Δύσκολη, δαπανηρή αλλά τελικά εφικτή η διακοπή των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου για την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά σε κάθε περίπτωση λιγότερο επώδυνη από την πλήρη διακοπή των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου και άνθρακα. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει ανάλυση του Ινστιτούτου Βruegel, ενώ ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) κάνει λόγο για παγκόσμιο «σοκ» στην προσφορά πετρελαίου αν επιβληθούν πιο σοβαρές κυρώσεις στη Ρωσία και εκτιμά ότι η Ευρώπη μπορεί να κόψει το 1/3 των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου εντός του έτους.
Ειδικότερα, όπως εξηγούν οι αναλυτές του Βruegel, το πετρέλαιο και ο άνθρακας είναι παγκόσμιες και ρευστές αγορές σε μεγαλύτερο βαθμό από το φυσικό αέριο και βασίζονται λιγότερο σε άκαμπτες υποδομές όπως οι αγωγοί εισαγωγής φυσικού αερίου της Ευρώπης. Ωστόσο, αυτό σημαίνει ότι μια ευρωπαϊκή διακοπή των ρωσικών προμηθειών πετρελαίου και άνθρακα θα είχε σημαντικές παγκόσμιες επιπτώσεις. Η Ευρώπη μπορεί να πληγεί σκληρά από τις υψηλότερες τιμές, αλλά θα μπορούσε να προσελκύσει περισσότερο αργό πετρέλαιο, προϊόντα πετρελαίου και άνθρακα, κάτι που την ίδια στιγμή μπορεί να είναι όλο και πιο δύσκολο για τις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες.
Η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας πετρελαίου στον κόσμο με περίπου το 8% της παγκόσμιας προσφοράς και η ΕΕ ο δεύτερος μεγαλύτερος εισαγωγέας στον κόσμο και ο μεγαλύτερος αγοραστής ρωσικού πετρελαίου. Πάνω από το 70% των εξαγωγών προϊόντων πετρελαίου της Ρωσίας το 2021 κατευθύνθηκε στις αγορές της Ευρώπης και των ΗΠΑ με τις σχετικές εισαγωγές στην ΕΕ και τη Μεγάλη Βρετανία να ανέρχονται σε 88 δισ. ευρώ.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι κυρώσεις προς τη Ρωσία αλλάζουν την παγκόσμια αγορά πετρελαίου, όπως αντικατοπτρίζεται και στην πρόσφατη έκθεση του ΙΕΑ που κάνει λόγο για «σοκ» στην παγκόσμια προσφορά πετρελαίου που προβλέπει ότι θα είναι πολύ μεγαλύτερη από την μείωση της ζήτησης κατά ένα εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα λόγω των υψηλότερων τιμών των καυσίμων.
Μάλιστα, η εκτίμηση του Οργανισμού κάνει λόγο για έλλειψη 3 εκατ. βαρελιών την ημέρα ρωσικού πετρελαίου τον επόμενο μήνα (από τα 8 εκατ. βαρέλια που εξάγει την ημέρα), ενώ θεωρεί ότι μπορεί να μειωθούν ακόμα περισσότερο αν υπάρξουν νέες κυρώσεις.
Ήδη από την έναρξη της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία η αγορά βρέθηκε αντιμέτωπη με ισχυρές αυξομειώσεις στις τιμές του πετρελαίου πιάνοντας και νέα ιστορικά ρεκόρ. Χτες, οι τιμές μετά από μεγάλες διακυμάνσεις έκλεισαν με άνοδο 8% καθώς η αγορά ανέκαμψε από πολλές ημέρες απωλειών με ανανεωμένη εστίαση στις ελλείψεις εφοδιασμού τις επόμενες εβδομάδες λόγω των κυρώσεων στη Ρωσία. Οι δείκτες αναφοράς για το πετρέλαιο τις τελευταίες εβδομάδες έχουν περάσει την πιο ασταθή περίοδο από τα μέσα του 2020. Μάλιστα, στις τελευταίες οκτώ συνεδριάσεις, οι τιμές του μπρεντ ανά βαρέλι κινήθηκαν σε ένα εύρος 40 δολ. από τα 98 δολ. έως και τα 139 δολ. Μετά τη διολίσθηση καθώς οι αγοραστές εισέπρατταν σε μετρητά, οι τιμές ανέβηκαν ξανά λόγω των προσδοκιών ότι οι ελλείψεις θα συμπιέσουν σύντομα την αγορά. Είναι ενδεικτικό ότι τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης του αργού μπρεντ αυξήθηκαν χθες κατά 8,79%, στα 106,64 δολ. ανά βαρέλι.
