Πιστοποιητικό… καλής υγείας έδωσε η Κομισιόν στην ελληνική οικονομία, σημειώνοντας την ισχυρή αναπτυξιακή δυναμική και την αναμενόμενη βελτίωση της δημοσιονομικής εικόνας. Ταυτόχρονα, όμως, οι τεχνοκράτες των Βρυξελλών έχουν περιλάβει στις δύο πολυσέλιδες εκθέσεις που δόθηκαν χθες στη δημοσιότητα πολλούς «αστερίσκους», επισημαίνοντας πλήθος προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας, από τη χαμηλή ανταγωνιστικότητα ως την πολύ αργή εκκαθάριση των «κόκκινων» δανείων από τους servicers.
Ύστερα από την ταραγμένη δεκαετία της κρίσης, των μνημονίων και των συγκρούσεων με ελληνικές κυβερνήσεις, η Επιτροπή έχει επιλέξει να βλέπει «μισογεμάτο» το ποτήρι της ελληνικής οικονομίας στις δημόσιες τοποθετήσεις της, σκιαγραφώντας την εικόνα ενός success story, κάτι που δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα, έστω και αν χρειάσθηκαν τρία μνημόνια για να φθάσει η χώρα σε σταθερή ανάπτυξη και υγιή δημοσιονομική κατάσταση.
Παρ’ όλα αυτά, οι τεχνοκράτες της Κομισιόν δεν σταματούν να παρουσιάζουν και τα, λιγότερο ή περισσότερο, προβληματικά στοιχεία της ελληνικής οικονομικής πραγματικότητας. Η ανάγνωση των χθεσινών εκθέσεων Μεταπρογραμματικής Εποπτείας και Ευρωπαϊκού Εξαμήνου αναδεικνύει τουλάχιστον 12 τέτοιους «αστερίσκους».
Κίνδυνος καθυστέρησης στο Ταμείο Ανάκαμψης
1. Στην έκθεση για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, σκιαγραφούνται με αρκετά διπλωματική, αλλά σαφή γλώσσα οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση στην απορρόφηση των πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης. «Η εφαρμογή του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ελλάδας βρίσκεται σε εξέλιξη, ωστόσο η έγκαιρη ολοκλήρωσή του θα απαιτήσει περαιτέρω προσπάθειες», τονίζει η Επιτροπή και προσθέτει: «Το μέγεθος και η πολυπλοκότητα του σχεδίου, καθώς και οι προκλήσεις που συνδέονται με την ικανότητα απορρόφησης, απαιτούν επιτάχυνση των επενδύσεων και αντιμετώπιση των κινδύνων καθυστερήσεων, με παράλληλη ενίσχυση των διοικητικών ικανοτήτων, ώστε να διασφαλισθεί ότι οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις μπορούν να ολοκληρωθούν εγκαίρως. Οι ελληνικές αρχές έχουν θεσπίσει μέτρα για τη βελτίωση της εφαρμογής και την ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας, ενώ το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας περιλαμβάνει περαιτέρω ειδικά μέτρα που αναμένεται να συμβάλουν στην επίτευξη αυτού του στόχου. Οι συγκεκριμένες προκλήσεις για την Ελλάδα περιλαμβάνουν: i) χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες για την αντιμετώπιση νομικών αξιώσεων κατά διαδικασιών δημόσιων συμβάσεων που ενέχουν τον κίνδυνο καθυστερήσεων στην προγραμματισμένη ημερομηνία ολοκλήρωσης των επενδύσεων μετά τον Αύγουστο του 2026, ii) αργή μεταβίβαση δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και iii) ανεπαρκή συντονισμό, ιδιαίτερα εμφανή όσον αφορά τις επενδύσεις και τις μεταρρυθμίσεις που καλύπτουν τομείς πολιτικής που υπερβαίνουν τις αρμοδιότητες ενός μόνο υπουργείου. Η συστηματική συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των κοινωνικών εταίρων, της κοινωνίας των πολιτών και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών παραμένει ουσιώδης για τη διασφάλιση ευρείας οικειοποίησης για την επιτυχή υλοποίηση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας».
