Η πρώτη αντίδραση αγορών και αναλυτών στη νέα πολεμική σύρραξη στη Μέση Ανατολή ήταν ψύχραιμη. Όμως, η κλιμάκωση της έντασης, οι φόβοι για είσοδο στον πόλεμο και άλλων χωρών και κυρίως του Ιράν, αλλάζουν άρδην τα δεδομένα και δημιουργούν έντονες ανησυχίες.
Όπως οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή στο παρελθόν, έτσι και η σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς που ξέσπασε την περασμένη εβδομάδα έχει τη δυνατότητα να διαταράξει την παγκόσμια οικονομία - και να την οδηγήσει ακόμη και σε ύφεση, αν εμπλακούν περισσότερες χώρες, όπως σημειώνει σε εκτενή ανάλυσή του το Bloomberg.
Ο κίνδυνος αυτός είναι υπαρκτός, καθώς ο στρατός του Ισραήλ εισβάλλει στη Γάζα ως απάντηση σε επίθεση της Χαμάς. Ο απολογισμός των νεκρών από την επίθεση της Χαμάς και τις συνεχιζόμενες ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές στη Γάζα είναι ήδη χιλιάδες. Υπάρχει ανησυχία ότι οι δυνάμεις της Χεζμπολάχ που υποστηρίζονται από το Ιράν ενδέχεται να επιτεθούν στο Ισραήλ από τα εδάφη του Λιβάνου.
Μια εντονότερη κλιμάκωση θα μπορούσε να φέρει το Ισραήλ σε σύγκρουση με το Ιράν, προμηθευτή όπλων και χρηματοδότη της Χαμάς, την οποία οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν χαρακτηρίσει ως τρομοκρατική ομάδα. Σε αυτό το σενάριο, το Bloomberg Economics εκτιμά ότι οι τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να εκτοξευθούν στα 150 δολάρια το βαρέλι και η παγκόσμια ανάπτυξη να πέσει στο 1,7% - μια ύφεση που θα αφαιρούσε περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια από την παγκόσμια παραγωγή.
Με δεδομένα όλα τα παραπάνω το Bloomberg Economics εξετάζει τρία βασικά σενάρια για την εξέλιξη του πολέμου.
1. Σύγκρουση περιορισμένη στη Γάζα
Το 2014, η απαγωγή και η δολοφονία τριών Ισραηλινών από τη Χαμάς αποτέλεσε το έναυσμα για μια χερσαία εισβολή στη Γάζα που άφησε πίσω της περισσότερους από 2.000 νεκρούς. Οι μάχες δεν επεκτάθηκαν πέρα από το παλαιστινιακό έδαφος και ο αντίκτυπός τους στις τιμές του πετρελαίου - και στην παγκόσμια οικονομία - ήταν υποτονικός.
Ο αριθμός των νεκρών της περασμένης εβδομάδας είναι ήδη υψηλότερος. Παρόλα αυτά, μια πιθανή πορεία της τρέχουσας σύγκρουσης θα ήταν ουσιαστικά μια επανάληψη αυτής της τραγικής ιστορίας - σε συνδυασμό με αυστηρότερη επιβολή των αμερικανικών κυρώσεων στο πετρέλαιο του Ιράν.
Η Τεχεράνη αύξησε την παραγωγή πετρελαίου κατά 700.000 βαρέλια ημερησίως φέτος, καθώς οι ανταλλαγές κρατουμένων και το ξεπάγωμα περιουσιακών στοιχείων σηματοδότησαν το «ξεπάγωμα» των σχέσεων με τις ΗΠΑ. Εάν αυτά τα βαρέλια εξαφανιστούν υπό την πίεση των ΗΠΑ, το Bloomberg Economics εκτιμά ότι θα δοθεί ώθηση στις τιμές του πετρελαίου κατά 3 έως 4 δολάρια.
Ο αντίκτυπος στην παγκόσμια οικονομία σύμφωνα με αυτό το σενάριο θα είναι ελάχιστος, ειδικά εάν η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ αντισταθμίσουν τα χαμένα ιρανικά βαρέλια χρησιμοποιώντας την πλεονάζουσα δυναμικότητά τους.
2. Πόλεμος δι' αντιπροσώπων
Η Χεζμπολάχ - ένα πολιτικό κόμμα και μια πολιτοφυλακή που υποστηρίζεται από το Ιράν και είναι ισχυρός παίκτης στο Λίβανο - έχει ήδη ανταλλάξει πυρά με τις ισραηλινές δυνάμεις στα σύνορα και δήλωσε ότι χτύπησε ένα ισραηλινό στρατιωτικό φυλάκιο με κατευθυνόμενους πυραύλους.