Στην ανάλυσή του, το Bruegel σημειώνει ότι η Ευρώπη μπορεί να αντέξει χωρίς ρωσικές προμήθειες πετρελαίου, αλλά θα πρέπει να διαχειριστεί σημαντικά προβλήματα συντονισμού και τα σχετικά logistics. Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ θα πρέπει να προχωρήσουν σε ένα Διατλαντικό Ενεργειακό Σύμφωνο για να καλύψουν τις προμήθειες που θα χαθούν από τις εισαγωγές από τη Ρωσίας. Οι κοινές διπλωματικές προσπάθειες προς τους παραγωγούς του ΟΠΕΚ θα συμβάλουν στη μείωση του χάσματος, κάτι που θα επιτευχθεί με τη μείωση της ζήτησης πετρελαίου σε συνάρτηση με τη μείωση των τιμών. Όπως σημειώνει, η απάντηση σε οποιοδήποτε βραχυπρόθεσμο έλλειμμα μπορεί να καλυφθεί από τα μεγάλα αποθέματα πετρελαίου και καυσίμων που διαθέτει αλλά και με την προώθηση πλάνων για τη μείωση της ζήτησης.
Τα μέλη του ΟΟΣΑ διαθέτουν στρατηγικά αποθέματα πετρελαίου 1,5 δισ. βαρελιών. Αυτή η προσφορά θα μπορούσε να αντισταθμίσει τις ρωσικές εξαγωγές για περίπου ένα έτος. Τα αποθέματα της βιομηχανίας είναι άλλα 3 δισ. βαρέλια. Ως εκ τούτου, ένα άμεσο εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο μπορεί να μετριαστεί εν μέρει με τη σταδιακή μείωση των στρατηγικών αποθεμάτων. Εντός της ΕΕ, η οδηγία για τα αποθέματα πετρελαίου (2009/119/ΕΚ) απαιτεί από τις χώρες να διατηρούν αποθέματα έκτακτης ανάγκης αργού πετρελαίου ή/και προϊόντων πετρελαίου ίσα με τουλάχιστον 90 ημέρες καθαρών εισαγωγών ή 61 ημέρες κατανάλωσης, όποιο είναι μεγαλύτερο.
Η διακοπή των εισαγωγών πετρελαίου από τη Ρωσία θα συνεπάγεται υψηλότερες τιμές του πετρελαίου για την Ευρώπη, αλλά οι παγκόσμιες αγορές θα εξασφαλίσουν ότι η Ευρώπη θα προμηθευτεί όλο το πετρέλαιο για το οποίο είναι διατεθειμένη να πληρώσει και με αυτόν τον τρόπο οι αγορές θα εξισορροπηθούν τελικά.
Ειδικά σε ό,τι αφορά στην αντικατάσταση των εισαγωγών πετρελαίου από τη Ρωσία, το Βruegel σημειώνει ότι ένα μεγάλο μερίδιο των εισαγωγών αργού πετρελαίου της Ευρώπης γίνεται με πλοία και όχι με αγωγούς που σημαίνει ότι καταρχήν, η αντικατάσταση του ρωσικού πετρελαίου θα είναι ευκολότερη από την αντικατάσταση του ρωσικού φυσικού αερίου.
Ωστόσο, πρέπει να ληφθούν υπόψη τρία σημαντικά σημεία:
- Υποδομές μεταφορών πετρελαίου: Εάν σταματήσουν οι προμήθειες πετρελαίου από τη Ρωσία, θα είναι δύσκολο να δρομολογηθούν οι μεταφορές εκ νέου αργό πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου εντός της ΕΕ. Οι σχετικές υποδομές έχουν σχεδιαστεί για ροές από την ανατολή προς τη δύση και η μετακίνηση αργού πετρελαίου και των σχετικών προϊόντων προς τα ανατολικά ενδέχεται να συνεπάγεται μη φυσιολογικές μετακινήσεις αργού, μεταξύ άλλων μέσω σιδηροδρομικών γραμμών και φορτηγών.
- Διυλιστήρια: Ορισμένα ευρωπαϊκά διυλιστήρια έχουν φτιαχτεί ώστε να χρησιμοποιούν ρωσικό πετρέλαιο και θα είναι λιγότερο αποδοτικά με διαφορετική ποιότητα αργού. Το ιρακινό και το ιρανικό αργό έρχονται πιο κοντά στο ρωσικό αργό. Ιδιαίτερα ευάλωτα είναι έξι μεγάλα διυλιστήρια κατά μήκος του αγωγού Druzhba (στην Πολωνία, τη Γερμανία, την Τσεχία, την Αυστρία, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία).
