Μπροστά σε δύσκολες αποφάσεις θα βρεθεί σύντομα η κυβέρνηση, καθώς μετά από πολλά χρόνια καθυστερήσεων και αδράνειας το φλέγον ζήτημα της αντιμετώπισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων μπαίνει σε νέες βάσεις εξαιτίας των μαζικών πωλήσεων χαρτοφυλακίων «κόκκινων» δανείων από τις τράπεζες σε εξειδικευμένες εταιρίες διαχείρισης απαιτήσεων.
Ήδη περισσότερα από 30 δισ. ευρώ προβληματικών δανείων έχουν μεταβιβαστεί από τις τράπεζες στις εταιρίες διαχείρισης απαιτήσεων, τα αποκαλούμενα funds, ποσό που θα ξεπεράσει τα 70 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του έτους μετά την επιτάχυνση του σχεδιασμού των τραπεζών για πωλήσεις «κόκκινων» δανείων.
Το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων δεν είναι καινούργιο: είναι τόσο παλιό όσο και η κρίση, ωστόσο κανένας ούτε οι κυβερνήσεις αλλά ούτε και οι δανειστές έδειξαν ιδιαίτερη διάθεση να το αντιμετωπίσουν τα προηγούμενα χρόνια. Όλες οι κυβερνήσεις από το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2008 και μετά, αρχικά περιόρισαν και αργότερα έβαλαν πάγο σε κάθε προσπάθεια των τραπεζών να ανακτήσουν προβληματικά δάνεια, παρέχοντας αδιακρίτως προστασία στους πάντες.
Παράλληλα τα κόμματα υπόσχονταν μη ρεαλιστικές λύσεις όπως η περίφημη Σεισάχθεια που υπόσχονταν τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ πριν τις εκλογές του 2015, ενθαρρύνοντας την μη πληρωμή τραπεζικών δανείων. Έτσι το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων πήρε διαστάσεις πολύ μεγαλύτερες από όσο θα δικαιολογούσε η κρίση: άνευ επιπτώσεων η μη εξυπηρέτηση των τραπεζικών υποχρεώσεων αποτέλεσε μια αβίαστη επιλογή σε μια συγκυρία όπου επιχειρήσεις και νοικοκυριά ήταν υπό την πίεση της κρίσης. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια από 12,4 δισ. το 2008 ξεπέρασαν τα 80 δισ. ευρώ το 2016, ενώ αν υπολογιστούν και τα δάνεια που εμφάνιζαν μεγάλες πιθανότητες αθέτησης τότε το σύνολο των προβληματικών δανείων ξεπέρασε τα 100 δισ. ευρώ.
Καθόλου τυχαία, πλήρης εκτροχιασμός στις αποπληρωμές υποχρεώσεων σημειώθηκε μόνον σε δυο τομείς, τις τράπεζες και την ΔΕΗ, όπου το πολιτικό σύστημα ενθάρρυνε τη μη πληρωμή μπλοκάροντας παράλληλα τις όποιες συνέπειες της ασυνέπειας.
Η εξάρθρωση των συναλλακτικών ηθών πήρε τέτοιες διαστάσεις που η μη πληρωμή των υποχρεώσεων προς τις τράπεζες απέκτησε ορθολογικά χαρακτηριστικά: αφού δεν υπάρχει καμία επίπτωση γιατί κάποιος ορθολογικά δρων να πληρώσει τις υποχρεώσεις του;
Η αντίληψη αυτή με το πέρασμα του χρόνου παγιώθηκε σε ακλόνητη πεποίθηση: έτσι μόνο ένας εκπληκτικά μικρός αριθμός δανειοληπτών, περίπου το 5%, ανταποκρίθηκε στις προτάσεις των τραπεζών για γενναίο «κούρεμα» οφειλών κατά 80% προκειμένου να κλείσουν τις υποχρεώσεις τους. Η τελευταία αυτή ευκαιρία δόθηκε σε δανειολήπτες πριν πουληθούν τα δάνειά τους σε εταιρίες διαχείρισης, η οποία ωστόσο αγνοήθηκε στη λογική: «γιατί να πληρώσω κάτι ενώ μπορώ να μην πληρώσω τίποτα;».
Πώς ο Ηρακλής «μπλέκει» την κυβέρνηση
Οι εταιρίες διαχείρισης απαιτήσεων, που αποκτούν έστω και σε χαμηλές τιμές τα δάνεια των κακοπληρωτών, θα πρέπει όχι μόνο να πάρουν πίσω τα λεφτά που επένδυσαν για να αποκτήσουν τα προβληματικά δάνεια, αλλά να πληρώσουν τα κόστη λειτουργίας τους και φυσικά να πετύχουν μια αξιόλογη απόδοση. Όλα αυτά οδηγούν στο τέλος της ασυλίας των κακοπληρωτών.