Εάν η σύγκρουση επεκταθεί στον Λίβανο και τη Συρία, όπου το Ιράν υποστηρίζει επίσης ένοπλες ομάδες, θα μετατραπεί ουσιαστικά σε έναν πόλεμο δι' αντιπροσώπων μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ - και το οικονομικό κόστος θα αυξηθεί.
«Το Ιράν και η Χεζμπολάχ παρακολουθούν και αξιολογούν την κατάσταση», λέει ο Γιαΐρ Γκολάν, πρώην αναπληρωτής αρχηγός του ισραηλινού στρατού. «Αν η Χεζμπολάχ συμμετάσχει στην εκστρατεία, αυτό θα μπορούσε να γίνει μετά την έναρξη μιας χερσαίας επιχείρησης στη Γάζα».
Η κλιμάκωση θα αυξήσει την πιθανότητα μιας άμεσης σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, στέλνοντας τις τιμές του πετρελαίου υψηλότερα. Στον σύντομο αλλά αιματηρό πόλεμο Ισραήλ - Χεζμπολάχ το 2006, το αργό έκανε άλμα κατά 5 δολάρια το βαρέλι. Πάνω στο σοκ από το σενάριο του περιορισμένου πολέμου, μια αντίστοιχη κίνηση σήμερα θα έστελνε την τιμή κατά 10% υψηλότερα, περίπου στα 94 δολάρια.
Οι εντάσεις θα μπορούσαν επίσης να αυξηθούν στην ευρύτερη περιοχή. Η Αίγυπτος, ο Λίβανος και η Τυνησία βρίσκονται σε οικονομική και πολιτική στασιμότητα. Η απάντηση του Ισραήλ στην επίθεση της Χαμάς θα μπορούσε να προκαλέσει διαμαρτυρίες. Στον αραβικό δρόμο, η απόσταση από τις αντι-ισραηλινές πορείες στις αντικυβερνητικές ταραχές είναι μικρή. Μια επανάληψη της Αραβικής Άνοιξης -ένα κύμα διαμαρτυρίας και εξέγερσης που ανέτρεψε κυβερνήσεις στις αρχές της δεκαετίας του 2010- δεν είναι αδιανόητη.
Ο παγκόσμιος οικονομικός αντίκτυπος σε αυτό το σενάριο προέρχεται από δύο σοκ: Ένα άλμα της τάξης του 10% στις τιμές του πετρελαίου και μια κίνηση μείωσης του κινδύνου στις χρηματοπιστωτικές αγορές σύμφωνα με όσα συνέβησαν κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης.
Οι υψηλότερες τιμές του πετρελαίου θα προσέθεταν επίσης περίπου 0,2 ποσοστιαίες μονάδες στον παγκόσμιο πληθωρισμό - διατηρώντας τον κοντά στο 6% και διατηρώντας την πίεση στους κεντρικούς τραπεζίτες να διατηρήσουν τη νομισματική πολιτική σφιχτή, ακόμη και όταν η ανάπτυξη απογοητεύει.
3. Πόλεμος Ιράν - Ισραήλ
Η άμεση σύγκρουση μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ είναι ένα σενάριο χαμηλής πιθανότητας, αλλά επικίνδυνο. Θα μπορούσε να αποτελέσει το έναυσμα για μια παγκόσμια ύφεση. Η εκτόξευση των τιμών του πετρελαίου και η πτώση των περιουσιακών στοιχείων κινδύνου θα προκαλούσαν σημαντικό πλήγμα στην ανάπτυξη και θα ανέβαζαν τον πληθωρισμό ένα σκαλί ψηλότερα.
«Κανείς στην περιοχή, ούτε καν το Ιράν, δεν θέλει να δει τη σύγκρουση Χαμάς - Ισραήλ να κλιμακώνεται σε έναν ολοκληρωτικό περιφερειακό πόλεμο», εκτιμά ο Χασάν Αλχασάν, ερευνητής στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών.
Το Ισραήλ θεωρεί εδώ και καιρό τις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν ως υπαρξιακή απειλή. Οι κινήσεις της Τεχεράνης να οικοδομήσει μια στρατιωτική συμμαχία με τη Ρωσία, να αποκαταστήσει τις διπλωματικές σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία και να εξομαλύνει τις σχέσεις με τις ΗΠΑ έχουν αυξήσει την ανησυχία.