Προβληματικό επιχειρηματικό περιβάλλον
2. Στην ίδια έκθεση, σημειώνεται η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας, καθώς η Ελλάδα αύξησε το μερίδιό της στις παγκόσμιες εξαγωγές από 0,29% το 2016 σε 0,36% το 2022, σημειώνοντας τη μεγαλύτερη αύξηση μεριδίου εξαγωγικής αγοράς μεταξύ όλων των κρατών μελών της ΕΕ. Τονίζεται ότι «η εμπορική ενσωμάτωση της χώρας στην ενιαία αγορά αυξήθηκε επίσης από 17,8 % το 2018 σε 23,1 % το 2022», αλλά σημειώνεται ότι «εξακολουθεί να απέχει πολύ από τον μέσο όρο της ΕΕ» και τονίζεται ότι «οι προκλήσεις ανταγωνιστικότητας παραμένουν», καθώς: «Το επιχειρηματικό περιβάλλον παρεμποδίζεται από το σχετικά βαρύ και συχνά μεταβαλλόμενο κανονιστικό και διοικητικό πλαίσιο που στερείται διαφάνειας και από ένα νομικό σύστημα που δεν θεωρείται αρκετά αποτελεσματικό και δεν προστατεύει τα δικαιώματα ιδιοκτησίας. Οι κανονιστικοί φραγμοί, η παραοικονομία και η περιορισμένη πρόσβαση στη χρηματοδότηση, ιδίως για τις ΜΜΕ, εξακολουθούν να παρεμποδίζουν τον ανταγωνισμό, τις ιδιωτικές επενδύσεις και την αύξηση της παραγωγικότητας. Οι αναντιστοιχίες δεξιοτήτων, τα χαμηλά εκπαιδευτικά αποτελέσματα σε βασικές δεξιότητες και η έλλειψη κατάλληλων κινήτρων εξακολουθούν να αποθαρρύνουν τους ανθρώπους από την αναζήτηση εργασίας και περιορίζουν την καινοτομία».
Μόλις 1% ο μακροπρόθεσμος ρυθμός ανάπτυξης
3. Στην έκθεση μεταπρογραμματικής εποπτείας, η Κομισιόν αναφέρει ότι η Ελλάδα διατηρεί σχετικά υψηλό ρυθμό ανάπτυξης, σημειώνει όμως και τον πολύ χαμηλό εκτιμώμενο μακροχρόνιο ρυθμό ανάπτυξης, που τον υπολογίζει σε μόλις 1%. Αξίζει να σημειωθεί ότι για αυτόν τον αριθμό είχαν δοθεί στα τελευταία χρόνια της μνημονιακής περιόδου σκληρές «μάχες» της Κομισιόν με το ΔΝΤ, το οποίο υπογράμμιζε ότι η Ελλάδα δεν θα άντεχε το βάρος του χρέους της χωρίς σημαντικές διευκολύνσεις από τους Ευρωπαίους δανειστές, επειδή υπολόγιζε ότι ο μακροχρόνιος ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας ήταν πολύ χαμηλός, μόλις 1%. Τότε, η Κομισιόν επέμενε ότι θα μπορούσε να είναι αρκετά υψηλότερος και προσπαθούσε να αναχαιτίσει τις πιέσεις του Ταμείου για νέες ρυθμίσεις του χρέους. Σήμερα, η Κομισιόν έχει προσγειωθεί σε μια ρεαλιστική εκτίμηση, που θα έβρισκε απόλυτα σύμφωνο τον Πόουλ Τόμσεν…
4. Για τον πληθωρισμό, η Κομισιόν προβλέπει μεν ότι θα συνεχίσει να μειώνεται, αλλά αφήνει αιχμές για τα τρόφιμα και τους μισθούς. «Οι πιέσεις στις τιμές αναμένεται να αμβλυνθούν μόνο σταδιακά βραχυπρόθεσμα, λόγω του επίμονου πληθωρισμού των ειδών διατροφής και της σταθερής αύξησης των μισθών εν μέσω αυξήσεων των κατώτατων μισθών, αυξήσεων των μισθών στον δημόσιο τομέα και στενότητας στην αγορά εργασίας», επισημαίνει.
