύξηση των ιρανικών εξαγωγών πετρελαίου και την παράκαμψη των αμερικανικών κυρώσεων. Η προτεραιότητα στην Ουάσιγκτον ήταν μια άτυπη ύφεση στις σχέσεις με την Τεχεράνη. Ως αποτέλεσμα, η ιρανική παραγωγή πετρελαίου έχει αυξηθεί σχεδόν κατά 700.000 βαρέλια ημερησίως φέτος - η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή αυξητικής προσφοράς το 2023, πίσω μόνο από το σχιστολιθικό πετρέλαιο των ΗΠΑ. Ο Λευκός Οίκος είναι πλέον πιθανό να επιβάλει τις κυρώσεις. Αυτό θα μπορούσε να είναι αρκετό για να ωθήσει τις τιμές του πετρελαίου στα 100 δολάρια το βαρέλι και ενδεχομένως και υψηλότερα.
- Η Ρωσία θα επωφεληθεί από οποιαδήποτε πετρελαϊκή κρίση στη Μέση Ανατολή. Εάν η Ουάσιγκτον επιβάλει κυρώσεις κατά του Ιράν, θα μπορούσε να δημιουργήσει χώρο για τα βαρέλια της Ρωσίας που υπόκεινται σε κυρώσεις, ώστε η Ρωσία να κερδίσει μερίδιο αγοράς και να επιτύχει υψηλότερες τιμές. Ένας από τους λόγους για τους οποίους ο Λευκός Οίκος έκανε τα στραβά μάτια στις ιρανικές εξαγωγές πετρελαίου είναι επειδή έβλαψαν τη Ρωσία. Με τη σειρά της, η Βενεζουέλα θα μπορούσε επίσης να επωφεληθεί, με τον Λευκό Οίκο να χαλαρώνει τις κυρώσεις για να μειώσει την πίεση της αγοράς.
- Η διπλωματική συμφωνία Σαουδικής Αραβίας-Ισραήλ, την οποία πολλοί περίμεναν στις αρχές έως τα μέσα του 2024, είναι ένα θύμα της νέας κρίσης. Ακόμα κι αν το Ριάντ είναι πιθανότατα εξοργισμένο με τη Χαμάς, είναι δύσκολο να δούμε πώς ο πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν θα είναι σε θέση να πουλήσει τη συμφωνία στο εσωτερικό της χώρας του. Αυτό, με τη σειρά του, αφαιρεί τη δυνατότητα της Σαουδικής Αραβίας να αντλήσει περισσότερο πετρέλαιο για να βοηθήσει στην έγκριση της συμφωνίας από την Ουάσιγκτον. Το άλλο θύμα του πολέμου Χαμάς-Ισαέλι είναι η προσέγγιση Σαουδικής Αραβίας-Ιράν, η οποία από μόνη της ήταν ένα άλλο πτωτικό στοιχείο για το πετρέλαιο.
- Τέλος, μια βασική διαφορά από το 1973 είναι ότι η Ουάσιγκτον μπορεί να αξιοποιήσει το Στρατηγικό Απόθεμα Πετρελαίου (SPR) για να περιορίσει τον αντίκτυπο στις τιμές της βενζίνης -και στο ποσοστό αποδοχής του προέδρου Τζο Μπάιντεν. Εάν οι τιμές του πετρελαίου αυξηθούν λόγω της έντασης στη Μέση Ανατολή, ο Λευκός Οίκος είναι βέβαιο ότι θα αξιοποιήσει το SPR. Αν και βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 40 ετών, το απόθεμα εξακολουθεί να έχει αρκετό πετρέλαιο για να αντιμετωπίσει μια άλλη κρίση.
Στροφή κεφαλαίων στην ασφάλεια
Για τις διεθνείς αγορές, η νέα κρίση στη Μέση Ανατολή αποτελεί ένα σοβαρό παράγοντα αύξησης του γεωπολιτικού κινδύνου, που ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι θα μπορούσε βραχυπρόθεσμα να στρέψει επενδυτικά κεφάλαια σε ασφαλείς τοποθετήσεις, όπως ο χρυσός και το δολάριο, ή να αυξήσει τη ζήτηση για αμερικανικά ομόλογα, που έχουν βρεθεί το τελευταίο διάστημα σε κλοιό ρευστοποιήσεων από τους επενδυτές και η απόδοσή τους πλησιάζει το 5%.
«Αυτό είναι ένα καλό παράδειγμα του γιατί οι άνθρωποι χρειάζονται χρυσό στα χαρτοφυλάκιά τους. Είναι ένα τέλειο αντιστάθμισμα έναντι της διεθνούς αναταραχής», δήλωσε στο Reuters ο Πίτερ Καρντίγιο, επικεφαλής οικονομολόγος στη Spartan Capital Securities, ο οποίος προέβλεψε ότι το δολάριο θα επωφεληθεί επίσης. «Κάθε φορά που υπάρχει διεθνής αναταραχή, το δολάριο ενισχύεται», πρόσθεσε.
Οι αγορές αντιδρούν τις τελευταίες εβδομάδες στην προσδοκία ότι τα επιτόκια των ΗΠΑ θα παραμείνουν υψηλότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Οι αποδόσεις των ομολόγων έχουν εκτοξευθεί στα ύψη, ενώ το δολάριο κατέγραψε σερί ανόδου. Οι μετοχές είχαν απότομες απώλειες για το τρίτο τρίμηνο, αλλά σταθεροποιήθηκαν την τελευταία εβδομάδα.
Ο Ντέιβιντ Κότοκ, πρόεδρος και επικεφαλής επενδύσεων της Cumberland Advisors, δήλωσε ότι ένας παράγοντας που αυξάνει την ανησυχία είναι ότι οι ΗΠΑ αποδυναμώνονται από την πολιτική δυσλειτουργία στην Ουάσινγκτον. Οι Ρεπουμπλικάνοι αναζητούν διάδοχο του ανατραπέντος προέδρου Κέβιν Μακάρθι της Βουλής των Αντιπροσώπων και επίκειται αναμέτρηση για τον προϋπολογισμό. «Ανησυχώ πολύ για πιο εκρηκτικές καταστάσεις που απαιτούν την αποφασιστικότητα των ΗΠΑ και την αμυντική ικανότητα των ΗΠΑ, την ώρα που οι ΗΠΑ τραυματίζονται από την πολιτική κατάσταση στην Ουάσινγκτον», τόνισε ο ίδιος.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
