Ο μήνας του μέλιτος μεταξύ ευρωζώνης και της νέας ιταλικής κυβέρνησης μοιάζει να οδεύει προς το τέλος του, με το «ζευγάρι» να έχει αρκετές κόντρες, τόσο σε ό,τι αφορά τον μετασχηματισμό του ESM όσο και τη νομισματική πολιτική της ΕΚΤ.
Η Ιταλία αποτελεί εδώ και αρκετά χρόνια ένα πονοκέφαλο για την Ευρώπη λόγω του πολύ υψηλού της χρέους, με τις ανησυχίες να έχουν χαλαρώσει αρκετά κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης υπό τον Μάριο Ντράγκι, αλλά να επιστρέφουν μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον δεξιό συνασπισμό με επικεφαλής την Τζόρτζια Μελόνι.
Οι πλέον οξείες αντιδράσεις έναντι στην πρόσφατη απόφαση της ΕΚΤ να αυξήσει τα επιτόκια αλλά και να προχωρήσει σε μείωση του ισολογισμού της με πώληση κρατικών ομολόγων που έχει στην κατοχή της, ήταν από κορυφαία στελέχη της ιταλικής κυβέρνησης.
Αρκετοί χαρακτήρισαν τις κινήσεις της ΕΚΤ ως «υπερβολικές», «ανόητες», ακόμη και «καθαρή τρέλα». Η αντίδραση εκδηλώθηκε καθώς το κόστος δανεισμού της Ιταλίας επιστρέφει, εκ νέου, σε μη βιώσιμα επίπεδα, αρκετά υψηλότερα από το 4%, γεγονός το οποίο, έως ένα βαθμό, μπορεί να δικαιολογήσει τις οργισμένες αντιδράσεις των Ιταλών και κυρίως του αντιπροέδρου της κυβέρνησης, Ματέο Σαλβίνι, που δήλωσε ότι η πολιτική που ακολουθεί η ΕΚΤ είναι «απίστευτη, ανόητη και πολύ ανησυχητική».
Την ίδια ώρα η Ιταλία είναι η μόνη χώρα της ευρωζώνης, μετά και τη θετική απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας, που αρνείται να επικυρώσει την αναδιάρθρωση του ESM.
Το ιταλικό κοινοβούλιο θα πρέπει να διεξαγάγει μια σωστή και ευρεία συζήτηση σχετικά με το ταμείο διάσωσης της ευρωζώνης πριν αποφασίσει αν θα επικυρώσει τη μεταρρυθμισμένη συνθήκη του, ξεκαθάρισε ο υπουργός Οικονομίας Τζιανκάρλο Τζορτζέτι.
«Γνωρίζουμε τη δέσμευση που ανέλαβε η Ιταλία και ότι επί του παρόντος όλοι οι άλλοι συμμετέχοντες έχουν προχωρήσει στην επικύρωση, αλλά υπάρχει σαφής ανάγκη για μια σωστή και ευρεία συζήτηση στο κοινοβούλιο πριν αποφασιστεί η επικύρωση ή όχι της συνθήκης», τόνισε ο Τζορτζέτι, μιλώντας στο ιταλικό κοινοβούλιο.
Οι αντιρρήσεις για τον ESM στην Ιταλία δεν είναι κάτι καινούργιο. Ορισμένοι πολιτικοί από όλα τα κόμματα πλην αυτών που συμμετέχουν στη νυν κυβέρνηση, έχουν επιτεθεί στη μεταρρύθμιση, υποστηρίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι θα αυξήσει τον κίνδυνο αναδιάρθρωσης του τεράστιου εθνικού χρέους της Ιταλίας.
Η νέα πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι, η οποία ανέλαβε τα καθήκοντά της τον Οκτώβριο, τάχθηκε σθεναρά κατά της επικύρωσης της συνθήκης όταν ήταν στην αντιπολίτευση. «Φτάνει πια να παίζουμε με το μέλλον μας. Η Ιταλία πρέπει να πει ΟΧΙ στη μεταρρύθμιση του ESM», υποστήριζε η Μελόνι τον Δεκέμβριο του 2020, μέσω ανάρτησής της στο Twitter, ενώ ανάλογη στάση είχε κρατήσει και σε ομιλία της στο κοινοβούλιο.
Το πρόβλημα που φαίνεται να ξεχωρίζει είναι ότι ο νέος ESM θα έχει το καθήκον να στηρίζει το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης (SRF), το οποίο είναι υπεύθυνο για την αντιμετώπιση των χρεοκοπημένων τραπεζών στο πλαίσιο της τραπεζικής Ένωσης, με τον Ιταλό υπ. Οικονομίας να προχωρά ένα βήμα πιο πέρα και να δηλώνει ότι «ο ESM είναι ένας αντιδημοφιλής θεσμός», προσθέτοντας ότι θα πρέπει να γίνει ένα όχημα για την τόνωση των επενδύσεων σε όλο το μπλοκ και να συμβάλει στην άμβλυνση των αρνητικών επιπτώσεων από τις υψηλές τιμές της ενέργειας.