Ελλείψεις εργατικού δυναμικού
5. Σοβαρά προβλήματα, που κυρίως αφορούν την έλλειψη προσφοράς εργατικού δυναμικού, εντοπίζει η Κομισιόν στην αγορά εργασίας. Όπως αναφέρει, «οι διαρθρωτικές προκλήσεις και οι αναδυόμενες ελλείψεις εργατικού δυναμικού σε ευρύτερη βάση περιορίζουν τα περιθώρια περαιτέρω σημαντικής βελτίωσης της αγοράς εργασίας. Τα ποσοστά συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό και απασχόλησης παραμένουν μεταξύ των χαμηλότερων στην ΕΕ, ενώ το ποσοστό ανεργίας είναι από τα υψηλότερα. Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού επιδεινώθηκαν από το επίμονα χαμηλό ποσοστό συμμετοχής και ήταν εντονότερες στη μεταποίηση, τις κατασκευές, τη γεωργία, τις επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες, καθώς και στις υπηρεσίες που σχετίζονται με τον τουρισμό. Το χαμηλό ποσοστό απασχόλησης, ιδίως μεταξύ των γυναικών, σε συνδυασμό με το υψηλό ποσοστό ανεργίας και τις αυξανόμενες κενές θέσεις εργασίας υποδηλώνουν ότι τα φορολογικά αντικίνητρα για εργασία, η έλλειψη επαρκούς παιδικής μέριμνας και φροντίδας ηλικιωμένων και ο κατακερματισμός της αγοράς εργασίας (ιδίως οι αναντιστοιχίες δεξιοτήτων) εξακολουθούν να αποτελούν βασικά εμπόδια για την αύξηση της πραγματικής προσφοράς εργασίας. Η απασχόληση αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω αλλά με βραδύτερο ρυθμό, ενώ το ποσοστό ανεργίας θα προσεγγίσει το επίπεδο διαρθρωτικής ισορροπίας που εκτιμάται σε 9,2% για το 2025.
6. Για το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, η Κομισιόν επισημαίνει ότι έχει μειωθεί, αλλά παραμένει πάνω από το προ πανδημίας επίπεδό του και η περαιτέρω μείωσή του θα είναι αργή (στο 5,3% του ΑΕΠ το 2023) καθώς, μεταξύ άλλων, η ανάκαμψη των επενδύσεων θα απαιτήσει αυξημένες εισαγωγές.
Χάσμα παραγωγικότητας
7. Για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και του μακροχρόνιου ρυθμού ανάπτυξης, η Κομισιόν τονίζει έχουν καίρια σημασία για την περαιτέρω επιτάχυνση της εξάλειψης των μακροοικονομικών ανισορροπιών. Αλλά σημειώνει ότι τα κέρδη ανταγωνιστικότητας κόστους των τελευταίων ετών έχουν προέλθει την τελευταία δεκαετία κυρίως από τις σημαντικές περικοπές μισθών και όχι από την αύξηση της παραγωγικότητας. Έτσι, «το ελληνικό ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης ανά ώρα εργασίας αντιστοιχούσε μόλις στο 57,4% του μέσου όρου της ΕΕ το 2023. Αυτό υποδηλώνει ότι, παρά την πρόσφατη πρόοδο, η χώρα διατηρεί σημαντικό χάσμα παραγωγικότητας με την υπόλοιπη ΕΕ. Επιπλέον, οι κατατάξεις ανταγωνιστικότητας υποδηλώνουν ότι το ελληνικό επιχειρηματικό περιβάλλον εξακολουθεί να είναι λιγότερο ελκυστικό από ό,τι στις περισσότερες χώρες της ΕΕ. Ως εκ τούτου, θα χρειαστούν συνεχείς προσπάθειες για τη βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος και της πρόσβασης σε χρηματοδότηση, προκειμένου να διευκολυνθούν οι επενδύσεις. Αυτό θα αυξήσει περαιτέρω την παραγωγικότητα, θα ενισχύσει και θα βελτιώσει την εξαγωγική ικανότητα και θα μειώσει την εξάρτηση από τις εισαγωγές».
