Κόμματα αποκομμένα από την κοινωνία, πολίτες αποκομμένοι από τα κόμματα

Την πορεία της χώρας για τα επόμενα χρόνια καλούνται να συναποφασίσουν οι πολίτες σήμερα, μέσω της εκλογικής διαδικασίας, στην οποία όμως ολοένα και λιγότεροι πολίτες έχουν τη διάθεση να συμμετάσχουν.  

Ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας δεν ασχολείται με την πολιτική, έχει γυρίσει την πλάτη στα πολιτικά κόμματα και απέχει από την εκλογική διαδικασία, θεωρώντας πως ότι και να γίνει, όποιος και να βγει, ελάχιστα θα αλλάξουν στην καθημερινότητα και στη ζωή τους. Εν ολίγοις, κοιτάνε τη δουλειά τους και δεν πιστεύουν ότι η ψήφος τους θα αλλάξει κάτι. Στάση που αποτυπώνεται στη φράση «όλοι το ίδιο είναι».

Η απαξίωση της πολιτικής αποτυπώνεται στην εξέλιξη της συμμετοχής στις εθνικές εκλογές. Στις εκλογές του 2019 ψήφισαν σχεδόν 2 εκατ. ψηφοφόροι λιγότεροι από την εκλογική αναμέτρηση του 2004, με τη συμμετοχή να διολισθαίνει χαμηλότερα απο εκλογές σε εκλογές, σημειώνοντας απανωτά αρνητικά ρεκόρ.

Το 2004 ψήφισαν 7,57 εκατ. ψηφοφόροι, το 76,5% των εγγεγραμμένων, ενώ τον Ιούλιο του 2019 μόλις 5,56 εκατ. ψηφοφόροι, το 57,78% των εγγεγραμμένων, συμμετοχή λίγο υψηλότερη από το αρνητικό ρεκόρ του Σεπτεμβρίου του 2015 όταν ψήφισε μόλις το 56,16% των εγγεγραμμένων πολιτών.

Η συμμετοχή στις εθνικές εκλογές από 79% το 1993, διολίσθησε στο 74,9% το 2000, στο 70,95% το 2009, κοντά στο 65% το 2012 και τον Ιανουάριο του 2015 ενώ στις δυο τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις (Σεπτέμβριος 2015 και Ιούλιος 2019) υποχώρησε σημαντικά χαμηλότερα του 60%.

Το ποσοστό συμμετοχής των πολιτών στις εθνικές εκλογές από το 1993

Παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους είναι πλασματικά διογκωμένος καθώς περιλαμβάνονται και άτομα που έχουν αποβιώσει, άτομα που διαμένουν μόνιμα σε χώρες του εξωτερικού αλλά και διπλοεγγεγραμμένοι πολίτες, το γενικό συμπέρασμα παραμένει αναλλοίωτο: σε κάθε εκλογές ψηφίζουν όλο και λιγότεροι.

Κόμματα αποκομμένα από την κοινωνία

Η χρεοκοπία του 2010 και η βαθιά οικονομική κρίση που ακολούθησε επέδρασε καταλυτικά στην αποσύνδεση των πολιτών και της κοινωνίας από την πολιτική και τα κόμματα. Η αδυναμία του πολιτικού προσωπικού να κατανοήσει τις συνθήκες και να διαχειριστεί τις προκλήσεις και η καταφυγή σε μια στείρα τοξική σύγκρουση αποπροσανατόλισε την κοινωνία και αποξένωσε μεγάλο τμήμα των ψηφοφόρων.

Τα κόμματα αποκομμένα από την πραγματικότητα, αδυνατώντας να κατανοήσουν τη δεινή οικονομική θέση της χώρας και την κατάσταση στην Ευρώπη,  αδυνατώντας να αντιληφθούν τους επερχόμενους κινδύνους και τις τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις επιδόθηκαν σε ένα αδιέξοδο μικροκομματικό παιχνίδι εντυπώσεων.

Καμία καθαρή ανάληψη ευθύνης από τα κόμματα εξουσίας. Ωστόσο η χρεοκοπία της χώρας δεν ήταν μόνον ευθύνη του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Δημοκρατίας που κυβέρνησαν τον τόπο μετά το 1974 αλλά και της αριστεράς που αγκάλιασε και ενθάρρυνε αδιέξοδες πολιτικές στο ασφαλιστικό, την απασχόληση και άλλα πεδία και αντιτάχθηκε με σφοδρότητα σε κάθε προσπάθεια μεταρρύθμισης και εξορθολογισμού. 

Το αδιέξοδο του 2010 προκάλεσε ενα τσουνάμι δημαγωγίας και λαϊκισμού. Η χώρα βυθιζόταν στη δίνη μιας πρωτοφανούς κρίσης, η κοινωνία διαλυόταν, και μια χούφτα πολιτικών συνέχιζαν αμέριμνα με μεγάλα λόγια και υποσχέσεις, παρωχημένες ιδεοληψίες και άφθονες εύκολες λύσεις για μια μαγική επιστροφή στην προ κρίσης εποχή, σύροντας τη χώρα τελικά σε μια χωρίς προηγούμενο σε καιρό ειρήνης κρίση. 

