Το μεταναστευτικό ζήτημα επανέρχεται στην κορυφή της ημερήσιας διάταξης των εργασιών στην ΕΕ, υποστηρίζει ο Ζερόμ Βινιόν, εμπειρογνώμονας του Ινστιτούτου Jacques Delors στο Παρίσι, καθώς μια σειρά από προκλήσεις που υπάρχουν και θα συνεχιστούν στο επόμενο διάστημα θα δημιουργήσει μια δύσκολη εξίσωση ενώ αυξάνεται παράλληλα η ροή των παράτυπων μεταναστών.
Και αυτό, όπως εξηγεί, συμβαίνει για τρεις λόγους: πρώτον, διότι ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται και αναμένονται νέες αφίξεις Ουκρανών προσφύγων στην ΕΕ· δεύτερον, διότι υπάρχει συζήτηση για τη νόμιμη μετανάστευση και την αντιμετώπιση της έλλειψης εργατικού δυναμικού σε πολλές χώρες· τρίτον, διότι η γαλλοϊταλική σύγκρουση για το πλοίο "Ocean Viking" τον περασμένο Νοέμβριο αποκάλυψε την ανάγκη για πρόοδο. Σημειώνει επίσης ότι η ροή των παράτυπων αφίξεων αυξάνεται, ιδίως μέσω της οδού των Δυτικών Βαλκανίων, και ότι η Frontex μέτρησε περίπου 330.000 παράνομες αφίξεις στην ΕΕ το 2022.
Σύμφωνα με την γαλλική εφημερίδα Les Échos, από τις περίπου 340.000 αποφάσεις επαναπατρισμού που εκδόθηκαν το 2021 στην ΕΕ, μόνο το 21% εφαρμόστηκε πραγματικά, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat.
Μέχρι στιγμής, επισημαίνεται, οι 27 χώρες της ΕΕ δεν έχουν μπορέσει να συμφωνήσουν σχετικά με το προτεινόμενο από την Επιτροπή (το 2020) συνολικό σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο. Η σύνοδος κορυφής των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων στις 8-9 Φεβρουαρίου αναμένεται, κατά την εφημερίδα, να δώσει σημαντική ώθηση στο ζήτημα.
«Διαπιστώνουμε αύξηση των παράτυπων αφίξεων (...) Η επιστροφή όσων δεν έχουν λάβει άσυλο στην Ευρώπη είναι ένα πολύ σημαντικό θέμα», είχε αναφέρει την Πέμπτη η Σουηδή υπουργός Εσωτερικών αρμόδια για την Μετανάστευση Μαρία Μάλμερ Στένεργκαρντ.
Επί των 340.500 αποφάσεων επιστροφής οι οποίες ελήφθησαν το 2021 στις ευρωπαϊκές χώρες, μόνο το 21% έχει υλοποιηθεί, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat που επικαλείται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
«Εχουμε χαμηλό ποσοστό επιστροφών. Πρέπει να κάνουμε πρόοδο για να αυξήσουμε τον αριθμό και την ταχύτητα των επιστροφών», σχολίασε η ευρωπαία επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων Ιλβα Γιόχανσον προσερχόμενη στην σύνοδο των υπουργών Εσωτερικών.
Για την σουηδική προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης, «ο ένας από τους βασικούς λόγους πίσω από το χαμηλό ποσοστό επιστροφών είναι η απουσία συνεργασίας των τρίτων χωρών».
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ένας μηχανισμός που επιτρέπει την χρησιμοποίηση των ταξιδιωτικών εγγράφων ως μοχλού πίεσης προς τις τρίτες χώρες ώστε να δεχθούν πίσω τους πολίτες τους ετέθη σε εφαρμογή το 2020.
Αυτήν την στιγμή, μία μόνο χώρα, η Γκάμπια, έχει υποστεί τις κυρώσεις της Ενωσης για «έλλειψη συνεργασίας»: οι όροι χορήγησης βίζας για την ζώνη Σένγκεν στους πολίτες αυτής της χώρας έχουν αυστηροποιηθεί και το τέλος έχει αυξηθεί στα 120 ευρώ (έναντι 80 κατά μέσον όρο).
Η σουηδική προεδρία «θεωρεί ότι είναι σημαντική η εκμετάλλευση όλων των δυνατοτήτων του μηχανισμού αυτού και ότι υπάρχουν ορισμένες τρίτες χώρες κατά των οποίων μπορούν να ληφθούν γρήγορα μέτρα για την βελτίωση του σημερινού ανεπαρκούς επιπέδου συνεργασίας». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε προτείνει το 2021 την επιβολή περιοριστικών μέτρων κατά του Ιράκ και του Μπανγκλαντές.
Σύμφωνα με την Ιλβα Γιόχανσον, που επισκέφθηκε τον Νοέμβριο την Ντάκα, η απειλή κυρώσεων ανάγκασε το Μπανγκλαντές να συνεργασθεί. Οι αρχές της Ντάκα «είναι πλέον πολιτικά ανοικτές για να δεχθούν όλους τους υπηκόους τους», είχε διαβεβαιώσει η ευρωπαία επίτροπος.
Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ είχαν εκφρασθεί τον Δεκέμβριο 2021 υπέρ της χρησιμοποίησης «όλων των κατάλληλων ευρωπαϊκών εργαλείων, όπως η αναπτυξιακή βοήθεια, το εμπόριο και οι βίζες» ως μοχλών πίεσης για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού.