Από εμπόδιο σε εμπόδιο ο ΒΟΑΚ: Σε κίνδυνο πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης

Ένα βήμα μπροστά και δύο πίσω πηγαίνει το πολυσυζητημένο έργο του Βόρειο Οδικού Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ). Στο τριπλό μέτωπο του πρότζεκτ, με προϋπολογισμό που ξεπερνά τα 2,2 δισ. ευρώ, τα εμπόδια συνεχίζονται. Η εξάμηνη αναβολή της συζήτησης στο ΣτΕ των προσφυγών που έχουν καταθέσει οι δήμοι Ηρακλείου και Μαλεβιζίου για τη χάραξη του μεγάλου τμήματος της παραχώρησης «Χανιά – Ηράκλειο», στέλνει τις εξελίξεις για το έργο τουλάχιστον στις αρχές του 2025.

Η εξέλιξη αυτή τινάζει στον αέρα τον προγραμματισμό για υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης εντός του έτους, μεταθέτοντάς την για το 2025 και συρρικνώνοντας έτσι το περιθώριο για την αξιοποίηση των 427 εκατ. του Ταμείου Ανάκαμψης που έχουν «κλειδώσει« για τον ΒΟΑΚ. Αν και καθυστερήσεις σημειώνονται και στα τρία τμήματα, αυτό που βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού είναι η παραχώρηση των 1,75 δισ. ευρώ, που έχει λαμβάνειν 200 εκατ. από το RRF.

Ήδη το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών αναζητεί μία φόρμουλα, ώστε να μην χαθούν οι πόροι, όμως η απόφαση είναι στα χέρια της Ευρώπης. Σύμφωνα με πληροφορίες, μία από τις ιδέες που έχουν πέσει στο τραπέζι είναι η εκταμίευση του ποσού να γίνει σε ειδικό λογαριασμό αποκλειστικά για το κομμάτι του έργου για το οποίο προορίζεται. Αυτό αντιστοιχεί στο 15% του φυσικού αντικειμένου, που βάσει χρονοδιαγράμματος θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί, με ένα μικρό τράτο, ως τα μέσα του 2026.

Εάν η φόρμουλα δεν βρεθεί, τα περιθώρια στενεύουν, καθώς προβλέπεται πως εντός 24 μηνών θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες πολιτικού μηχανικού για την αναβάθμιση των υφιστάμενων παρακάμψεων Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου, μήκους 51 χλμ. Επίσης, θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί στο ίδιο διάστημα, οι εργασίες πολιτικού μηχανικού σηράγγων στα τμήματα Βρύσες – Ατσιπόπουλο (21,9 χλμ.) και Αμάρι – Σκαλέτα (12,4 χλμ.). Αυτές οι αποκλειστικές τμηματικές προθεσμίες του έργου είναι συνδεδεμένες με τη χρηματοδότηση.

Υπενθυμίζεται ότι προσωρινή ανάδοχος έχει αναδειχθεί η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, με τη χρηματοδοτική συμβολήτου Δημοσίου κατά την κατασκευαστική περίοδο στα 693 εκατ. ευρώ και την επιδότηση στη λειτουργία να αντιστοιχεί σε ποσοστό 64,62% επί των επιβαλλόμενων στους χρήστες διοδίων τελών.

Το κόστος των προσφυγών

Η αναβολή της συζήτησης στο ΣτΕ έφερε πάντως γκρίνιες ένθεν κακείθεν, αφού αποδίδεται για ακόμα μία φορά -μετά την υπόθεση του Flyover- στην αδυναμία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας να καταθέσει πλήρη φάκελο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης του έργου. Έτσι, αντί η συζήτηση να γίνει στις 15 Μαΐου μετατέθηκε για τον ερχόμενο Νοέμβριο.

Οι δύο δήμοι ζητούν μερική υπογειοποίηση του ΒΟΑΚ σε ορισμένα έστω τμήματα των παρακάμψεων, με το επιχείρημα ότι «διχοτομούν» τον αστικό ιστό. Εφόσον οι προσφυγές γίνουν δεκτές, τότε θα πρέπει να επανεκτιμηθεί η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) του έργου, γεγονός που θα επιφέρει ακόμα μεγαλύτερες καθυστερήσεις, απειλώντας να στείλει τα έργα το 2026, με προφανή επίπτωση και στο κόστος. Ο Δήμος Ηρακλείου, για παράδειγμα, έχει εκτιμήσει το επιπλέον κόστος για τη μερική έστω υπογειοποίηση στα 100-120 εκατ. ευρώ.

