Έπεσαν έξω οι ρυθμίσεις χρεών, πρωταθλητές οφειλών οι Έλληνες

Από ευνοϊκή σε... ευνοϊκότερη ρύθμιση χρεών στις εφορίες και στα ασφαλιστικά ταμεία πηγαίνουν εδώ και χρόνια οι ελληνικές κυβερνήσεις, αλλά το ποσοστό αποτυχίας των ρυθμίσεων, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε το ΔΝΤ είναι σοκαριστικό, αφού φθάνει και το 77,4%, ενώ οι Έλληνες παραμένουν σταθερά πρωταθλητές χρέους της Ευρώπης.

Σε ειδική ανάλυση που δημοσίευσε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, παρουσιάζονται τα θλιβερά αποτελέσματα που είχαν οι ρυθμίσεις οφειλών στην εφορία και στα ταμεία των τελευταίων ετών, ενώ τονίζεται ότι συνολικά, από το 2001, έχουν εφαρμοσθεί περισσότερες από 50 ρυθμίσεις, που γίνονταν όλο και πιο γενναιόδωρες, με αύξηση δόσεων, μείωση επιτοκίων και χαλαρότερα κριτήρια ένταξης.

Μάλιστα, όπως τονίζεται, σε αντίθεση με άλλες χώρες, η συμμετοχή σε ρυθμίσεις ήταν εθελοντικού χαρακτήρα, αφού οι κυβερνήσεις δεν εφάρμοζαν παράλληλα για τους οφειλέτες τα προβλεπόμενα μέτρα αναγκαστικής είσπραξης. Έτσι όπως είχαν δομηθεί οι ρυθμίσεις, σχολιάζει το Ταμείο, παρείχαν κίνητρο στους οφειλέτες να τις εγκαταλείψουν γρήγορα, αφού πρώτα εξασφάλιζαν πιστοποιητικά φορολογικής ή ασφαλιστικής ενημερότητας, για να προχωρήσουν κάποιες συναλλαγές τους.

Τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής ήταν θλιβερά.

• Οι Έλληνες παραμένουν πρωταθλητές χρεών στην Ευρώπη, με μεγάλη διαφορά από τους Κύπριους (στο αριστερό γράφημα το ποσοστό του πληθυσμού με οφειλές, δεξιά τα στοιχεία για την Ευρώπη):

• Διαχρονικά, τα ποσοστά των οφειλετών που έχαναν τις ρυθμίσεις κυμαίνονταν από 50% έως 80%, καθώς η συνεχής επανάληψη των ευνοϊκών ρυθμίσεων δημιουργούσε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Οι οφειλέτες περίμεναν ότι μετά τη ρύθμιση που έχαναν θα ακολουθούσε μια άλλη, ακόμη πιο γενναιόδωρη.

Σε ειδικό πίνακα, το ΔΝΤ συνοψίζει τα αποτελέσματα των πέντε ρυθμίσεων οφειλών ασφαλιστικών εισφορών, που έχουν τεθεί σε ισχύ από το 2013, αρχής γενομένης από τη «μόνιμη» ρύθμιση, που είχε εφαρμοσθεί καθ' υπόδειξη των δανειστών. Όπως φαίνεται στον πίνακα, το συνολικό αποτέλεσμα είναι απογοητευτικό: Υπάρχουν 116.038 ενεργές ρυθμίσεις, που αφορούν χρέη 1,984 δισ. ευρώ. Όμως, οι χαμένες ρυθμίσεις είναι 285.710 και αφορούν ποσό οφειλών 9,225 δισ. ευρώ. Έχουν χάσει τη ρύθμισή τους το 59,1% των οφειλετών, στους οποίους αντιστοιχεί το 77,4% των χρεών.

Τα ελληνικά σχήματα ρύθμισης ασφαλιστικών οφειλών

Η μεταρρύθμιση του 2013 και... η ανατροπή της

Το 2013, έγινε, με την πίεση των θεσμών των δανειστών, μια σημαντική μεταρρύθμιση: έκλεισαν όλες οι παλιές ρυθμίσεις και καθιερώθηκε μια μόνιμη ρύθμιση για φορολογικά και ασφαλιστικά χρέη, με αυστηρά κριτήρια αξιολόγησης της βιωσιμότητας των οφειλετών.

