Παρουσιάστηκε το «Αλφαβητάρι της οικονομίας για εφήβους» στην ΤτΕ

Το «Αλφαβητάρι της οικονομίας για εφήβους», ένα πρωτότυπο λεξικό χρηματοοικονομικού εγγραμματισμού, που απευθύνεται σε μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου, παρουσιάστηκε στο Μουσείο της Τράπεζας της Ελλάδος. 

Το βιβλίο συνέγραψε ο καθηγητής Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Πειραιώς Νικόλαος Δ. Φίλιππας και εικονογράφησε η Αλεξία Λουγιάκη. Αποτελεί έκδοση του Κέντρου Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος και συμπληρώνει την προηγούμενη σχετική έκδοση με τίτλο το «Αλφαβητάρι της οικονομίας για παιδιά μέχρι 12 ετών», που εκδόθηκε το 2022. Περιλαμβάνει 127 βασικά λήμματα της οικονομικής και χρηματοοικονομικής επιστήμης, που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα γνώσεων, από τη Χρηματοοικονομική και την Οικονομική Ιστορία μέχρι την Τεχνητή Νοημοσύνη και την Κυβερνοασφάλεια. Περιλαμβάνει επίσης έξι πρωτότυπες ιστορίες με μορφή κόμικ, συμβάλλοντας στην πληρέστερη κατανόηση των αναφερόμενων εννοιών. 

Η παρουσίαση του βιβλίου

Στη σημερινή εκδήλωση στο Μουσείο της Τράπεζας της Ελλάδος ο διοικητής της ΤτΕ, κ. Γιάννης Στουρνάρας τόνισε ότι το «Αλφαβητάρι της οικονομίας για εφήβους» εντάσσεται στο πρόγραμμα της Τράπεζας της Ελλάδος για τον χρηματοοικονομικό εγγραμματισμό και εξήρε τη σημασία που έχει να είναι ένας πολίτης οικονομικά εγγράμματος: «Να γνωρίζει πώς να χρησιμοποιεί έξυπνα το χρήμα στην καθημερινότητά του και να λαμβάνει ορθολογικές οικονομικές αποφάσεις, ώστε να επιτυγχάνει μακροπρόθεσμα την άνοδο του βιοτικού του επιπέδου. Η ευημερία του μέσου πολίτη επηρεάζει κατόπιν την ευημερία της κοινωνίας στο σύνολό της και πολλαπλασιάζει τη δυνατότητά της να αντιμετωπίζει με επιτυχία χρηματοοικονομικούς κινδύνους και κρίσεις κάθε μορφής», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Ο κ. Φίλιππας σημείωσε ότι διεθνείς επιστημονικές μελέτες αναδεικνύουν τα ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα χρηματοοικονομικών γνώσεων των εφήβων και για τον λόγο αυτό ο ΟΟΣΑ θεωρεί ότι ο χρηματοοικονομικός εγγραμματισμός έχει καθοριστική σημασία για το μέλλον των νέων στον 21ο αιώνα, αφού τα παιδιά έρχονται πλέον από μικρή ηλικία σε επαφή με το χρήμα και, ως εκ τούτου, πρέπει να κατανοήσουν τους μηχανισμούς λειτουργίας του σύνθετου και περίπλοκου χρηματοοικονομικού περιβάλλοντος που μας περιβάλλει.
 
Στην παρουσίαση του βιβλίου παρευρέθηκαν μαθητές και μαθήτριες των Εκπαιδευτηρίων «Αυγουλέα-Λιναρδάτου», που έθεσαν ερωτήσεις στους συντελεστές της έκδοσης, αναδεικνύοντας τη σημασία της σωστής και έγκαιρης ενημέρωσης των παιδιών αυτής της ηλικίας σε θέματα που αφορούν τη διαχείριση χρημάτων, προκειμένου να λαμβάνουν ορθές οικονομικές αποφάσεις στην ενήλικη ζωή τους.

Οι δράσεις της Τράπεζας της Ελλάδος για τον χρηματοοικονομικό εγγραμματισμό

Η Τράπεζα της Ελλάδος διαδραματίζει ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση της εθνικής στρατηγικής για τον χρηματοοικονομικό εγγραμματισμό. Στελέχη της συμμετέχουν στις διαβουλεύσεις για την ανάπτυξη αυτής της στρατηγικής, η οποία συντονίζεται από την Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών. Το έργο υποστηρίζεται από τεχνική βοήθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και εξειδικευμένη τεχνογνωσία από τον ΟΟΣΑ.

