Με την οικονομία στο χείλος της κατάρρευσης και ενώ χρειάζεται ξένα κεφάλαια άνω των 200 δισ. για να σταθεί όρθια το 2023, ώστε να έχει ελπίδες να κερδίσει τις κρίσιμες προεδρικές εκλογές του Ιουνίου, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν πασχίζει να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με την Αίγυπτο και τις πλούσιες αραβικές χώρες του Περσικού Κόλπου, ώστε να αποφύγει να ζητήσει βοήθεια από το ΔΝΤ και καθώς γνωρίζει ότι οι επενδυτές από τη Δύση δεν πρόκειται να υποστηρίξουν την Τουρκία.
Το 2022, όπως γράφει σε ανάλυσή της η εξειδικευμένη σε θέματα Μέσης Ανατολής ενημερωτική ιστοσελίδα al-monitor, ήταν ένα έτος ριζικών ανατροπών στην εξωτερική πολιτική του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, καθώς επιχείρησε να διορθώσει τις σχέσεις με τις δυνάμεις του Κόλπου και την Αίγυπτο, έδειξε ετοιμότητα να συναντηθεί με τον Σύρο πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ και έστρεψε την προσοχή του στα οικονομικά προβλήματα ενόψει των κρίσιμων προεδρικών και βουλευτικών εκλογών στην Τουρκία το 2023.
Οι εκλογές, που θα διεξαχθούν το αργότερο τον Ιούνιο, θα επηρεάσουν επίσης την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, ιδίως όσον αφορά τους δεσμούς με τη Δύση. Δεδομένης της δεινής κατάστασης της τουρκικής οικονομίας, οι περισσότεροι αναλυτές πιστεύουν ότι ο Ερντογάν θα δυσκολευτεί να επαναλάβει την προηγούμενη εκλογική του επιτυχία. Ο Ερντογάν περίμενε ότι η οικονομία θα άνθιζε υπό την εξουσία του μέχρι τώρα, καθιστώντας την Τουρκία κορυφαίο διεθνή παράγοντα και δικαιώνοντας τη μονομερή διακυβέρνησή του στα μάτια των εγχώριων και ξένων επικριτών.
Ωστόσο, η Τουρκία βρίσκεται σήμερα σε σοβαρή διένεξη με τους παραδοσιακούς συμμάχους και εταίρους της εξαιτίας της πολεμοχαρής διπλωματίας της Άγκυρας, ενώ η οικονομία της, η οποία έχει υποστεί σοβαρή κακοδιαχείριση, βρίσκεται σε κατάρρευση.
Ο ετήσιος πληθωρισμός της Τουρκίας εκτοξεύτηκε σε ποσοστό άνω του 80% μέσα στο 2022, σκαρφαλώνοντας σε υψηλό 24 ετών. Η τουρκική λίρα έχασε περίπου το 30% της αξίας της έναντι του δολαρίου φέτος. Για την εμβάθυνση των οικονομικών προβλημάτων ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό η αντισυμβατικές οικονομικές απόψεις του Ερντογάν.
Ο Ερντογάν υποστηρίζει εδώ και καιρό ότι τα υψηλότερα επιτόκια προκαλούν υψηλό πληθωρισμό και υπό πολιτική πίεση η Κεντρική Τράπεζα μείωσε τα επιτόκια της χώρας από το 14% στο 9% μέσω διαδοχικών μειώσεων από τον Αύγουστο έως τον Νοέμβριο.
Καθώς η αντιπολιτευτική συμμαχία της Τουρκίας που αποτελείται από έξι κόμματα της αντιπολίτευσης με επικεφαλής το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα συνεχίζει να σημειώνει πρόοδο, σύμφωνα με διάφορες δημοσκοπήσεις, ο Ερντογάν γνωρίζει ότι οι κυβερνήσεις ανεβαίνουν και πέφτουν ανάλογα με την κατάσταση της οικονομίας.
Η οικονομία της Τουρκίας εξαρτάται πολύ περισσότερο από τις σχέσεις με τη Δύση από ό,τι υποστηρίζει ο ίδιος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η κύρια αγορά των Τούρκων εξαγωγέων και η μείωση της ευρωπαϊκής ζήτησης που τροφοδοτείται από τον αυξανόμενο πληθωρισμό σε όλο το μπλοκ έχει πλήξει καίρια την τουρκική οικονομία, δεδομένου του τεράστιου ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών και των υποχρεώσεων της χώρας για το εξωτερικό χρέος βραχυπρόθεσμα.
Καθώς όμως δεν υπάρχει μεγάλη βοήθεια από τη Δύση, ο Ερντογάν έχει στραφεί σε περιφερειακές δυνάμεις για βοήθεια. Το 2022, ο Τούρκος πρόεδρος έκανε μια σειρά από δραματικές στροφές εξωτερικής πολιτικής, καθώς προσέγγισε πλούσιες και ισχυρές αραβικές χώρες, τις οποίες προηγουμένως είχε συκοφαντήσει, καθώς υποστήριζε τη Μουσουλμανική Αδελφότητα.