- Αντικατάσταση της ρωσικής διύλισης: Πέρα από την προμήθεια αργού πετρελαίου, η ΕΕ πρέπει επίσης να εξετάσει το ενδεχόμενο αντικατάστασης της ρωσικής διύλισης ντίζελ και τα ευρωπαϊκά διυλιστήρια θα μπορούσαν να προσπαθήσουν να το αντισταθμίσουν αυξάνοντας την απόδοσής τους.
Δεδομένου ότι θα είναι δύσκολο για την Ευρώπη να αντικαταστήσει πλήρως, και έγκαιρα, το ρωσικό αργό πετρέλαιο και τα προϊόντα πετρελαίου, οι κυβερνήσεις πρέπει να ενθαρρύνουν τη μείωση της ζήτησης. Η ΕΕ και άλλες χώρες του ΟΟΣΑ θα πρέπει να θεσπίσουν γρήγορα συντονισμένα σχέδια για τη μείωση της ζήτησης. Οι αναλογίες με τις ενέργειες που έγιναν κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ή το εμπάργκο πετρελαίου του ΟΠΕΚ το 1973 δεν είναι τραβηγμένες ισχυρίζεται το Bruegel που σημειώνει ότι τα μέλη του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας θα πρέπει να διατηρήσουν ένα πρόγραμμα μέτρων περιορισμού της ζήτησης κατά 10%. Αυτό θα έδινε στις αγορές αρκετό χρόνο για έναν διαρθρωτικό αναπροσανατολισμό μακριά από το ρωσικό πετρέλαιο.
ΙΕΑ: Στο 1/3 η μείωση των εισαγωγών φυσικού αερίου για το 2022
Σε ό,τι αφορά την απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο που αποτελεί το 40% του φυσικού αερίου που αξιοποιείται στην ΕΕ, η ανάλυση του IEA δίνει ως εφικτό στόχο τη μείωση των εισαγωγών από τη Ρωσία στο 1/3 εντός του 2022. Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με το σχέδιο που ανακοίνωσε σήμερα η Επιτροπή, στόχος είναι η απεξάρτηση από το φυσικό αέριο της Ρωσίας με ταυτόχρονη αύξηση των επενδύσεων σε ΑΠΕ και η διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας. Στον σχεδιασμό αυτό οι εισαγωγές LNG μπορούν να μειώσουν κατά 60 δις. κ.μ. τις εισαγωγές ρωσικού αερίου. Παράλληλα, η παραγωγή πράσινου υδρογόνου μπορεί να καλύψει άλλα 50 δις. κ.μ. και ο διπλασιασμός του βιομεθανίου κυρίως από αγροτική παραγωγή ή αγροτικά απόβλητα μπορεί να καλύψει άλλα 80 δις κ.μ. Ο IEA, ωστόσο, σημειώνει ότι σημαντικά αποτελέσματα για την απεξάρτηση της Ευρώπης μπορούν να έρθουν μέσα από τη «Πράσινη Συμφωνία», αλλά και από επιπλέον μέτρα όπως το να μπει τέλος σε νέα συμβόλαια φυσικού αερίου με τη Ρωσία, να αυξηθεί η ηλεκτροπαραγωγή από πυρηνική ενέργεια και να αυξηθούν οι θερμοσυσσωρευτές έναντι των boilers αερίου.
Αύξηση των τιμών άνθρακα
Όσον αφορά στον άνθρακα, η μετατόπιση των ευρωπαϊκών προμηθειών από τη Ρωσία και η κάλυψη των αυξανόμενων αναγκών εισαγωγής του θα οδηγήσει σε υψηλότερες παγκόσμιες τιμές, και πάλι με σημαντικές επιπτώσεις στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες. Είναι υψίστης σημασίας για την Ευρώπη να αγοράζει γρήγορα περισσότερο άνθρακα και να αναπληρώνει τα αποθέματά της, ιδίως λόγω της δυνητικά υψηλότερης καύσης άνθρακα στους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Ενώ η Ευρώπη θα περάσει μια σύντομη και επίπονη περίοδο έως ότου προσαρμοστεί εκ νέου η ζήτηση και η προσφορά, εάν αυτά τα μέτρα συνοδεύονται από μια νέα ώθηση για μετάβαση προς ΑΠΕ τότε η μόχλευση της Ρωσίας στον ενεργειακό εφοδιασμό της ΕΕ θα εξαφανιστεί, καταλήγει το Bruegel.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