Οι κίνδυνοι στα δημοσιονομικά
8. Στα δημοσιονομικά, παρά την καλή πορεία, η Κομισιόν επισημαίνει και ορισμένους κινδύνους, όπως: «Εκκρεμείς νομικές υποθέσεις, δηλαδή κυρίως οι δικαστικές υποθέσεις κατά της Εταιρείας Ακινήτων του Ελληνικού Δημοσίου (ΕΤΑΔ). Επιπλέον, με την αύξηση του κατώτατου μισθού, συσσωρεύονται μισθολογικές πιέσεις στον δημόσιο τομέα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω προσαρμογές στο μισθολόγιο του δημόσιου τομέα. Επίσης, η συνεχιζόμενη υποαπόδοση στις ανακτήσεις ορισμένων τιτλοποιημένων Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (σ.σ.: σχέδιο «Ηρακλής») θα μπορούσε σταδιακά να αυξήσει τον κίνδυνο κατάπτωσης ορισμένων κρατικών εγγυήσεων». Παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει, η Κομισιόν σημειώνει επίσης ότι έχει αυξηθεί το συνολικό απόθεμα ληξιπρόθεσμων οφειλών της γενικής κυβέρνησης από 541 εκατ. ευρώ τον Ιούλιο του 2023 σε 880 εκατ. ευρώ τον Ιανουάριο του 2024, κάτι που οφείλεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στις ληξιπρόθεσμες οφειλές από τα νοσοκομεία. Η Επιτροπή εκφράζει την ελπίδα ότι αυτό το χρόνιο πρόβλημα θα αντιμετωπισθεί με την «πλήρη εφαρμογή της μεταρρύθμισης της κεντρικής αρχής προμηθειών υγείας», που θα επιτρέψει οι προμήθειες να πραγματοποιούνται κεντρικά και όχι από κάθε νοσοκομείο. Επισημαίνει, όμως, ότι αυτή η ενέργεια από μόνη της μπορεί να μην είναι αρκετή, καθώς ο θετικός αντίκτυπος στις ληξιπρόθεσμες οφειλές δεν θα είναι άμεσος».
Δεν επαρκούν οι εγγυήσεις του νέου «Ηρακλή»
9. Σε ό,τι αφορά το σχέδιο «Ηρακλής», η Επιτροπή διαπιστώνει ότι δεν είναι αρκετές οι εγγυήσεις που έχουν προβλεφθεί στη νέα φάση του προγράμματος για να τιτλοποιηθούν όλα τα δάνεια που βρίσκονται σε… αναμονή. «Εκτός από την ολοκλήρωση των τριών εκκρεμών τιτλοποιήσεων, οι οποίες υποβλήθηκαν από τις συστημικές τράπεζες πριν από τη λήξη του προηγούμενου καθεστώτος, αναμένεται ότι ορισμένα λιγότερο σημαντικά ιδρύματα θα το χρησιμοποιήσουν για την ταχύτερη εξυγίανση των ισολογισμών τους. Με βάση τα τελευταία σχέδια μείωσης των ΜΕΔ, φαίνεται ότι η ζήτηση εγγυήσεων υπερβαίνει το προβλεπόμενο κονδύλιο. Ως εκ τούτου, στο μέλλον, οι τράπεζες θα πρέπει να συνεχίσουν να επιλύουν τα ΜΕΔ τους χωρίς τη χρήση του προγράμματος “Ηρακλής”».
Σοβαρή καθυστέρηση στην εκκαθάριση «κόκκινων» δανείων
10. Σχετικά με το μεγάλο απόθεμα δανείων που έχουν περάσει σε funds και βρίσκονται υπό τη διαχείριση των servicers, η Κομισιόν σημειώνει με μεγαλύτερη έμφαση από προηγούμενες εκθέσεις ότι η εκκαθάριση προχωρά με αργούς ρυθμούς και μάλιστα αναφέρει ότι έχουν ήδη διακοπεί οι καταβολές αμοιβών σε κάποιους servicers επειδή δεν έχουν εκπληρώσει τους στόχους των επιχειρησιακών σχεδίων. Όπως αναφέρει η Επιτροπή, «η διευθέτηση του παλαιού μη εξυπηρετούμενου χρέους εκτός του τραπεζικού τομέα παραμένει ένα δύσκολο και επίπονο έργο. Έως το τέλος του 2023, οι διαχειριστές πιστώσεων στην Ελλάδα ήταν υπεύθυνοι για τη διαχείριση χρέους ύψους 69,5 δισ. ευρώ (εξαιρουμένων των εκτός ισολογισμού απαιτήσεων). Η χαμηλή απόδοση (σε σύγκριση με τα αρχικά επιχειρηματικά σχέδια) διαφόρων χαρτοφυλακίων που τιτλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του αρχικού προγράμματος «Ηρακλής» συνεχίστηκε, καθώς η ρύθμιση εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένων δικαστικών εμποδίων. Ως αποτέλεσμα, ορισμένες από τις αμοιβές των διαχειριστών έχουν ανασταλεί. Αυτή η χαμηλή απόδοση απαιτεί συνεχή παρακολούθηση και οφείλεται κυρίως στις χαμηλές ανακτήσεις από ρευστοποιήσεις εξασφαλίσεων λόγω της αναστολής των διαδικασιών αναγκαστικής εκτέλεσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Ωστόσο, οι καθυστερήσεις στις δικαστικές διαδικασίες, το υψηλό ποσοστό ανεπιτυχών πλειστηριασμών και η χαμηλή ρευστότητα στη δευτερογενή αγορά ΜΕΔ επιβραδύνουν επίσης τη διαδικασία. Ως εκ τούτου, αυτό καθυστέρησε την επιστροφή πολλών δανειοληπτών στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα».
