Η νίκη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις πρόσφατες εκλογές της Τουρκίας, διαψεύδοντας πλήρως τις δημοσκοπήσεις, επαναφέρει στο προσκήνιο τις ανησυχίες για την πορεία της οικονομίας και της λίρας, καθώς εάν επιβεβαιωθεί στις επαναληπτικές της 28ης Μαΐου αυτό θα σημάνει, μεταξύ άλλων και τη συνέχιση μίας ανορθόδοξης νομισματικής πολιτικής.
Η λίρα βρέθηκε σε συνεχή διολίσθηση την πρώτη εβδομάδα που ακολούθησε την εκλογική νίκη Ερντογάν, υποχωρώντας ως τις 19,82 λίρες/δολ., που είναι και η χαμηλότερη ισοτιμία της ιστορίας για το τουρκικό νόμισμα. Το χρηματιστήριο βρέθηκε επίσης υπό πίεση, με τις τραπεζικές μετοχές να βρίσκονται συνεχώς στο στόχαστρο ρευστοποιήσεων και τον κλαδικό δείκτη να υποχωρεί περισσότερο από 20% σε εβδομαδιαία βάση.
Προκειμένου να αποτρέψει μια συναλλαγματική κρίση και καθώς έχει αποκλειστεί από τον υπουργό Οικονομικών το ενδεχόμενο αύξησης των επιτοκίων, η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας έχει αποδυθεί από την επομένη των εκλογών σε ένα κρεσέντο νέων αποτρεπτικών ρυθμίσεων, που αποτελούν μια ήπια μορφή capital controls. Βασικός στόχος, να αποτρέψει την αύξηση της ζήτησης για δολάρια, σε μία περίοδο που το τουρκικό νόμισμα συνεχίζει να καταρρίπτει το ένα μετά το άλλο τα αρνητικά ρεκόρ τόσο έναντι του αμερικανικού όσο και του ευρώ.
Στα μέσα της εβδομάδας η Κεντρική Τράπεζα επέβαλε περιορισμούς στην αγορά συναλλάγματος στις εμπορικές τράπεζες. Επίσης, τους ζητήθηκε να κατευθύνουν τη ζήτηση για «σκληρό» συνάλλαγμα όχι στη σποτ αλλά στην προθεσμιακή αγορά, εκτός εάν υπάρχει κάποια άμεση ανάγκη να καλύψουν. Οι προσδοκίες για περαιτέρω υποτίμηση της λίρας τους επόμενους μήνες - ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της κάλπης στις 28 Μαΐου - αυξάνουν τη ζήτηση για δολάρια, σε μια εποχή που η πολιτική εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων του Ερντογάν έχει ήδη καταστήσει τα τουρκικά περιουσιακά στοιχεία επισφαλή.
«Από την πλευρά του συναλλάγματος, δεν θα πρέπει κανείς να περιμένει κάτι νέο από την κεντρική τράπεζα μέχρι την εκλογική αναμέτρηση», εκτιμά ο Καργκί Κουτμάν, ειδικός για την Τουρκία KNG Securities και προσθέτει ότι «αυτό σημαίνει ότι η πρόσβαση στην αγορά συναλλάγματος θα είναι περιορισμένη και πιο ακριβή για τους μικροεπενδυτές. Έχουμε ήδη αρχίσει να βλέπουμε βήματα προς αυτή την κατεύθυνση».
Μία ακόμη συμβουλή προς τις τράπεζες είναι, εάν φυσικά θεωρείται εφικτό, να μετατρέπουν κάποια κεφάλαια πελατών τους από συνάλλαγμα σε λίρες. Βάσει των κανόνων που υπάρχουν στη χώρα, η Κεντρική Τράπεζα επιβάλλει στις τράπεζες να αγοράζουν κρατικά ομόλογα χαμηλής απόδοσης εάν δεν συμμορφώνονται με τις υποδείξεις της.
Το μόνο μέτρο που δεν κατόρθωσε, τελικά, λόγω μεγάλων αντιδράσεων από τις τράπεζες να περάσει η Κεντρική Τράπεζα είναι αυτό του περιορισμού της χρήσης πιστωτικών καρτών για αναλήψεις μετρητών και αγορά χρυσού.