Χαρακτηριστικό  της αποκοπής  από την πραγματικότητα, του μεγαλοϊδεατισμού και των κομματικών υπερβολών είναι ότι ο νικητής των εκλογών του Ιανουαρίου 2015, Αλέξης Τσίπρας, δήλωσε ότι η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ σηματοδότησε την επιστροφή της δημοκρατίας στην Ελλάδα αδιαφορώντας για το γεγονός ότι η νίκη πραγματοποιήθηκε με αρνητικό ρεκόρ συμμετοχής πολιτών στην εκλογική διαδικασία.

Λίγους μήνες μετά τον Σεπτέμβριο του 2015 και ενώ προηγήθηκε η πλήρης συντριβή των βεβαιοτήτων του ΣΥΡΙΖΑ με την ταπεινωτική υπογραφή του τρίτου μνημονίου, στις εθνικές εκλογές προσήλθε να ψηφίσει μόνο το 56,16% των ψηφοφόρων. Περίπου 5,5 εκατ. πολίτες ψήφισαν ενώ 4 εκατ. προτίμησαν να κάτσουν σπίτι τους, να πάνε βόλτα για καφέ ή για φαγητό και όχι να συμμετάσχουν στις εκλογές και να συν διαμορφώσουν την επόμενη ημέρα της χώρας.

Οι βουβές εκλογές του 2023

Οι εφετινές εκλογές διεξάγονται σε ένα περιβάλλον κανονικότητας που η χώρα είχε να δει εδώ και μια δεκαετία. Με την οικονομία σε τροχιά δυναμικής ανάκαμψης, τον τουρισμό και το real estate σε άνθιση, την απασχόληση να βελτιώνεται, τις τράπεζες απαλλαγμένες από τα προβλήματα και τις αβεβαιότητες και τους περισσότερους να βλέπουν μάλλον με αισιοδοξία το αύριο οι εφετινές εκλογές είναι ότι πιο κοντά στην κανονικότητα έχουμε δει μετά το 2009.  

Ωστόσο έξω στους δρόμους και στην κοινωνία δεν υπάρχει κανένα ρεύμα, καμία ορμή, κανένα κόμμα που να εκπνέει και να κινητοποιεί ευρύτερες κοινωνικές ομάδες με το όραμα και το σχέδιό του για το μέλλον της χώρας.

Η προεκλογική περίοδος κύλησε γρήγορα και βουβά, χωρίς σοβαρές πολιτικές συζητήσεις ή συζητήσεις για τα προβλήματα των πολιτών και της χώρας. Εξαιρετικά περιορισμένη ήταν και η συμμετοχή του κόσμου στις κομματικές εκδηλώσεις. Χωρίς ιδιαίτερη συμμετοχή και παλμό ήταν επίσης οι προεκλογικές συγκεντρώσεις των πολιτικών αρχηγών οι οποίοι στις εφετινές εκλογές αφιέρωσαν πολύ περισσότερο χρόνο στο θέαμα παρά στην παρουσίαση των πολιτικών τους θέσεων. Πολλές εμφανίσεις σε πρωινάδικα, εναλλακτικές συνεντεύξεις και ατάκες στα social media, με έμφαση το Tik Tok.

Η Νέα Δημοκρατία του Κυριάκου Μητσοτάκη έκανε αρκετά βήματα προς τα εμπρός τα τελευταία χρόνια κυρίως στην οικονομία και τον ψηφιακό εκσυγχρονισμό του κράτους ενώ διαχειρίστηκε αποτελεσματικά τα εθνικά θέματα και την πανδημία. Δεν προχώρησε όμως με ταχύτητα και αποφασιστικότητα στις μεγαλύτερες μεταρρυθμίσεις. Η υπόθεση των υποκλοπών και το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη που ανέδειξε το έλλειμμα υποδομών, την ανικανότητα της γραφειοκρατίας, την ανευθυνότητα της δημόσιας διοίκησης και της κυβέρνησης, έπληξαν καίρια το εκσυγχρονιστικό αφήγημα του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Ο πρωθυπουργός εξακολουθεί να διατηρεί το πλεονέκτημα, και όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μια καθαρή νίκη της Νέας Δημοκρατίας σήμερα, ωστόσο ένα μεγάλο μέρος των πολιτών επιλέγει Μητσοτάκη κυρίως για να διασφαλίσει ότι δεν θα υπάρξει ενδεχόμενο επιστροφής Τσίπρα στην εξουσία. Η ΝΔ σ' αυτές τις εκλογές προσπαθεί να παρουσιάσει ένα σχέδιο για το αύριο με έμφαση την υγεία, τον ψηφιακό εκσυγχρονισμό και την βελτίωση των αμοιβών, ωστόσο, το δυστύχημα στα Τέμπη, οι ισχυροί παλαιοκομματικοί θύλακες εντός της ΝΔ και κυρίως η εμπειρία της διακυβέρνησης της τελευταίας 4ετίας, δεν καθιστούν ιδιαίτερα πειστικό το αφήγημα. Το μεγάλο πλεονέκτημα του Μητσοτάκη όμως είναι ο Τσίπρας. Μια γρήγορη ματιά στην εναλλακτική που παρουσιάζει η αντιπολίτευση και την προοπτική μιας πολυκομματικής κυβέρνησης αρκεί για να προκαλέσει τρόμο.

Ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει καθηλωμένος σε ένα τοξικό και διχαστικό λόγο, που βρίθει υπερβολών και ανακριβειών, χωρίς να μπορεί να αρθρώσει κάτι πειστικό, πολύ περισσότερο να εμπνεύσει την κοινωνία με ένα όραμα, για το αύριο. Δεν υπάρχει σημείο από όσα υποστηρίζει ο Αλέξης Τσίπρας που να μην έρχονται σε χτυπητή αντίθεση με όσα έκανε λίγα χρόνια πριν ως πρωθυπουργός. Στην πραγματικότητα το ΣΥΡΙΖΑ πολιτικά παραμένει ένα κόμμα διαμαρτυρίας, καθηλωμένο σε περιθωριακά και παρωχημένα ιδεολογικά σχήματα, αδυνατώντας να μετασχηματιστεί σε κόμμα εξουσίας και να συνδεθεί με το σήμερα. Η πολιτική αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ καταγράφηκε καθαρά τις τελευταίες εβδομάδες με την πολυφωνία και τα ασταμάτητα μπρος – πίσω ακόμα και του κ. Τσίπρα.  

Το ΠΑΣΟΚ, που δεν μπόρεσε να επουλώσει τα μεγάλα τραύματα που του προκάλεσε η χρεοκοπία το 2010, παρά την αρχική αισιοδοξία που δημιούργησε η αλλαγή ηγεσίας, με την ανάδειξη του Νίκου Ανδρουλάκη στη θέση του προέδρου, δεν φαίνεται ικανό να επιτύχει επανασύνδεση με τους ψηφοφόρους του που έχουν στραφεί σε άλλα κόμματα και κυρίως προς το ΣΥΡΙΖΑ. Ούτε να προσελκύσει νέους ψηφοφόρους στις τάξεις του.

Με την εξαίρεση του ΚΚΕ που παραμένει προσηλωμένο στην χρεοκοπημένη ιδεολογία του κομμουνισμού, τα υπόλοιπα κόμματα είτε κινούνται στη σφαίρα του γραφικού, όπως το ΜεΡΑ 25 του Γ. Βαρουφάκη ή η Ελληνική Λύση του Κ. Βελόπουλου, είτε παραμένουν στο περιθώριο ανίκανα να αφουγκραστούν και να προσεγγίσουν την κοινωνία.

Στην προεκλογική περίοδο αλλά και ευρύτερα στις πολιτικές συζητήσεις δεν δίνεται καμία προσοχή στα προβλήματα της χώρας και των πολιτών. Τα κόμματα δεν είχαν να πουν πολλά για την Δικαιοσύνη και την αναποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης, την Παιδεία και το μέγα οικονομικό βάρος που προκαλεί στην ελληνική οικογένεια η υποχρεωτική πλέον φροντιστηριακή ενίσχυση των μαθητών, για την ποιότητα της εκπαίδευσης, για την κατάσταση στα Πανεπιστήμια, για τη βία στα σχολεία, για το δημογραφικό, για την υγεία, την κατάσταση των δημοσίων χώρων, για τη φοροδιαφυγή, για την πολεοδομία και την ανάπτυξη των πόλεων και των τουριστικών προορισμών, για το κυκλοφοριακό στην Αθήνα και τις πολύωρες καθημερινά μετακινήσεις των πολιτών για να πάνε στη δουλειά τους, για την κακή κατάσταση των μέσων μαζικής μεταφοράς κυρίως στα λεωφορεία, για τον χουλιγκανισμό, για την αναρχία στους δρόμους και τα θανατηφόρα τροχαία σε καθημερινή βάση, για την αστυνόμευση και την εγκληματικότητα, για την εγκατάλειψη της περιφέρειας και πολλά, πολλά, άλλα.

Ασφαλώς οι αδυναμίες, οι σχέσεις διαπλοκής, τα κομματικά συμφέροντα και οι ισχυροί παλαιοκομματικοί θύλακες εντός της Νέας Δημοκρατίας δεν ευνοούν μια φυγή προς τα εμπρός, ωστόσο, μια από τις βασικές δυνάμεις ανάσχεσης της αλλαγής και της εξέλιξης στη χώρα είναι η Αριστερά με την πλήρη κυριαρχία λούμπεν στοιχείων εντελώς αποκομμένων από την ευρωπαϊκή πραγματικότητα και τις σύγχρονες παγκόσμιες τάσεις.