Στον απόηχο της αναβολής, ο υφυπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Νικόλαος Ταχιάος, κατά την επίσκεψή του στο Αμάρι, έκανε λόγο για αιτήματα που έχουν μία λογική και άνοιξε το παράθυρο για μία συζήτηση με τους δύο δήμους ώστε να βρεθεί κοινός τόπος. Έκανε λόγο όμως για μια λύση που δεν θα είναι μαξιμαλιστική, διότι αυτή δεν θα μπορεί να υποστηριχθεί, ενώ έθεσε και την παράμετρο της ανάγκης επίσπευσης λόγω του Ταμείου Ανάκαμψης. Σε κάθε περίπτωση, η προεκλογική περίοδος δεν ενδείκνυται για την έναρξη συζητήσεων, οπότε οι εξελίξεις μετατίθενται στο μέσο του θέρους.

Ο βραχνάς των απαλλοτριώσεων

Σύννεφα δεν έχουν μαζευτεί, όμως, μόνο πάνω από το μεγάλο τμήμα της παραχώρησης. Τα προβλήματα με την πρόοδο των απαλλοτριώσεων συνεχίζονται στα άλλα δύο μέτωπα του έργου. Στο «Νεάπολη – Άγιος Νικόλαος», προϋπολογισμού 169 εκατ. ευρώ, που κατασκευάζεται ως δημόσιο έργο, οι εργασίες παραπαίουν. Αν και η σύμβαση με την κατασκευάστρια ΑΚΤΩΡ υπεγράφη τον Σεπτέμβριο του 2022, οι απαλλοτριώσεις για τα περίπου 14,5 χιλιόμετρα του άξονα περνούν ακόμη από σαράντα κύματα.

Από τον Δεκέμβριο του 2021, που εκδόθηκαν οι αποφάσεις για τις υποχρεωτικές απαλλοτριώσεις χωρίζοντας τον άξονα σε τέσσερα τμήματα, οι εκθέσεις εκτίμησης αξίας γης, που συντάχθηκαν από ανεξάρτητο εκτιμητή, διαβιβάστηκαν στην αρμόδια διεύθυνση του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, τον Μάρτιο του 2023. Για τα τρία τμήματα που μετρούν από την αρχή του έργου ως λίγο πάνω από το 12^ο χιλιόμετρο, οι δικαστικές αποφάσεις που ορίζουν την τιμή μονάδας αποζημίωσης για τις αναγκαστικές απαλλοτριώσεις έχουν εκδοθεί μετά από αρκετές παλινωδίες και αποχές των δικηγορικών συλλόγων.

Για τα δυο μεσαία τμήματα, μετά τις δικαστικές αποφάσεις, απαιτήθηκε η σύνταξη διορθωτικών κτηματολογίων. Επί του παρόντος, έχουν συνταχθεί οι πίνακες παρακατάθεσης για τα τμήματα 1 και 3, έχουν εκδοθεί και διαβιβαστεί τα γραμμάτια παρακαταθήκης στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων. Ένα βήμα πίσω είναι το 2^ο τμήμα, για το οποίο εκκρεμεί από την αρμόδια υπηρεσία η υλοποίηση της παρακατάθεσης, προκειμένου να εκδοθούν τα σχετικά γραμμάτια. Για το τελευταίο 4^οτμήμα, η αίτηση κήρυξης του Δημοσίου, μετά από πολλαπλές αναβολές, συζητήθηκε στην αρχές Απριλίου (09/04/2024).

Οι καθυστερήσεις στις απαλλοτριώσεις συνιστούν διαχρονικό εμπόδιο στα δημόσια έργα, ανοίγοντας τον δρόμο στον ανάδοχο για να ζητήσει αποζημιώσεις, ενδεχόμενο που φυσικά δεν αποκλείεται και στην περίπτωση του ΒΟΑΚ.