Μετά την Αραβική Άνοιξη που σάρωσε αρκετές αραβικές χώρες το 2011, οι δεσμοί της Τουρκίας με αρκετές αραβικές χώρες, ιδίως με την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα επιδεινώθηκαν σταδιακά λόγω της απροκάλυπτης υποστήριξης της Άγκυρας προς τις εξεγερμένες μάζες. Οι δεσμοί Τουρκίας-Αιγύπτου διακόπηκαν μετά το αιγυπτιακό πραξικόπημα του 2013. Η στάση της Άγκυρας υπέρ της Μουσουλμανικής Αδελφότητας ενόχλησε επίσης τις πρωτεύουσες του Κόλπου που χαρακτήρισαν το κίνημα ως τρομοκρατική οργάνωση μαζί με το Κάιρο το 2014.
Η Τουρκία χρειάζεται τουλάχιστον 216 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023 για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του εξωτερικού της χρέους και να καλύψει το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της. Το έλλειμμα, σύμφωνα με τον πρέσβη επί τιμή, Χασάν Γκογκούς, είναι το κύριο σκεπτικό πίσω από τον νέο προσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας.
Η Τουρκία «δεν θέλει να απευθυνθεί στο ΔΝΤ», έγραψε ο Γκογκούς σε σχόλιό του. «Υπάρχουν ελάχιστες πιθανότητες να έρθουν ξένοι επενδυτές. Όσο κι αν αυξηθούν τα έσοδα από τον τουρισμό, υπάρχει ένα όριο. Έτσι, το μόνο που απομένει είναι τα κεφάλαια και οι πιστώσεις που πρέπει να εξασφαλιστούν από τα πλούσια αραβικά κράτη».
Ο Ερντογάν θα επιδιώξει την περαιτέρω εμβάθυνση των δεσμών με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο. Θα προσπαθήσει επίσης να ενισχύσει τους δεσμούς του με το Ισραήλ, με την ελπίδα ότι με τον τρόπο αυτό θα βελτιώσει και τη σχέση του με τις Ηνωμένες Πολιτείες, δηλαδή θα προσπαθήσει να προσεγγίσει όλες τις χώρες με τις οποίες τα τελευταία χρόνια είχε κακές σχέσεις.
Οι υπουργοί του Ερντογάν κατηγόρησαν τα ΗΑΕ ότι χρηματοδότησαν την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος το 2016 και ο ίδιος ορκίστηκε να υπερασπιστεί μέχρι τέλους την υπόθεση του Σαουδάραβα δημοσιογράφου, Τζαμάλ Κασόγκι, ο οποίος δολοφονήθηκε στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη το 2018.
Όλα αυτά έχουν ξεχαστεί τώρα, και ο Ερντογάν έχει επίσης μειώσει την υποστήριξή του προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και τα παρακλάδια της, όπως η Χαμάς. Οι χώρες αυτές, που προφανώς προσβλέπουν σε δικά τους οφέλη, ανταποκρίθηκαν θετικά στην προσέγγισή του.
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία έχουν μεταφέρει δισεκατομμύρια δολάρια στην τουρκική κεντρική τράπεζα, καθώς ανταποκρίθηκαν στα αιτήματα του Ερντογάν για βοήθεια, με υποσχέσεις για περισσότερα που θα ακολουθήσουν. Γίνεται επίσης λόγος για αναζωογόνηση της ενεργειακής συνεργασίας με το Ισραήλ. Εν τω μεταξύ, το 2022 ανταλλάχθηκαν κρατικές επισκέψεις υψηλού επιπέδου με το Ισραήλ, τα ΗΑΕ και τη Σαουδική Αραβία, κατά τη διάρκεια των οποίων υπογράφηκαν πολλαπλές συμφωνίες συνεργασίας.
Ο Ερντογάν προσπαθεί επίσης να συμφιλιωθεί με τους περιφερειακούς μεγάλους εχθρούς του, τον Αιγύπτιο πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι και τον Σύρο πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ. Είχε μια μη προγραμματισμένη συνάντηση με τον Σίσι στην Ντόχα κατά τη διάρκεια της έναρξης του Παγκοσμίου Κυπέλλου και έφυγε ευχαριστημένος. Καλεί επίσης τη Ρωσία να οργανώσει μια συνάντηση μεταξύ του ιδίου και του Άσαντ.
Μιλώντας σε δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής της G-20 στο Μπαλί τον Νοέμβριο, ο Ερντογάν δήλωσε ότι δεν υπάρχει χώρος για δυσαρέσκεια στις διεθνείς υποθέσεις. «Μπορούμε να επανεκτιμήσουμε τις σχέσεις μας με τις χώρες με τις οποίες είχαμε προβλήματα, να αποκαταστήσουμε τις σχέσεις μετά τις εκλογές του Ιουνίου και να συνεχίσουμε την πορεία μας», είπε.