Μετά από διαβήματα των τραπεζών, οι οποίες υποστήριζαν ότι υπήρξε μεγάλη σύγχυση, πλέον δεν υποχρεούνται να κρατούν κρατικά ομόλογα χαμηλής απόδοσης για τις αγορές χρυσού των πελατών ή τις προκαταβολές μετρητών που λαμβάνονται με τη χρήση πιστωτικών καρτών το μέτρο καταργήθηκε.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι πολλοί άνθρωποι στην Τουρκία βασίζονται στις αναλήψεις μετρητών από πιστωτικές κάρτες για να επιβιώσουν εν μέσω της χειρότερης κρίσης του κόστους ζωής στη χώρα εδώ και δύο δεκαετίες. Ορισμένοι έχουν αγοράσει χρυσό για να αντισταθμίσουν τον πληθωρισμό. Ο αρχικός κανονισμός απαιτούσε από τις τράπεζες να κατέχουν κρατικά ομόλογα που αντιστοιχούσαν στο 30% των αγορών χρυσού ή κοσμημάτων των πελατών. Αφορούσε πελάτες των οποίων τα όρια των καρτών ήταν πάνω από 50.000 λίρες, ή περίπου 2.500 δολάρια.
Στέρεψαν τα αποθέματα συναλλάγματος
Όταν τελειώσει η εκλογική αναμέτρηση, η Τουρκία θα κληθεί να αντιμετωπίσει μια οξύτατη κρίση, καθώς τα συναλλαγματικά αποθέματα έχουν στερέψει και με κάποιο τρόπο θα πρέπει να αναπληρωθούν: ή με άντληση συναλλάγματος από φιλικές χώρες, όπως η Ρωσία ή το Κατάρ, ή με προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την οποία πάντως ο Ερντογάν θέλει πάση θυσία να αποφύγει.
Λίγες ημέρες πριν τις εκλογές, είχε γίνει γνωστό ότι τα καθαρά συναλλαγματικά αποθέματα της τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας μειώθηκαν περίπου κατά 4,45 δισ. δολάρια σε χαμηλό 21 ετών, στα 2,33 δισ. δολάρια, την εβδομάδα έως τις 12 Μαΐου. Η ζήτηση συναλλάγματος αυξήθηκε πριν από τις εκλογές και προκάλεσε αυτή τη μεγάλη μείωση.
Τα ακαθάριστα αποθεματικά υποχώρησαν κατά 9 δισ. δολ. την ίδια εβδομάδα, στα 105,13 δισ., το χαμηλότερο ποσό από τον Ιούλιο του 2022. Τραπεζίτες και αναλυτές δήλωσαν στο Reuters ότι αυτό υπογραμμίζει τις προσπάθειες των αρχών να σταθεροποιήσουν το νόμισμα με πωλήσεις συναλλάγματος.
Η ζήτηση συναλλάγματος έφτασε σε ιστορικά υψηλά επίπεδα την εβδομάδα πριν από τις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές, αντανακλώντας τις ανησυχίες εταιρειών και ιδιωτών ότι η λίρα θα αποδυναμωθεί στη συνέχεια, ανέφεραν τραπεζίτες.
Τα καθαρά αποθέματα συναλλάγματος ήταν στο χαμηλότερο επίπεδό τους από τον Φεβρουάριο του 2002, μετά από πτώση τα τελευταία χρόνια λόγω δαπανηρών παρεμβάσεων στην αγορά και άλλων προσπαθειών για τη μείωση της ζήτησης συναλλάγματος.
Τα καθαρά συναλλαγματικά αποθέματα έχουν μειωθεί κατά 25,22 δισ. από το τέλος του 2022. Ήταν για τελευταία φορά σε αρνητικό έδαφος στις αρχές του 2002, ένα χρόνο πριν ο Ταγίπ Ερντογάν εκλεγεί για πρώτη φορά πρωθυπουργός.
Τα καθαρά αποθέματα συναλλάγματος μειώνονται σε βαθιά αρνητικό έδαφος αν αφαιρεθούν τα swaps, μέσω των οποίων η κεντρική τράπεζα αντλεί συνάλλαγμα από τις εμπορικές τράπεζες με βραχυχρόνιες συμφωνίες. Αυτά ανήλθαν σε 36,86 δισ., σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία.
Η λίρα έχασε περίπου το 30% της αξίας της έναντι του δολαρίου πέρυσι και το 44% το 2021 λόγω μιας σειράς μειώσεων επιτοκίων που αποτελούν μέρος των ανορθόδοξων οικονομικών πολιτικών του Ερντογάν, οι οποίες δίνουν προτεραιότητα στην ανάπτυξη, τις εξαγωγές και τις επενδύσεις, αφήνοντας όμως πολλά περιθώρια για υποτίμηση του νομίσματος και έξαρση του πληθωρισμού.
Τα αποθέματα χρυσού έχουν μειωθεί κατά περίπου 9 δισ. δολάρια στα 44,3 δισ. δολάρια από τα τέλη Μαρτίου, καθώς η κεντρική τράπεζα πούλησε τα αποθέματά της για να καλύψει την εγχώρια ζήτηση μετά τον περιορισμό των εισαγωγών χρυσού.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