Στο πλαίσιο αυτό, η Τράπεζα της Ελλάδος δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην προώθηση του χρηματοοικονομικού εγγραμματισμού στους μαθητές. Μέχρι πρόσφατα, οι δράσεις της επικεντρώνονταν κυρίως σε μαθητές Λυκείου και φοιτητές, με διαλέξεις χρηματοοικονομικού περιεχομένου, μέσω των ποικίλων πρωτοβουλιών του Μουσείου της, της έκδοσης βιβλίων και της υποστήριξης δράσεων άλλων φορέων.

Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, έχει επεκτείνει τις προσπάθειές της και στους μαθητές Δημοτικού, αναγνωρίζοντας τα οφέλη της εκπαίδευσης από μικρή ηλικία:

• Η μόνιμη έκθεση του Μουσείου της Τράπεζας της Ελλάδος έχει στόχο την πληροφόρηση σχετικά με την οικονομική και νομισματική ιστορία της νεότερης Ελλάδος, καθώς και την εξοικείωση του επισκέπτη με βασικές οικονομικές έννοιες. 
• Η νέα θεματική έκθεση του Μουσείου με τίτλο «Προσωπικά οικονομικά», που εγκαινιάστηκε πρόσφατα, αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο τα νοικοκυριά μπορούν να διαχειρίζονται τους πόρους που διαθέτουν, ώστε να καλύπτουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ανάγκες και τις επιθυμίες των μελών τους. Έχει ως θεματικούς άξονες το χρήμα, το εισόδημα, τις οικονομικές αποφάσεις, τον προϋπολογισμό, τις πληρωμές, την αποταμίευση, τον δανεισμό, τον πληθωρισμό, τις ψηφιακές απάτες και τα πλαστά νομίσματα. 
• Η έκθεση συνοδεύεται από έξι βιβλία που εκδίδονται από την Τράπεζα σε συνεργασία με την Banca d’Italia – δύο (μαθητή και δασκάλου ή καθηγητή) για κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα. Τα βιβλία αυτά, με τίτλο «Όλοι για έναν, οικονομία για όλους», προσφέρουν πολύτιμες οικονομικές γνώσεις, προσαρμοσμένες στην ελληνική πραγματικότητα. Η ύλη τους εμπλουτίζεται με δημιουργικά κόμικ, καθώς και με πρακτικές ασκήσεις, για να ενισχύσουν τη μαθησιακή εμπειρία και να επιτύχουν καλύτερα εκπαιδευτικά αποτελέσματα.
• Την έκθεση πλαισιώνει μουσειοεκπαιδευτικό πρόγραµµα  με τίτλο «Προσέχω, λόγω τιμής».
• Οι προηγούμενες περιοδικές εκθέσεις του Μουσείου με τίτλο «eΠληρωμές: ένας οδικός χάρτης» και «Οικονομία και Κλίμα: Handle with care» ήταν και αυτές ενταγμένες στις δράσεις χρηματοοικονομικού εγγραμματισμού.
• Η Μονάδα Επικοινωνίας της Τράπεζας, από τον Μάρτιο του 2024 πραγματοποίησε εκστρατεία ενημέρωσης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με κύριο στόχο το νεανικό κοινό, εστιάζοντας στις ασφαλείς πληρωμές και την προστασία από ηλεκτρονικές απάτες.

Το «Αλφαβητάρι της οικονομίας για εφήβους» και το «Αλφαβητάρι της οικονομίας για παιδιά μέχρι 12 ετών» διατίθενται σε όλα τα βιβλιοπωλεία και η Τράπεζα της Ελλάδος προσφέρει τα έσοδα από τις πωλήσεις τους σε φιλανθρωπικό σκοπό.

Στον χαιρετισμό του ο κ. Στουρνάρας τόνισε τα ακόλουθα: «Καλησπέρα σε όλους και κυρίως στους μαθητές που έχουμε τη χαρά να είναι μαζί μας σήμερα, στην παρουσίαση του βιβλίου «Το αλφαβητάρι της οικονομίας για εφήβους». Το βιβλίο αυτό έρχεται να συμπληρώσει το «Αλφαβητάρι της οικονομίας για παιδιά μέχρι 12 ετών» που εκδόθηκε πριν από δύο χρόνια. Και τα δύο είναι γραμμένα από τον καθηγητή χρηματοοικονομικής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και πρόεδρο του Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού, κ. Νικόλαο Φίλιππα, που φυσικά είναι μαζί μας εδώ σήμερα.

