Πολιτική κρίση, υποβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης και μία οικονομία διχασμένη σε ανεπτυγμένο Βορρά και φτωχό Νότο.
Η Ιταλία συνεχίζει να αποτελεί έναν από τους βασικούς πονοκεφάλους της ευρωζώνης, αλλά ταυτόχρονα είναι και η χώρα που θα ωφεληθεί περισσότερο από τα κεφάλαια του Ταμείου Ανάπτυξης. Αυτό, όμως, το όφελος δεν είναι ισόποσα μοιρασμένο σε όλο το μήκος και πλάτος της χώρας, όπως τονίζει σε ανάλυσή του το Bloomberg.
Προκειμένου να αντιληφθεί κάποιος, τονίζει το αμερικανικό πρακτορείο, την πρόκληση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναζωογονήσει την οικονομική ανάπτυξη μέσω του μεγαλύτερου πακέτου δαπανών που έχει λάβει ποτέ, αρκεί να εξετάσει δύο εμβληματικά έργα σε κάθε άκρο της Ιταλίας.
Στα βόρεια, περίπου 180 άτομα εργάζονται ήδη σε οκτάωρες βάρδιες, κατασκευάζοντας μια σήραγγα για ένα τμήμα του σιδηροδρόμου υψηλής ταχύτητας μήκους 77 χιλιομέτρων που θα συνδέσει τις αναγεννησιακές πόλεις Βερόνα και Πάδοβα και θα ολοκληρώσει ένα δίκτυο από την Ισπανία έως την Ουκρανία. Αλλά στα νότια, τα σχέδια για την προσθήκη νέων αποβάθρων και εγκαταστάσεων υγροποιημένου φυσικού αερίου στο λιμάνι του Μπρίντιζι -που κάποτε ήταν γνωστό ως η πόρτα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας προς την Ανατολή- προχωρούν με αργούς ρυθμούς, παλεύοντας να ξεπεράσουν την επίμονη οικονομική και γραφειοκρατική δυσφορία της νότιας Ιταλίας.
Και τα δύο έργα αποτελούν μέρος του πιο φιλόδοξου οικονομικού προγράμματος της Ευρώπης για τον 21ο αιώνα, μιας επενδυτικής στήριξης 800 δισ. ευρώ που έχει σχεδιαστεί για να αναζωογονήσει την ανάπτυξη που εξακολουθεί να βιώνει τις συνέπειες της πανδημίας. Το διακύβευμα είναι ο στόχος του μπλοκ να διατηρήσει τη θέση του μεταξύ των μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου, δίπλα στις κυρίαρχες ΗΠΑ και την ανερχόμενη Κίνα.
Τα μετρητά ρέουν σε όλη την ήπειρο, τροφοδοτώντας έργα τόσο διαφορετικά όσο ο εκσυγχρονισμός της δυσκίνητης ψηφιακής υποδομής της Γερμανίας και η σύνδεση των ελληνικών νησιών με το ηλεκτρικό δίκτυο της ηπειρωτικής χώρας. Ωστόσο, η Ιταλία αποτελεί το κύριο σημείο εστίασης, καθώς λαμβάνει περίπου το ένα τέταρτο του συνόλου. Η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης είναι επίσης ο πιο αδύναμος κρίκος της.
Η χώρα μαστίζεται από ένα πολιτικό χάος -ο πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι παραιτήθηκε τον Ιούλιο εν μέσω πολιτικών διαμάχης- και είναι εξαιρετικά χρεωμένη μετά από δεκαετίες αναιμικής ανάπτυξης. Μόλις τον Ιούνιο, η προοπτική υψηλότερων επιτοκίων εκτόξευσε τις αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων στα ύψη, αναγκάζοντας την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να δημιουργήσει ένα ειδικό πρόγραμμα στήριξης. Ενώ η αναδιάρθρωση του χρέους της Ελλάδας και η παρ' ολίγον έξοδος από το ευρώ αποδείχθηκαν αντιμετωπίσιμες, μια χρεοκοπία των 2,3 τρισεκατομμυρίων ευρώ που έχει δανειστεί η Ιταλία, ένα από τα ιδρυτικά μέλη του ευρώ, θα απειλούσε να διαλύσει την ευρωζώνη.
Εάν η τελευταία πρωτοβουλία της ΕΕ επιτύχει να προσφέρει θέσεις εργασίας και οικονομική ανάπτυξη σε ορισμένες από τις πιο προβληματικές περιοχές της χώρας, τότε ένας βασικός στόχος θα έχει εκπληρωθεί. Ο κίνδυνος όμως είναι ότι αυτή η νέα προσπάθεια, για άλλη μια φορά, θα αποτύχει να γεφυρώσει τη διαφορά μεταξύ του πλούσιου κέντρου της Δυτικής Ευρώπης και των λιγότερο ευημερούντων γύρω περιοχών. Στην Ιταλία τα αποτελέσματα θα είναι πιο έντονα.