Ο πολιτικός αναλυτής Μουράτ Γιετκίν δεν έχει αμφιβολία ότι αυτές οι ανατροπές υπαγορεύονται αποκλειστικά από την ανάγκη βελτίωσης της οικονομίας ενόψει των εκλογών. «Αν ο Ερντογάν έβρισκε άλλον τρόπο για να ανακουφίσει την οικονομική κρίση που δημιούργησε και αν δεν αντιμετώπιζε εκλογές που θα μπορούσαν να του κοστίσουν την έδρα του, θα κατέφευγε σε αυτούς τους ελιγμούς;», διερωτάται. «Αμφιβάλλω πολύ».
Γιατί δεν πλησιάζουν την Τουρκία οι δυτικοί επενδυτές
Εν τω μεταξύ, οι πιθανότητες του Ερντογάν να εξασφαλίσει την υποστήριξη που επιθυμεί από τη Δύση παραμένουν ελάχιστες. Η σημασία που απέκτησε για τις δυτικές κυβερνήσεις λόγω των διαμεσολαβητικών ρόλων που διαδραμάτισε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν έχει μεταφραστεί στην οικονομική στήριξη που χρειάζεται.
Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Ιλτέρ Τουράν, στο Πανεπιστήμιο Bilgi της Κωνσταντινούπολης, δήλωσε ότι το ερώτημα που πρέπει να τεθεί είναι γιατί οι επενδύσεις από τη Δύση έχουν στερέψει. «Ο λόγος είναι το απρόβλεπτο επιχειρηματικό περιβάλλον όσον αφορά τη δικαιοσύνη και την πολιτική», δήλωσε ο Τουράν στο Al-Monitor. «Όχι μόνο οι νέοι επενδυτές διστάζουν να έρθουν, αλλά και οι εταιρείες που έχουν ιστορία στην Τουρκία, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία VW, διστάζουν να αρχίσουν νέες επενδύσεις».
Οι προσπάθειες της Τουρκίας να παίξει με όλες τις πλευρές, όπως στον πόλεμο στην Ουκρανία, είναι επίσης προβληματικές, δήλωσε ο Τουράν, εξηγώντας: «Αυτό αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα λόγω της πιθανότητας νέων κυρώσεων στην Άγκυρα για τη μη συμμόρφωση με τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία».
Ο Τουράν δεν αναμένει βελτίωση εν μία νυκτί, αν ηττηθεί ο Ερντογάν και μετά τις εκλογές αναλάβει μια νέα κυβέρνηση. Πιστεύει, ωστόσο, ότι οι εισροές δυτικών ξένων επενδύσεων θα μπορούσαν να επανέλθουν, αν υπάρξει η αίσθηση ότι οι εξελίξεις στην Τουρκία παίρνουν μια προβλέψιμη πορεία και αν η Άγκυρα δείξει ότι δεν θα τσακώνεται πια με όλους γύρω της.
Οι εκτιμήσεις για τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου μπορεί να μην παίζουν κανένα ρόλο στις σχέσεις της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, είναι σημαντικές για τη Δύση, οπότε οι βαθιές διαφορές σε αυτά τα ζητήματα συνεχίζουν να εμποδίζουν την εξομάλυνση των σχέσεων με την Άγκυρα.
Η ποινή φυλάκισης δύο ετών που επιβλήθηκε στον δημοφιλή δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, με σαθρή αιτιολογία και η απαγόρευση της συμμετοχής του στην πολιτική είναι το πιο πρόσφατο παράδειγμα της κατάστασης της τουρκικής δικαιοσύνης. Ο Ιμάμογλου είναι ένας από τους βασικούς πολιτικούς αντιπάλους του Ερντογάν. Πολλοί παρατηρητές λένε ότι το δικαστικό σώμα προσπαθεί να καθαρίσει το πεδίο σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσει τη νίκη του Ερντογάν στις εκλογές. Αναμένουν περισσότερες τέτοιες κινήσεις τις επόμενες ημέρες και μήνες.
«Αυτό το τελευταίο παράδειγμα παρέχει ένα νέο κατώφλι για να δει η Δύση πόσο μακριά είναι διατεθειμένη να φτάσει η κυβέρνηση στην εργαλειοποίηση του νόμου», έγραψε η σχολιάστρια θεμάτων εξωτερικής πολιτικής Μπαρτσίν Γινάντς. Επισήμανε στη στήλη της ότι οι αμφιβολίες για το κράτος δικαίου στην Τουρκία λειτουργούν επίσης ως σημαντικό αντικίνητρο για τους δυτικούς επενδυτές.
Οι αποξενωμένοι δυτικοί σύμμαχοι και εταίροι της Τουρκίας θα τηρήσουν αναμφίβολα μια προσεκτική στάση αναμονής μέχρι να τελειώσουν οι εκλογές στην Τουρκία.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