Σε αυτό το σενάριο, οι αυξημένες εντάσεις μεταξύ των υπερδυνάμεων θα δημιουργούσαν ένα εύφλεκτο μείγμα. Οι ΗΠΑ είναι στενός σύμμαχος του Ισραήλ, ενώ η Κίνα και η Ρωσία έχουν εμβαθύνει τους δεσμούς τους με το Ιράν. Δυτικοί αξιωματούχοι λένε ότι ανησυχούν ότι η Κίνα και η Ρωσία θα εκμεταλλευτούν τη σύγκρουση για να αποσπάσουν την προσοχή και τους στρατιωτικούς πόρους από άλλα μέρη του κόσμου.
Με περίπου το ένα πέμπτο της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου να προέρχεται από την περιοχή του Κόλπου, οι τιμές θα εκτοξευθούν στα ύψη. Μια επανάληψη του χτυπήματος στις εγκαταστάσεις της Aramco από φιλοϊρανικούς μαχητές το 2019, το οποίο έθεσε εκτός λειτουργίας σχεδόν το ήμισυ της προμήθειας πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας, δεν αποκλείεται.
Η τιμή του αργού μπορεί να μην τετραπλασιαστεί, όπως συνέβη το 1973, όταν τα αραβικά κράτη επέβαλαν εμπάργκο σε αντίποινα για την υποστήριξη των ΗΠΑ προς το Ισραήλ στον πόλεμο εκείνης της χρονιάς. Αλλά αν το Ισραήλ και το Ιράν εκτοξεύουν πυραύλους το ένα εναντίον του άλλου, οι τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να αυξηθούν σύμφωνα με ό,τι συνέβη μετά την εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ το 1990. Με ένα πολύ υψηλότερο σημείο εκκίνησης σήμερα, μια τέτοια αιχμή θα μπορούσε να οδηγήσει το πετρέλαιο στα 150 δολάρια ανά βαρέλι.
Η πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων μπορεί να μην μπορέσει να σώσει την κατάσταση, αν το Ιράν αποφασίσει να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ, από τα οποία διέρχεται το ένα πέμπτο των παγκόσμιων προμηθειών πετρελαίου. Θα υπάρξει επίσης μια πιο ακραία μετατόπιση του ρίσκου στις χρηματοπιστωτικές αγορές, ίσως συγκρίσιμη με την εκτίναξη του VIX κατά 16 μονάδες το 1990.
Συνδέοντας αυτούς τους αριθμούς, το μοντέλο του Bloomberg Economics προβλέπει πτώση της παγκόσμιας ανάπτυξης κατά 1 ποσοστιαία μονάδα - οδηγώντας το ποσοστό για το 2024 στο 1,7%.
Ένα τόσο μεγάλο πετρελαϊκό σοκ θα εκτροχίαζε επίσης την παγκόσμια προσπάθεια συγκράτησης των τιμών - αφήνοντας τον παγκόσμιο πληθωρισμό στο 6,7% το επόμενο έτος. Στις ΗΠΑ, ο στόχος της Fed για το 2% θα έμενε ανέφικτος και η ακριβή βενζίνη θα αποτελούσε εμπόδιο για την προεκλογική εκστρατεία επανεκλογής του προέδρου Τζο Μπάιντεν.
Ένα πράγμα είναι βέβαιο: οι ελπίδες για μια πιο σταθερή Μέση Ανατολή έχουν διαλυθεί. Τα τελευταία χρόνια, η προσέγγιση μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν και οι ειρηνευτικές συνθήκες μεταξύ του Ισραήλ και αρκετών αραβικών κρατών -με την προοπτική ότι οι Σαουδάραβες θα ακολουθήσουν σύντομα το παράδειγμά τους- αύξησαν τις προσδοκίες ότι η περιοχή θα έβλεπε ένα τέλος στις δεκαετίες διαμάχης.
Αντ' αυτού, βρίσκεται αντιμέτωπη με μια νέα πυρκαγιά. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ - Κίνας και οι αυξανόμενες εντάσεις για την Ταϊβάν δείχνουν ότι η γεωπολιτική έχει επιστρέψει ως κινητήριος μοχλός για τα αποτελέσματα της οικονομίας και της αγοράς. Στη Μέση Ανατολή, δεν έφυγε ποτέ πραγματικά.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