«Αν επιτευχθούν τα οικονομικά αποτελέσματα, η Ιταλία βρίσκεται σε έναν αυτοκινητόδρομο σταθερότητας για την επόμενη γενιά», λέει ο Carlo Altomonte, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Bocconi του Μιλάνου, ο οποίος βοήθησε την Ιταλία να διαπραγματευτεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τις μεταρρυθμίσεις που θα κάνει η χώρα στη δημόσια διοίκησή της. «Αλλά αν δεν περάσει, τίθεται σε κίνδυνο η ίδια η ουσία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης», συμπληρώνει.
Η Βερόνα, το σκηνικό του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, αποτελεί σημαντικό σταυροδρόμι τουλάχιστον από τη ρωμαϊκή εποχή. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η σημασία της ως κόμβου μεταφορών προκάλεσε αρκετές συμμαχικές επιθέσεις. Μια μεγάλη βόμβα που δεν είχε εκραγεί εκείνη την περίοδο πυροδοτήθηκε τον Απρίλιο κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης ανασκαφής περίπου 20 μίλια από την πόλη, στο πλαίσιο της προσπάθειας αναβάθμισης της Βερόνα ως σιδηροδρομικού κόμβου. Ένα «εμπορευματικό χωριό» θα ταξινομεί τα εμπορευματοκιβώτια που αποστέλλονται από και προς τα λιμάνια και τα εργοστάσια σε ολόκληρη την ήπειρο.
Τα χρήματα της ΕΕ είναι διαθέσιμα για τη διεύρυνση του λιμανιού του Μπρίντιζι στην Αδριατική, ώστε να διευκολυνθεί ένας νέος κόμβος αποθήκευσης φυσικού αερίου, ο οποίος θα μπορούσε να ενισχύσει την κίνηση πλοίων μικρής εμβέλειας στην ανατολική Μεσόγειο Θάλασσα και να απλοποιήσει τις μεταφορές από τόσο μακρινές περιοχές όπως η Αίγυπτος και το Αζερμπαϊτζάν.
Η απειλή ότι η Ρωσία μπορεί να διακόψει την παροχή φυσικού αερίου στην Ευρώπη συνέβαλε στην παροχή ώθησης στο έργο του Μπρίντιζι. Παρόλα αυτά, η πρόοδος ήταν αργή. Η εγκατάσταση υγροποιημένου φυσικού αερίου δεν έλαβε άδεια από την περιφερειακή και την εθνική κυβέρνηση μέχρι τον Ιούνιο. Ο δήμαρχος, Riccardo Rossi, απειλεί με νομικές ενέργειες για να αποτρέψει τη μετατροπή του λιμανιού ηλικίας 2.000 ετών σε "πρατήριο καυσίμων". Και οι περιβαλλοντολόγοι, συμπεριλαμβανομένου κόμματος Europa Verde, έχουν επίσης εκφράσει αντιρρήσεις, αμφισβητώντας τα οικονομικά οφέλη για τον τοπικό πληθυσμό και επισημαίνοντας τη ζημιά που προκλήθηκε στο παρελθόν από την πετροχημική βιομηχανία.
Οι πολιτικές διαμάχες και η προοπτική μιας μακράς δικαστικής διαμάχης είναι κάτι σύνηθες στην Ιταλία. Το δικαστικό σύστημα της Ιταλίας είναι περίπλοκο και αναφέρεται τακτικά από διεθνείς εταιρείες ως ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους δεν επενδύουν στη χώρα.
Το 2003 -μετά από δύο χρόνια αναμονής- εγκρίθηκε τελικά ένα προηγούμενο σχέδιο για τερματικό σταθμό επεξεργασίας φυσικού αερίου στο Μπρίντιζι. Αυτό πυροδότησε έναν τοξικό ανταγωνισμό μεταξύ τοπικών, περιφερειακών και εθνικών πολιτικών, καθώς και περιβαλλοντολόγων αποφασισμένων να σταματήσουν το έργο. Κάποια στιγμή, το 2007, η αστυνομία σφράγισε την περιοχή, ενώ διερευνούσε την τοπική διαφθορά. Μια "αξιολόγηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων" ξεκίνησε το 2010 και εκκρεμούσε ακόμη το 2012, όταν η BG Group, που σήμερα ανήκει στη Shell παράτησε το έργο τονίζοντας ότι δεν αντέχει άλλο τη γραφειοκρατία, ενώ είχε, ήδη, επενδύσεις 250 εκατ. ευρώ.
