Στους μεγάλους των κατασκευών περνά η συντήρηση των δρόμων

Την πιθανή εμπλοκή των παραχωρησιούχων, που διαχειρίζονται το δίκτυο αυτοκινητοδρόμων, στη συντήρηση και των υπολοίπων εθνικών ή επαρχιακών οδών προτείνουν οι ειδικοί που επεξεργάστηκαν το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Μεταφορών. 

Στο υπουργείο Υποδομών παραδέχονται πως το Δημόσιο δεν έχει ούτε τις οικονομικές, ούτε τις οργανωτικές δυνατότητες για να αντιμετωπίσει τις τεράστιες ανάγκες συντήρησης του οδικού δικτύου, το οποίο, ευτυχώς, βρίσκεται σε «καλή έως πολύ καλή κατάσταση» μέχρι σήμερα.

Στο υπουργείο υπολογίζουν πως απαιτούνται περίπου 550 εκατ. ευρώ τον χρόνο για την τακτική και περιοδική συντήρηση του εθνικού και επαρχιακού δικτύου προκειμένου να μην αρχίσει να καταρρέει. Συγκεκριμένα, απαιτούνται 150 εκατ. ευρώ για περίπου 8.500 χιλιόμετρα εθνικών οδών (δηλαδή κατά μέσο όρο γύρω στα 19.000 ευρώ ανά χιλιόμετρο ετησίως) και 400 εκατ. ευρώ για τα 30.000 χιλιόμετρα επαρχιακών οδών (κατά μέσο όρο περίπου 12.000 ευρώ ανά χιλιόμετρο ετησίως). 

Τα διαθέσιμα στοιχεία για τους προϋπολογισμούς συντήρησης σε περιφερειακό επίπεδο, όπως επισημαίνεται και στο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Μεταφορών (ΕΣΣΜ), «καταδεικνύουν ότι η υφιστάμενη κατανομή πόρων απέχει μακράν από αυτά τα ποσά».

Το χάσμα μεταξύ των αναγκών και των διαθέσιμων πόρων για τη συντήρηση υποδομών δεν είναι βέβαια ελληνικό φαινόμενο καθώς σε ολόκληρο τον κόσμο φουντώνει η συζήτηση, σε συνέχεια και αρκετών θανατηφόρων ατυχημάτων, καθώς και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Στην Ελλάδα υπάρχει, όμως, και το γνωστό ζήτημα των οργανωτικών και διαχειριστικών ζητημάτων, ειδικά εξαιτίας των ανεπαρκειών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. 

Γι’ αυτό το λόγο και προτείνεται να εξεταστεί ένα μοντέλο που θα προβλέπει την εμπλοκή των κατασκευαστικών ομίλων που διαχειρίζονται σήμερα τους μεγάλους οδικούς άξονες. Οι τελευταίοι θα μπορούν να αναλάβουν και τη συντήρηση του υπολοίπου οδικού δικτύου της χώρας, με συγκεκριμένες συμβάσεις και συγκεκριμένες υποχρεώσεις.

Προτείνεται ακόμα, για να αυξηθούν τα κεφάλαια που μπορούν να διατεθούν για συντήρηση, να εξεταστεί η επιβολή νέων τελών, δηλαδή τελών διέλευσης, σε ξένα οχήματα που μπαίνουν στην Ελλάδα. Οι συντάκτες του ΕΣΣΜ θεωρούν πως η νέα υπηρεσία Οδικών Τελών του υπουργείου Υποδομών μπορεί να λειτουργήσει ως «κουμπαράς» για την συγκέντρωση των κεφαλαίων που απαιτούνται για τη συντήρηση του οδικού δικτύου. 

Το χάος με τις αρμοδιότητες συντήρησης

Το θεσμικό και οργανωτικό πλαίσιο που διέπει τη διαχείριση οδικών υποδομών (ανάπτυξη, συντήρηση και λειτουργία) είναι περίπλοκο, όπως επισημαίνεται και στο ΕΣΣΜ.

Σε επίπεδο Υπουργείου, υπάρχουν τουλάχιστον 4 Διευθύνσεις και 2 ειδικές υπηρεσίες (ΕΥΔΕ) που ασχολούνται με οδικές υποδομές. Σε επίπεδο Περιφέρειας, «η ευθύνη της οδικής διαχείρισης μοιράζεται μεταξύ των Διευθύνσεων Τεχνικών Έργων κάθε Περιφέρειας και των Περιφερειακών της Ενοτήτων (ΠΕ), οι σχέσεις μεταξύ των οποίων είναι ουσιαστικά οριζόντιες, χωρίς άσκηση ιεραρχικής εξουσίας της Περιφέρειας στις ΠΕ». Επιπλέον, τόσο σε επίπεδο Υπουργείου όσο και σε επίπεδο Περιφέρειας, οι περισσότερες Διευθύνσεις/ Τμήματα έχουν αρμοδιότητες που δεν περιορίζονται στις οδικές υποδομές.

Λόγω αυτής της πολύπλοκης οργάνωσης, «καμία από τις Διευθύνσεις/ Περιφερειακές Υπηρεσίες δεν έχει πλήρη εικόνα των ζητημάτων οδικών υποδομών. Αυτό οδηγεί σε διάχυτες αρμοδιότητες που παρεμποδίζουν τον ορθολογικό προγραμματισμό έργων οδικής ανάπτυξης και συντήρησης. Σε επίπεδο Υπουργείου, τα ζητήματα αυτά δε βελτιώθηκαν από τις δύο διαδοχικές αναδιαρθρώσεις (2014 και 2017), ούτε και από το γεγονός ότι μολονότι ο αριθμός των υπαλλήλων στο ΥΠΥΜΕ είναι σχετικά υψηλός, αυτοί δεν φαίνεται να διαθέτουν επαρκή τεχνογνωσία».