Το χαρτοφυλάκιο ομολόγων της ΕΚΤ
Την ίδια ώρα, όμως, το σύνολο της ευρωζώνης και όχι μόνο η Ιταλία θα πρέπει να μάθει να ζει με μία ΕΚΤ που είναι λιγότερο γενναιόδωρη και δεν «γεμίζει» τις αγορές με φθηνό χρήμα.
Τα αυξανόμενα επιτόκια μετατρέπουν το χαρτοφυλάκιο ομολόγων που απέκτησε η ΕΚΤ από το 2014 σε μια μηχανή απώλειας χρημάτων. Το ζήτημα του τρόπου με τον οποίο θα μοιραστούν αυτές οι απώλειες θα μπορούσε να γίνει μια σημαντική πηγή έντασης μεταξύ των κρατών μελών.
Το ποσό των αποθεματικών που δημιούργησε η ΕΚΤ αγοράζοντας κρατικό χρέος ανέρχεται σήμερα σε 3,9 τρισεκατομμύρια ευρώ. Η κεντρική τράπεζα καταβάλλει το επιτόκιο καταθέσεων, επί του παρόντος 2%, επί αυτών των αποθεματικών. Αυτό συνεπάγεται «αιμορραγία» των εθνικών κεντρικών τραπεζών ύψους περίπου 78 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2023, ή και περισσότερα αν τα επιτόκια συνεχίσουν να αυξάνονται. Αυτό ξεπερνά τους τόκους που λαμβάνει η ΕΚΤ από τα ομόλογά της, τα οποία αγόρασε όταν τα επιτόκια ήταν πολύ χαμηλότερα.
Οι επικριτές της ποσοτικής χαλάρωσης θα δουν τις απώλειες ως απόδειξη ότι το εργαλείο ήταν επικίνδυνο. Η Εθνική Τράπεζα του Βελγίου έχει προειδοποιήσει ότι θα μπορούσε να χάσει έως και 9 δισεκατομμύρια ευρώ τα επόμενα πέντε χρόνια. Αν και άλλες κεντρικές τράπεζες της ευρωζώνης αναλάμβαναν παρόμοιες απώλειες ανάλογα με το μερίδιό τους στο κεφάλαιο της ΕΚΤ, το σύνολο θα μπορούσε να ανέλθει σε 304 δισεκατομμύρια ευρώ κατά την ίδια περίοδο. Οι κεντρικές τράπεζες των κρατών μελών ευθύνονται για το 80% αυτών των απωλειών, ενώ το υπόλοιπο 20% επαφίεται στην ίδια την ΕΚΤ.
Όπως σημειώνει σε ανάλυσή του το Reuters υπάρχουν τρεις εναλλακτικές λύσεις προκειμένου ο αντίκτυπος να είναι λιγότερο οδυνηρός.
Η πρώτη είναι να χρησιμοποιηθούν οι προβλέψεις που έχουν συσσωρευτεί από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες την τελευταία δεκαετία. Αυτές ανέρχονται σε περίπου 300 δισεκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με την ΕΚΤ. Όμως οι κεντρικές τράπεζες είχαν μεγάλες διαφορές στην προσέγγισή τους για τη δημιουργία προβλέψεων, πράγμα που σημαίνει ότι ορισμένες μπορεί να μείνουν πιο αδύναμες από άλλες. Και θα είναι απρόθυμες να εξαντλήσουν τα αποθέματά τους.
Η δεύτερη επιλογή θα ήταν να παρέμβουν οι κυβερνήσεις. Μια κεντρική τράπεζα δεν μπορεί να κηρυχθεί σε πτώχευση, αλλά η λειτουργία με ελάχιστα ή αρνητικά ίδια κεφάλαια θα μπορούσε να πλήξει την αξιοπιστία της. Ωστόσο, οι μεγάλες ανακεφαλαιοποιήσεις που χρηματοδοτούνται από τους φορολογούμενους και προκαλούνται από την ανάγκη πληρωμής των τραπεζών θα μπορούσαν να προκαλέσουν πολιτικές συγκρούσεις, ενώ χώρες με μεγάλα τραπεζικά συστήματα, όπως η Γαλλία, ή υψηλό χρέος, όπως η Ιταλία, μπορεί να αντισταθούν.
Η τρίτη, πιο «εύκολη» στο να γίνει αποδεικτή επιλογή θα ήταν να συρρικνωθεί το ποσό που καταβάλλεται στις τράπεζες, μειώνοντας τους τόκους που καταβάλλονται για τα αποθεματικά. Η ΕΚΤ θα μπορούσε να καταβάλλει το επιτόκιο της διευκόλυνσης καταθέσεων μόνο για ορισμένα αποθεματικά και ένα χαμηλότερο επιτόκιο για τα υπόλοιπα. Ωστόσο, ορισμένοι κεντρικοί τραπεζίτες φοβούνται ότι αυτό θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής.
Οι τράπεζες θα βρεθούν στη γραμμή του πυρός καθώς τα επιτόκια θα αυξάνονται, ακόμη και αφού έχουν υποστεί σχεδόν μια δεκαετία χαμηλών αποδόσεων από τα αρνητικά επιτόκια της ΕΚΤ. Και ακόμη και αν οι κεντρικές τράπεζες δεν τις τιμωρήσουν, αντιμετωπίζουν τον πρόσθετο κίνδυνο να τις φορολογήσουν αντ' αυτού οι κυβερνήσεις.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
