Μπούμερανγκ για τη Μόσχα έγινε η προσπάθεια να εκβιάσει τη Δύση, ώστε να διακόψει την υποστήριξη στην Ουκρανία. Αυτός ο πολιτικός στόχος δεν επιτεύχθηκε, ενώ η παγκόσμια οικονομία δεν έχει, πλέον, ανάγκη τη Ρωσία, όπως υπογραμμίζουν ειδικοί αναλυτές.
Όπως σημειώνουν σε άρθρο τους στο Foreign Policy ο Τζέφρι Σόνεφελντ και ο Στηβ Τίαν του Πανεπιστημίου Yale, για μεγάλο μέρος του περασμένου έτους, και από την εισβολή του στην Ουκρανία τον περασμένο Φεβρουάριο, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έχει επωφεληθεί από την υποτιθέμενη ενεργειακή του παντοδυναμία, κρατώντας την παγκόσμια οικονομία όμηρο των διαθέσεών του.
Από το περασμένο καλοκαίρι, ο Πούτιν έχει διακόψει τις προμήθειες φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, ελπίζοντας ότι οι Ευρωπαίοι, τρέμοντας και χωρίς θέρμανση κατά τη διάρκεια του χειμώνα, θα στραφούν εναντίον των ηγετών τους και θα καταστήσουν πολιτικά ανέφικτη τη συνέχιση της υποστήριξης προς την Ουκρανία.
Η απειλή ήταν ισχυρή: Το 2021, το 83% του ρωσικού φυσικού αερίου εξήχθη στην Ευρώπη. Οι συνολικές παγκόσμιες εξαγωγές της Ρωσίας, 7 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα και 200 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) διοχετευόμενου αερίου ετησίως, αντιπροσώπευαν περίπου το ήμισυ των ομοσπονδιακών εσόδων της.
Ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι οι εξαγωγές βασικών εμπορευμάτων της Ρωσίας έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού: Η Ευρώπη εξαρτιόταν από τη Ρωσία για το 46% του συνολικού εφοδιασμού της σε φυσικό αέριο, με συγκρίσιμα επίπεδα εξάρτησης από άλλα ρωσικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων των μετάλλων και των λιπασμάτων.
Όμως, καθώς πλησιάζει η επέτειος ενός έτους από την εισβολή του Πούτιν, είναι προφανές ότι η Ρωσία έχει χάσει οριστικά την οικονομική της ισχύ στην παγκόσμια αγορά. Χάρη σε έναν ασυνήθιστα θερμό χειμώνα στην Ευρώπη, η στιγμή της μέγιστης επιρροής του Πούτιν πέρασε αδιατάρακτα και το μεγαλύτερο θύμα του παιχνιδιού του Πούτιν με το φυσικό αέριο ήταν η ίδια η Ρωσία. Η επιρροή της στο φυσικό αέριο είναι πλέον ανύπαρκτη, καθώς ο κόσμος -και κυρίως η Ευρώπη- δεν χρειάζεται πλέον τις ρωσικές προμήθειες.
Έχοντας αποφύγει το ενδεχόμενο «να παγώσει μέχρι θανάτου», η Ευρώπη εξασφάλισε γρήγορα εναλλακτικές προμήθειες φυσικού αερίου, στρεφόμενη προς το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG). Αυτό περιελάμβανε εκτιμώμενα 55 δισ. κυβικά μέτρα από τις Ηνωμένες Πολιτείες, δυόμισι φορές περισσότερα από τις αμερικανικές εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, πριν την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.
Σε συνδυασμό με την αύξηση της προσφοράς από ανανεώσιμες πηγές, πυρηνικά και άνθρακα, οι εναλλακτικές αυτές προμήθειες μείωσαν την εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο στο 9% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου. Στην πραγματικότητα, η Ευρώπη αγοράζει τώρα περισσότερο LNG από ό,τι αγόραζε ποτέ ρωσικό φυσικό αέριο.
Επιπλέον, ο ασυνήθιστα ζεστός χειμώνας της Ευρώπης σημαίνει ότι όχι μόνο αποφεύχθηκαν τα χειρότερα σενάρια, αλλά οι γεμάτες δεξαμενές αποθήκευσης έχουν μόλις και μετά βίας εξαντληθεί και τα αποθέματα μπορούν να μεταφερθούν στον επόμενο χειμώνα. Τον Ιανουάριο, οι γερμανικές δεξαμενές αποθήκευσης ήταν γεμάτες σε ποσοστό ρεκόρ 91%, από 54% πέρυσι, πράγμα που σημαίνει ότι η Ευρώπη θα χρειαστεί να αγοράσει σημαντικά λιγότερο φυσικό αέριο το 2023 από ό,τι το 2022.