Προτού όμως μιλήσω για το βιβλίο, ξέρω ότι λίγο πριν παρακολουθήσατε μια ξενάγηση στη νέα μας έκθεση στο Μουσείο, τα «Προσωπικά οικονομικά». Ελπίζω να σας άρεσε και να προβληματιστήκατε για θέματα σχετικά με την οικονομία που ίσως δεν γνωρίζατε. Κάναμε προσπάθεια να φτιάξουμε μια έκθεση που θα ενδυναμώσει τους επισκέπτες της, κυρίως εσάς τους εφήβους, αφού εσείς είστε οι αυριανοί ενήλικες που ελπίζουμε ότι θα έχουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες για να διαμορφώσουν έναν καλύτερο κόσμο. 

Το υλικό της έκθεσης μπορείτε να το βρείτε αναρτημένο στο μικροsite του Μουσείου μας: museum.bankofgreece.gr. Δεν μπορώ να τονίσω αρκετά τη σημασία του να είναι ένας πολίτης οικονομικά εγγράμματος: γνωρίζει πώς να χρησιμοποιεί έξυπνα το χρήμα στην καθημερινότητά του και να λαμβάνει ορθολογικές οικονομικές αποφάσεις, ώστε να επιτυγχάνει μακροπρόθεσμα την άνοδο του βιοτικού του επιπέδου. Η ευημερία του μέσου πολίτη επηρεάζει κατόπιν την ευημερία της κοινωνίας στο σύνολό της και πολλαπλασιάζει τη δυνατότητά της να αντιμετωπίζει με επιτυχία χρηματοοικονομικούς κινδύνους και κρίσεις κάθε μορφής.

Ας έρθουμε όμως στο «Αλφαβητάρι της οικονομίας για εφήβους», το οποίο εντάσσεται και αυτό στο πρόγραμμα της Τράπεζας της Ελλάδος για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό. Αυτό το ενημερωμένo λοιπόν λεξικό περιέχει 127 λήμματα που αγγίζουν ευρύ πεδίο γνώσεων από τη χρηματοοικονομική, τη συμπεριφορική χρηματοοικονομική, τα οικονομικά και την οικονομική ιστορία, μέχρι και τις τελευταίες εξελίξεις της επιστήμης των υπολογιστών, όπως είναι η τεχνητή νοημοσύνη, η μηχανική μάθηση και η κυβερνοασφάλεια.

Θα σταθώ, ενδεικτικά, σε ορισμένα λήμματα. Στο γράμμα Α συναντάμε κλασικές έννοιες όπως η ανάπτυξη, βασικές όπως το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν και η ανεργία, αλλά και πιο καινοτόμες όπως η ανάλυση μεγάλων δεδομένων και η αναλυτική δεδομένων. Στο γράμμα Δ παρουσιάζονται, μεταξύ άλλων, ο ρόλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το δημογραφικό πρόβλημα και τι σημαίνει δημοσιονομική πολιτική, αλλά και σύγχρονες έννοιες όπως το διαδίκτυο των πάντων (internet of everything) και το διαδίκτυο των πραγμάτων (internet of things). 

Το γράμμα Ε περιλαμβάνει πολλά και σημαντικά λήμματα, από τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας μέχρι την έννοια της εκθετικής αύξησης της γνώσης, όμως θέλω να σταθώ λίγο περισσότερο στο λήμμα «ευημερία», το οποίο μιλάει για τη μεγάλη εικόνα στη ζωή κάθε ανθρώπου, η οποία είναι η ατομική και η οικογενειακή του ευημερία. Η ευημερία είναι το ευκταίο, το ζητούμενο στη ζωή μας. Επιτυγχάνοντάς τη, νιώθουμε καλά και μπορούμε να ασχοληθούμε με πράγματα που μας ευχαριστούν, όχι μόνο με τον αγώνα για τα προς το ζην. 

Στο γράμμα Κ τώρα συναντάμε, εκτός από διάφορα είδη κεφαλαίου και πολλές άλλες έννοιες, την κλιματική αλλαγή και τα κριτήρια για το περιβάλλον, την κοινωνία και την εταιρική διακυβέρνηση. Στο γράμμα Μ γίνεται, μεταξύ άλλων, συζήτηση για το μετασύμπαν (metaverse) και τη μηχανική μάθηση.

Τέλος, στο γράμμα Υ το βιβλίο αναφέρεται στην υπεράσπιση των περιβαλλοντικών δικαιωμάτων αλλά και την υπερκατανάλωση, ενώ στο γράμμα Φ στη φιλανθρωπία.