Όμως, όπως τονίζει το Ταμείο, οι κυβερνήσεις αργότερα «ξήλωσαν» αυτή τη μεταρύθμιση. Αντί να επιδιώξουν την ορθή εφαρμογή της και να στραφούν εναντίον των οφειλετών που δεν τακτοποιούσαν τα χρέη τους, οι ελληνικές κυβερνήσεις άρχισαν πάλι, χωρίς συνεννόηση με τους δανειστές, να υιοθετούν νέα σχήματα ευνοϊκών ρυθμίσεων.

Έτσι, ήλθε η ρύθμιση των 100 δόσεων, στα τέλη του 2014, για όλα τα χρέη κάτω από 1 εκατ. ευρώ, που έκανε τους περισσότερους οφειλέτες της «μόνιμης» ρύθμισης να μεταπηδήσουν στη νέα. Το 2015, η κυβέρνηση Τσίπρα βελτίωσε τους όρους αυτής  της ρύθμισης και πάλι οι οφειλέτες μεταπήδησαν στη νέα. Από τα μέσα του 2015 και έως το τέλος του 2018 τα... λουριά έσφιξαν, αφού δεν υπήρξε νέα ρύθμιση.

Όμως, τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής των κυβερνήσεων ήταν άκρως αποθαρρυντικά:

• Στα τέλη του 2018, 4 εκατ. Έλληνες, δηλαδή σχεδόν τα δύο τρίτα των φορολογούμενων, είχαν οφειλές στην εφορία. Από αυτούς, σε ρυθμίσεις βρίσκονταν περίπου 800.000, ενώ πάνω από 1 εκατ. φορολογούμενοι ήταν αντιμέτωποι με μέτρα αναγκαστικής είσπραξης.
•  Άλλοι 1,4 εκατ. Έλληνες χρωστούσαν στα ασφαλιστικά ταμεία, με οφειλές περίπου 2 δισ. να είναι ρυθμισμένες για 116.038 οφειλέτες. Εκτός από αυτές τις οφειλές, συνολικά 45% του πληθυσμού έχουν διάφορες μη φορολογικές οφειλές, κάτι που δείχνει ότι δεν έχουν τη δυνατότητα να πληρώνουν, αλλά και ότι είναι ασθενές το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο αφερεγγυότητας, όπως και συναλλακτική ηθική.

Όμως, οι ελληνικές κυβερνήσεις φαίνεται ότι είναι... αδιόρθωτες, στην τάση τους να προσπαθούν να ρυθμίζουν με ψηφοθηρικούς τρόπους τις εκκρεμείς οφειλές. Στα μέσα του 2019, όπως σημειώνει το Ταμείο, ήλθε και νέα ρύθμιση οφειλών έως και σε 120 δόσεις από την απερχόμενη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ τον Αύγουστο η νέα κυβέρνηση της ΝΔ έκανε ακόμη πιο ευνοϊκούς τους όρους της ρύθμισης.

Το Ταμείο κατ' επανάληψη, όπως και στην τελευταία του έκθεση, έχει πιέσει για να σταματήσουν οριστικά οι ευνοϊκές ρυθμίσεις οφειλών και να μείνει ενεργή μόνο ένα μόνιμο σχήμα. Αυτό ακριβώς δηλώνει ότι θα κάνει το υπ. Οικονομικών, με το νέο μόνιμο σχήμα ρύθμισης οφειλών έως και σε 48 δόσεις, που περιλήφθηκε στο φορολογικό νομοσχέδιο. Όμως, επειδή ζούμε στην Ελλάδα, οι περισσότεροι οφειλέτες ίσως εξακολουθήσουν να έχουν την προσδοκία ότι δεν θα αργήσει να έλθει μια έκτακτη, ευνοϊκότερη ρύθμιση...