Οι επιπτώσεις είναι τεράστιες. Η Ευρώπη είναι πλέον εξασφαλισμένη με επαρκή ενεργειακό εφοδιασμό τουλάχιστον μέχρι το 2024, παρέχοντας αρκετό χρόνο για φθηνότερες εναλλακτικές προμήθειες ενέργειας -τόσο από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όσο και από άλλα καύσιμα- ώστε να είναι πλήρως ενταγμένες και να λειτουργούν εντός της Ευρώπης. Αυτό περιλαμβάνει την ολοκλήρωση μιας πρόσθετης δυναμικότητας εξαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου 200 δισ. κυβικών μέτρων ετησίως έως το 2024 - αρκετά για να αντικαταστήσουν πλήρως και μόνιμα τα 200 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου που εξάγει η Ρωσία μια για πάντα.
Επιπλέον, οι ημέρες της παγκοσμίως ακριβής ενέργειας εν μέσω «συμπιέσεων προσφοράς που προκαλούνται από τη Ρωσία» έχουν τελειώσει οριστικά. Εκτός από τη χαμηλότερη αναμενόμενη ζήτηση υγροποιημένου φυσικού αερίου από την Ευρώπη, η Κίνα στρέφεται μακριά από τις εισαγωγές LNG. Σε συνδυασμό με την ταχέως αυξανόμενη προσφορά υγροποιημένου φυσικού αερίου, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η προθεσμιακή αγορά φυσικού αερίου τιμολογεί πλέον το φυσικό αέριο να είναι φθηνότερο από τα προπολεμικά επίπεδα για τα επόμενα χρόνια.
Ο Πούτιν, από την άλλη πλευρά, έχει μηδενική επιρροή και δεν έχει τρόπο να αντικαταστήσει τον πρώην κύριο πελάτη του και ως εκ τούτου ανακαλύπτει με τον δύσκολο τρόπο ότι είναι πολύ πιο εύκολο για τους καταναλωτές να αντικαταστήσουν τους αναξιόπιστους προμηθευτές βασικών προϊόντων από ό,τι για τους προμηθευτές να βρουν νέες αγορές.
Ήδη, ο Πούτιν δεν αποκομίζει πρακτικά κανένα κέρδος από τις πωλήσεις φυσικού αερίου, καθώς οι προηγούμενες πωλήσεις 150 δισ. κυβικών μέτρων διοχετευόμενου φυσικού αερίου στην Ευρώπη έχουν αντικατασταθεί από μόλις 16 δισ. κυβικά μέτρα στην Κίνα που μόλις και μετά βίας αρκούν για να καλύψουν τα έξοδα. Δεν υπάρχουν αγορές για τον Πούτιν για να αντικαταστήσει οτιδήποτε κοντά σε αυτό το έλλειμμα των 150 δισ. κυβικών μέτρων: Η Κίνα δεν διαθέτει την απαραίτητη χωρητικότητα αγωγών για να πάρει περισσότερα για τουλάχιστον μια δεκαετία και προτιμά ούτως ή άλλως τις εγχώριες και διαφοροποιημένες πηγές ενέργειας, ενώ η καθυστερημένη τεχνολογία της Ρωσίας καθιστά αδύνατη την κλιμάκωση των εξαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου.
Η επιρροή του Πούτιν στην αγορά πετρελαίου, επίσης, μειώνεται. Παρήλθαν οι μέρες που ο φόβος ότι ο Πούτιν θα έβγαζε τις ρωσικές προμήθειες πετρελαίου από την αγορά προκαλούσε εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου κατά 40%. Στην πραγματικότητα, όταν -ως απάντηση στην εφαρμογή τον περασμένο μήνα του ανώτατου ορίου τιμών πετρελαίου της G-7 - ο Πούτιν ανακοίνωσε την απαγόρευση, από την 1η Φεβρουαρίου, των εξαγωγών πετρελαίου σε χώρες που αποδέχθηκαν το ανώτατο όριο τιμών, οι τιμές του πετρελαίου μειώθηκαν.
Είναι πλέον προφανές ότι ο κόσμος δεν εξαρτάται από το πετρέλαιο του Πούτιν. Η αγορά πετρελαίου στρέφεται υπέρ των αγοραστών, όχι υπέρ των πωλητών, εν μέσω αυξανόμενης προσφοράς. Οι τιμές του πετρελαίου είναι τώρα χαμηλότερες από ό,τι πριν από τον πόλεμο, και μόνο κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2022 υπήρξε αύξηση της προσφοράς κατά 4 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως από παραγωγούς όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Βενεζουέλα, ο Καναδάς και η Βραζιλία.
Με ακόμη μεγαλύτερη νέα προσφορά που αναμένεται φέτος, οποιοδήποτε χαμένο ρωσικό αργό θα αντικατασταθεί απρόσκοπτα και εύκολα μέσα σε λίγες εβδομάδες. Και αυτή τη φορά, ο Πούτιν δεν μπορεί να εξαναγκάσει τη Σαουδική Αραβία να προστρέξει στη διάσωση, μειώνοντας δραστικά τις ποσοστώσεις παραγωγής του ΟΠΕΚ+, όπως έκανε τον περασμένο Οκτώβριο. Αυτό συμβαίνει επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες διακόπτουν τώρα τις κρίσιμες μεταφορές όπλων και τεχνολογίας στη Σαουδική Αραβία, εν μέσω αυξημένου διεθνούς ελέγχου του σημαντικού πλεονάσματος αχρησιμοποίητης παραγωγικής ικανότητας του ΟΠΕΚ+.