Τράπεζες: Προσοχή στον αναβαλλόμενο φόρο
11. Για τις τράπεζες, παρότι τονίζεται η καλή οικονομική τους κατάσταση, η Κομισιόν επισημαίνει ότι υπάρχει η εκκρεμότητα του αναβαλλόμενου φόρου και υπογραμμίζει ότι για να γίνει η απόσβεσή του οι τράπεζες θα πρέπει να είναι συγκρατημένες στις διανομές μερισμάτων. Όπως αναφέρει η Κομισιόν, «η ποιότητα των κεφαλαίων μεταξύ των συστημικά σημαντικών τραπεζών παραμένει μη βέλτιστη. Κατά μέσο όρο, το 44% του κεφαλαίου των τραπεζών αποτελείται από αναβαλλόμενες πιστώσεις φόρου (DTC), αν και έχουν καταγράψει σημαντική μείωση τα τελευταία χρόνια. Οι τράπεζες σχεδιάζουν να μειώσουν τη συμμετοχή τουDTC στο συνολικό κεφάλαιό τους τα επόμενα χρόνια, αλλά τα σχέδιά τους εξαρτώνται από τη διατήρηση της μελλοντικής κερδοφορίας. Ως εκ τούτου, είναι σκόπιμο το επίπεδο των διανομών μερισμάτων να εξισορροπείται κατάλληλα με την ανάγκη μείωσης του μεριδίου του DTC».
Από το κακό στο χειρότερο οι πλειστηριασμοί
12. Σχετικά με τους πλειστηριασμούς, η εικόνα που δίνει η Κομισιόν είναι μάλλον απογοητευτική. «Το ιστορικό επιτυχών πλειστηριασμών αποκαλύπτει τη συνεχιζόμενη ανεπάρκεια των διαδικασιών, καθώς μεγάλο ποσοστό πλειστηριασμών είτε ανεστάλησαν για διαδικαστικούς λόγους, ή απέτυχαν λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος. Ο αριθμός των πλειστηριασμών που είχαν προγραμματιστεί μεταξύ Νοεμβρίου 2023 και τέλους Φεβρουαρίου 2024 παρουσιάζει πτωτική τάση (7.910 τον Νοέμβριο 2023, 5.529 τον Δεκέμβριο 2023, 5.222 τον Ιανουάριο 2024 και 4.312 τον Φεβρουάριο 2024), ενώ το ποσοστό των αναστολών κυμαίνεται γύρω στο 50%. Στους πλειστηριασμούς που διενεργούνται, το ποσοστό των άγονων υπερβαίνει σταθερά και σημαντικά αυτό των επιτυχημένων (66% έναντι 34% τον Φεβρουάριο του 2024). Οι αρχές έχουν αναθέσει σε ομάδα εργασίας του Υπουργείου Δικαιοσύνης να καταρτίσει νομοθετικές προτάσεις στο πλαίσιο μιας επικείμενης δέσμης τροποποιήσεων του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Θα αντιμετωπίσει ελλείψεις που αποθαρρύνουν τους δυνητικούς αγοραστές από τη συμμετοχή σε πλειστηριασμούς, όπως η έλλειψη χρηματοδότησης, οι ληξιπρόθεσμοι λογαριασμοί κοινής ωφέλειας που σχετίζονται με ακίνητα, οι ανεπάρκειες στην έξωση ενοικιαστών, η έλλειψη πληροφοριών σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση των ακινήτων, η μη διαθεσιμότητα στην πλατφόρμα πιστοποιητικών, αδειών και σχεδίων σχετικών με το πλειστηριαζόμενο ακίνητο, καθώς και οι υπερβολικές καθυστερήσεις στη δικαστική επίλυση διαφορών μετά τον πλειστηριασμό (συχνά καθορισμένες ημερομηνίες ακρόασης πέραν του 2030) και στην καταχώριση συναλλαγών στο κτηματολόγιο».
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