Πέρα από τα λήμματα, το βιβλίο περιέχει και έξι πρωτότυπες ιστορίες, οι οποίες παρουσιάζονται με μορφή κόμικ σχεδιασμένων από την Αλεξία Λουγιάκη, που είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν και για διδακτικούς σκοπούς, συνολικά ή και αυτόνομα. Τα θέματα που αγγίζουν οι ιστορίες αυτές εκτείνονται από μια περιγραφή του σύνθετου χρηματοπιστωτικού συστήματος μέχρι μια απλή βόλτα στο σουπερμάρκετ, αλλά και τα επαγγέλματα του μέλλοντος, για να αναφέρω επιγραμματικά μερικά.

Οι ιστορίες και τα λήμματα είναι όλα σχεδιασμένα από τον κ. Φίλιππα έτσι ώστε να προβληματίσουν τους εφήβους σαν εσάς, να σας δώσουν χρήσιμες νέες γνώσεις, και να σας εξοικειώσουν με σύγχρονους όρους που θα σας διευκολύνουν να κατανοήσετε τους μηχανισμούς λειτουργίας αυτού του σύνθετου και περίπλοκου χρηματοοικονομικού περιβάλλοντος στο οποίο ζούμε όλοι μας σήμερα. Τον ευχαριστούμε ιδιαίτερα για αυτό το βιβλίο.
Η Τράπεζα της Ελλάδος τα τελευταία χρόνια έχει αναλάβει μια σειρά από πρωτοβουλίες σχετικά με το θέμα του οικονομικού αλφαβητισμού, κυρίως μέσω του Μουσείου της:

• Την περιοδική έκθεση «e-Πληρωμές: ένας οδικός χάρτης» που διήρκησε από τον Ιούνιο του 2019 έως τον Οκτώβριο του 2021, η οποία, παράλληλα με άλλα ηλεκτρονικά παιχνίδια, περιείχε και ένα μουσειοπαιδαγωγικό πρόγραμμα με τίτλο «Χωρίς Μετρητά πώς;», που επεξηγούσε με περιεκτικό και ευχάριστο τρόπο τις ιδιαιτερότητες του κόσμου των σύγχρονων πληρωμών. 
• Την περιοδική έκθεση «Οικονομία και Κλίμα: Handle with care» που εγκαινιάστηκε τον Δεκέμβριο του 2021, και αντικαταστάθηκε πρόσφατα από την τωρινή που επισκεφτήκατε μόλις πριν. Σε αυτήν περιγραφόταν το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής και αναλύονταν οι οικονομικές του συνέπειες.

Με αφορμή αυτήν την έκθεση, σχεδιάστηκε ένα ακόμη πρωτότυπο μουσειοπαιδαγωγικό παιχνίδι, η «Πράσινη Απόδραση», το οποίο ήταν και το πρώτο του Μουσείου μας που έλαβε έγκριση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής του Υπουργείου Παιδείας, ενώ παράλληλα εκδόθηκε σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή το κόμικ με τίτλο «Ο μεγάλος μετασχηματισμός. Κλίμα – Μπορούμε να αλλάξουμε πορεία;», αλλά και το μικρών διαστάσεων αλλά πολύ ουσιαστικό βιβλίο Μικρά αέρια, μεγάλη επίδραση – Η κλιματική αλλαγή, και τα δύο σε μετάφραση από τα γερμανικά. 

Επιπλέον, η Μονάδα Επικοινωνίας της Τράπεζας υλοποίησε από τον Μάρτιο εφέτος εκστρατεία ενημέρωσης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, απευθυνόμενη κυρίως στο νεανικό κοινό, για τις ασφαλείς πληρωμές και την προστασία από τις ηλεκτρονικές απάτες. Στο πλαίσιό της δημιουργήθηκε ένα χιουμοριστικό βίντεο με τίτλο «Αν το πατήσεις… θα την πατήσεις», το οποίο είδατε ανάμεσα στα εκθέματα και μετράει ήδη περισσότερους από 1,5 εκατομμύριο θεατές.

Όλα αυτά αποδεικνύουν έμπρακτα το ενδιαφέρον της Τράπεζας της Ελλάδος για το ζήτημα του οικονομικού αλφαβητισμού. Πριν κλείσω, θα ήθελα επίσης να σας γνωρίσω ότι η Τράπεζα, συμμετέχει ενεργά και στο έργο της χάραξης μιας εθνικής στρατηγικής για τον οικονομικό αλφαβητισμό στο πλευρό του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών. Σύντομα, ελπίζω, θα μπορέσουμε να επωφεληθούμε και από τα δικά της καλά αποτελέσματα».