Επιταχυντή στην κατεύθυνση αυτή αποτελεί το σχέδιο Ηρακλής, το οποίο προβλήθηκε από την κυβέρνηση ως game changer μέσω του οποίου θα εξυγιανθούν οι τραπεζικοί ισολογισμοί από το μεγάλο πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Αν και η κινητοποίηση για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι αποτέλεσμα περισσότερο της πίεσης του επόπτη, δηλαδή της ΕΚΤ, και λιγότερο της αποφασιστικότητας της ελληνικής πλευράς να αντιμετωπίσει το θέμα, ωστόσο το σχέδιο «Ηρακλής» βάζει την κυβέρνηση σε μια πολιτική περιπέτεια που μάλλον δεν έχει πολυ-συνειδητοποιήσει.
Το σχέδιο διευκολύνει την απαλλαγή των τραπεζών από τα «κόκκινα» δάνεια δίνοντας ένα ισχυρό κίνητρο στους ιδιώτες επενδυτές να αγοράσουν τις τιτλοποιήσεις παρέχοντας κρατική εγγύηση απόδοσης για το περίπου 50% της τιτλοποίησης. Ουσιαστικά η κυβέρνηση καλεί τους επενδυτές να επενδύσουν στα προβληματικά στοιχεία των τραπεζών διαβεβαιώνοντας ότι ακόμα και αν οι ανακτήσεις δεν είναι ικανοποιητικές, τότε η ίδια, με κρατικά κεφάλαια, θα εξασφαλίσει την απόδοση των επενδυτών.
Το σχέδιο πραγματικά θα βοηθήσει τις τράπεζες να απαλλαγούν από το μεγαλύτερο βάρος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, ωστόσο παράλληλα περιορίζει δραστικά την ευελιξία των κυβερνήσεων να... παίζουν καθυστέρηση.
Με το σχέδιο «Ηρακλής» η Ελληνική Δημοκρατία γίνεται άμεσα συμμέτοχος στην προσπάθεια μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων και στο εξής η αδράνεια θα έχει σοβαρό κόστος και συγκεκριμένες επιπτώσεις.
Από εδώ και πέρα θα πρέπει να αφεθούν ελεύθερες οι εταιρείες διαχείρισης να υλοποιήσουν τη στρατηγική τους για την ανάκτηση δανείων, η οποία περιλαμβάνει και ρευστοποιήσεις περιουσιακών στοιχείων μέσω πλειστηριασμών προκειμένου να εκπληρώσουν τους σχετικά απαιτητικούς στόχους ανάκτησης που έχει θέσει το σχέδιο Ηρακλής και να μην ενεργοποιηθούν οι κρατικές εγγυήσεις.
Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να αντιμετωπιστούν όλα τα προβληματικά στοιχεία της νομοθεσίας, όπως ο νόμος Κατσέλη ή η αναστολή πλειστηριασμών και να θεσμοθετηθεί ένας λειτουργικός και αποτελεσματικός Πτωχευτικός Κώδικας. Πρόκειται για ζητήματα που μπορεί να προκαλέσουν μεγάλη πίεση στην κυβέρνηση καθώς αφορούν πάρα πολλούς και επιπλέον συνδέονται με μικρά και μεγάλα συμφέροντα.
Επιπλέον είναι δεδομένο ότι το θέμα θα αποτελέσει αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι ήδη στελέχη του Σύριζα σημειώνουν ότι «μέσω του σχεδίου "Ηρακλής" θα υπάρξει μια μεγάλη μεταβίβαση πλούτου. Είναι η μεγαλύτερη μετά τα χρόνια 1998-1999 που είχαμε τη λεγόμενη ληστεία του Χρηματιστηρίου». Και αυτά παρά το γεγονός ότι πρόκειται για σχέδιο που υιοθέτησε και επεξεργάστηκε ο πρώην υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος.
Εξίσου προβληματική για την κυβέρνηση, και την κάθε κυβέρνηση στη εξής, θα είναι η επιστροφή στο «παιχνίδι των καθυστερήσεων». Δηλαδή να μην γίνουν όσα απαιτούνται προκειμένου οι εταιρίες διαχείρισης να μπορέσουν να μεγιστοποιήσουν τις ανακτήσεις δανείων. Να διατηρηθεί ο σημερινός νομικός λαβύρινθος και να παραμείνει το καθεστώς οριζόντιας ασυλίας.
Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να ενεργοποιηθούν οι κρατικές εγγυήσεις που θα χορηγηθούν για τις τιτλοποιήσεις που θα γίνουν στο πλαίσιο του σχεδίου Ηρακλής, συνολικού ύψους 12 δισ. ευρώ, δηλαδή η κυβέρνηση θα πρέπει να πληρώσει τους επενδυτές, επιβαρύνοντας το δημόσιο χρέος και περιορίζοντας δραστικά την προσπάθειά της για την δημιουργία δημοσιονομικού χώρου τα επόμενα χρόνια.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η κατάσταση είναι αδιέξοδη: η υπόθεση «κόκκινα» δάνεια μπορεί να έχει αίσιο τέλος για τους δανειολήπτες, τις εταιρίες διαχείρισης, τις τράπεζες και την κυβέρνηση υπό την προϋπόθεση ότι όλες οι εμπλεκόμενες πλευρές θα κινηθούν καλοπροαίρετα στην κατεύθυνση της ουσιαστικής επίλυσης του προβλήματος.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