Ιστορίες τέτοιας στασιμότητας αφθονούν σε όλο το νότο, του οποίου η αίσθηση απομάκρυνσης από την υπόλοιπη χερσόνησο -που επί μακρόν επιδεινώθηκε από τις κακές υποδομές, την πολιτική δυσλειτουργία και το οργανωμένο έγκλημα- αποδείχθηκε δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Ένα ζωντανό παράδειγμα είναι η αποτυχία να κατασκευαστεί μια γέφυρα πάνω από το Στενό της Μεσσίνα που θα συνέδεε τη Σικελία με την ιταλική ενδοχώρα, ένα έργο που για πρώτη φορά εξετάστηκε από τους αρχαίους Ρωμαίους. Η τελευταία προσπάθεια εγκαταλείφθηκε το 2006 μετά από χρόνια μελετών σκοπιμότητας και πολιτικών επιχειρημάτων, που χρωματίστηκαν από ερωτήματα σχετικά με τους περιφερειακούς σεισμικούς κινδύνους και τα οικονομικά πλεονεκτήματα.
Ο Raffaele Jerusalmi, πρώην διευθύνων σύμβουλος του ιταλικού χρηματιστηρίου, ο οποίος τώρα είναι ανώτερος σύμβουλος της Pictet Wealth Management, επαινεί την προσπάθεια συγκέντρωσης χρημάτων στο νότο, αλλά προσθέτει ότι οι μεταρρυθμίσεις στο σύστημα δικαιοσύνης και στη δημόσια διοίκηση είναι επίσης απαραίτητες. «Το επίπεδο της γραφειοκρατίας είναι απίστευτο. Έχουμε δημιουργήσει ένα τέρας. Η επιχειρηματική δραστηριότητα στην Ιταλία είναι πολύ δύσκολη», επισημαίνει.
Η Ιταλία έχει ιστορικό αποτυχίας στη χρήση κονδυλίων της ΕΕ λόγω των χρονοβόρων διαδικασιών αδειοδότησης. Σύμφωνα με μία ελεγκτική έκθεση που δημοσιοποιήθηκε τον Φεβρουάριο η Σικελία χρησιμοποίησε λιγότερο από το ένα τρίτο των 757 εκατ. από κεφάλαια της ΕΕ που είχαν εγκριθεί στο πλαίσιο προγράμματος ανάπτυξης της ευρωπαϊκής περιφέρειας.
Οι «σκόπελοι» για το Ταμείο Ανάκαμψης
Το τεράστιο ποσό των χρημάτων που είναι διαθέσιμο για να δαπανηθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα - το 2026 είναι η προθεσμία για τις δαπάνες - θυμίζει το σχέδιο Μάρσαλ που επινόησαν οι ΗΠΑ και βοήθησε στην ανοικοδόμηση της μεταπολεμικής Ευρώπης.
Ο επείγων χαρακτήρας συμβάλλει στον περιορισμό του είδους των προκλήσεων που αντιμετωπίζονται στο Μπρίντιζι, λέει ο Paolo Carmona, υπεύθυνος έργου της Webuild για τη σύνδεση Βερόνα-Πάντοβα. «Με τη συντόμευση του χρόνου που απαιτείται για την έγκριση των έργων και την έναρξή τους και με την ύπαρξη συγκεκριμένων στόχων που πρέπει να επιτευχθούν, το Ταμείο Ανάκαμψης συμβάλλει στην αποφυγή της στασιμότητας. Όταν τα έργα αργούν πολύ και οι τοπικοί διαχειριστές αλλάζουν, αυτό μπορεί να σημαίνει νέα σχέδια, πολιτική αντίθεση από νέες διοικήσεις - αυτό επιβραδύνει τα πάντα», εξηγεί.
Η επιτυχία θα εξαρτηθεί τελικά από το αν η οικονομία της Ιταλίας μπορεί να δημιουργήσει αρκετή ανάπτυξη για να αντιμετωπίσει το χρέος της το οποίο διογκώθηκε στο 150% του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η απώλεια της εμπιστοσύνης των επενδυτών στην Ιταλία παραμένει ένας σημαντικός κίνδυνος για την ΕΕ, ιδίως μετά τον τελευταίο γύρο οικονομικής στήριξης. Εάν η Ιταλία δεν μπορεί να γεφυρώσει το κενό που υπάρχει στην οικονομία της, πιθανότατα δεν θα μπορέσει να προλάβει την υπόλοιπη ευρωζώνη.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