Η επιρροή του Πούτιν έχει επίσης εξανεμιστεί, επειδή το ανώτατο όριο τιμών της G-7 διαβρώνει τη θέση της Ρωσίας στον τομέα της ενέργειας. Η Κίνα και η Ινδία, χωρίς να συμμετέχουν ρητά στο πλαφόν, το αξιοποιούν για να κάνουν σκληρά παζάρια με τη Ρωσία, με εκπτώσεις έως και 50%, οπότε, παρόλο που η Ινδία αγοράζει 33 φορές περισσότερο ρωσικό πετρέλαιο απ' ό,τι πριν από ένα χρόνο, η Ρωσία δεν έχει μεγάλο κέρδος, δεδομένου ότι το κόστος παραγωγής της είναι 44 δολάρια, συνυπολογίζοντας το ακριβότερο κόστος μεταφοράς. Αλλά αν ο Πούτιν μειώσει ακόμη περισσότερο την παραγωγή, όπως έχει απειλήσει να κάνει, θα χάσει το σημαντικό μερίδιο της αγοράς πετρελαίου, που αποτελεί εδώ και καιρό βασική εμμονή του, εν μέσω μιας ολοένα και περισσότερο υπερπλήρους αγοράς πετρελαίου και θα μειώσει ακόμη περισσότερο τα δικά του έσοδα, όταν ήδη λιμοκτονεί για μετρητά.
Ακόμα και τα άλλα «γερά χαρτιά» του Πούτιν στον τομέα των εμπορευμάτων έχουν εξαντληθεί. Το κόλπο του να θέσει ως όπλο τα τρόφιμα κατέρρευσε παταγωδώς όταν ακόμη και οι πιο στενοί του σύμμαχοι στράφηκαν εναντίον του. Και σε ορισμένες αγορές μετάλλων όπου η Ρωσία ιστορικά κυριαρχούσε, όπως το νικέλιο, το παλλάδιο και το τιτάνιο, οι εκβιασμοί των αγοραστών σε συνδυασμό με τις υψηλότερες τιμές έχουν επιταχύνει την επανατοποθέτηση και έχουν αναζωογονήσει τις αδρανείς δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις σε κρίσιμες αλυσίδες εφοδιασμού ορυκτών και σε μεταλλευτικά έργα. Αυτά αφορούν κυρίως τη Βόρεια και Νότια Αμερική και την Αφρική, όπου βρίσκονται πολλά ανεκμετάλλευτα αποθέματα ορυκτών.
Στην πραγματικότητα, σε αρκετές κρίσιμες αγορές μετάλλων, όπως το κοβάλτιο και το νικέλιο, η συνδυασμένη παραγωγή των νέων ορυχείων που θα ανοίξουν τα επόμενα δύο χρόνια προσθέτει περισσότερο από αρκετή προσφορά για να αντικαταστήσει μόνιμα τα ρωσικά μέταλλα στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.
Τα αποτυχημένα οικονομικά τεχνάσματα του Πούτιν είναι ένα ακόμη σύνολο λανθασμένων υπολογισμών που προστίθενται σε έναν όλο και πιο μακρύ κατάλογο, από την υποτίμηση του λαού της Ουκρανίας μέχρι την υποτίμηση της συλλογικής ενότητας και της θέλησης της Δύσης.
Φυσικά, ο αποτυχημένος οικονομικός και ενεργειακός πόλεμος του Πούτιν δεν έμεινε χωρίς συνέπειες. Οι δευτερογενείς επιπτώσεις επηρέασαν πολλές ζωές, μεταμόρφωσαν τις αλυσίδες εφοδιασμού, άλλαξαν τις εμπορικές ροές και οι καταναλωτές εξακολουθούν να αισθάνονται το πλήγμα των υψηλότερων τιμών, καθώς οι νεοαποκτηθείσες χαμηλότερες τιμές χρειάζονται κάποιο χρόνο για να λειτουργήσουν στην οικονομία.
Αλλά αυτό που έχει σημασία είναι ότι το τέλος είναι ορατό. Ποτέ ξανά ο Πούτιν δεν θα είναι σε θέση να προκαλέσει τέτοιο χάος και διαταραχή στην παγκόσμια οικονομία, διότι έχει αποδυναμώσει μόνιμα το πιο ισχυρό όπλο της Ρωσίας - την ενεργειακή και εμπορευματική της δύναμη - πέρα από κάθε δυνατότητα επιδιόρθωσης. Ο πόλεμος στο πεδίο της μάχης εξακολουθεί να διεξάγεται, αλλά στο οικονομικό μέτωπο τουλάχιστον, η νίκη είναι ορατή.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
