Η ιστορία έχει δείξει ότι σε περιόδους κρίσεις οι χρεοκοπίες επιχειρήσεων αυξάνονται. Αυτό συνέβη στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, αλλά όπως δείχνουν τα στοιχεία δεν ισχύει για την τρέχουσα περίοδο της ύφεσης που έχει δημιουργήσει η πανδημία και τα περιοριστικά μέτρα που έχουν επιβληθεί.
Αιτία, το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο φροντίζουν να εφαρμόσουν πλουσιοπάροχα μέτρα στήριξης, ούτως ώστε μία σειρά ζωτικών κλάδων για τις οικονομίες τους να μην καταρρεύσουν και με δεδομένο ότι κάποιοι εξ αυτών δεν μπορούν να λειτουργήσουν με κρατική εντολή. Όμως, αυτή η διαδικασία έχει εγείρει αρκετά ερωτηματικά, με τους οικονομολόγους να υποστηρίζουν ότι μαζί με τις υγιείς επιχειρήσεις κάνουν χρήση των μέτρων στήριξης και εταιρείες που ούτως ή άλλως θα έπρεπε να έχουν διακόψει τη λειτουργία τους, οι επονομαζόμενες εταιρείες - «ζόμπι».
Εντελώς, πάντως, διαφορετική άποψη εκφράζει εποπτικοί φορείς όπως ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός της ΕΚΤ (SSM), ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την παροχή δανείων από το τραπεζικό σύστημα, τονίζοντας ότι οι όροι παραμένουν αυστηροί αλλά και προσθέτοντας ότι οι ίδιες οι τράπεζες θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικές και να τους τηρούν.
Διαφορετική οπτική, πάντως, έχει το ινστιτούτο Bruegel σε πρόσφατη ανάλυσή του. Όπως τονίζει τα μέτρα στήριξης αλλά και το «πάγωμα» των διαδικασιών πτώχευσης για τις επιχειρήσεις είναι ορθές αποφάσεις και αναγκαίες με δεδομένη την ύφεση που πλήττει την ευρωπαϊκή οικονομία. Τα μέτρα είναι απαραίτητα ώστε να προστατέψουν τις υγιείς επιχειρήσεις από το σοκ της ύφεσης.
Η επιβολή περιοριστικών μέτρων έχει πλήξει κλάδους που είναι ζωτικής σημασίας για τις οικονομίες και οι οποίοι έχουν όλα τα εχέγγυα να ανακάμψουν μόλις η κρίση ξεπεραστεί. Επιπρόσθετα μία αύξηση στις πτωχεύσεις θα είχε και οδυνηρές δημοσιονομικές συνέπειες καθώς θα οδηγούσε σε αύξηση της ανεργίας, μείωση των φορολογικών εσόδων, ενίσχυση των δαπανών για επιδόματα ανεργίας και πτώση της κατανάλωσης. Με απλά λόγια θα δημιουργούσε το κατάλληλο περιβάλλον ώστε η κρίση να παραταθεί και μετά το πέρας της πανδημίας.
«Όμως τα μέτρα που λαμβάνονται για να στηρίξουν βιώσιμες επιχειρήσεις δημιουργούν ευκαιρίες και για τις εταιρείες – ζόμπι. Αποτέλεσμα είναι πολύτιμες πηγές χρηματοδότησης να κατευθύνονται σε εταιρείες που δεν έχουν ελπίδες να ανακάμψουν και να τις στερούνται επιχειρήσεις που θα μπορούσαν να επιβιώσουν και τελικώς να επιστρέψουν στα προ κρίσης επίπεδα», υπογραμμίζει το Bruegel, αν και παραδέχεται ότι τα όρια μεταξύ υγιών αλλά προβληματικών λόγω της κρίσης εταιρειών και επιχειρήσεων που ούτως ή άλλως είναι μη βιώσιμες είναι δυσδιάκριτα.
Ένας ακόμη κίνδυνος έγκειται στο γεγονός ότι τα χρέη των επιχειρήσεων της ευρωζώνης έχουν αυξηθεί σημαντικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Βάσει των πιο πρόσφατων επίσημων στοιχείων η αύξηση έφθασε στο 7,5% του ΑΕΠ της ευρωζώνης μεταξύ του δ’ τριμήνου του 2019 και του α’ εξαμήνου του 2020, με την αντίστοιχη στις ΗΠΑ να αυξάνεται κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες. Ως εκ τούτου θεωρείται βέβαιο ότι μετά το πέρας της κρίσης θα υπάρξει «κύμα» πτωχεύσεων, γεγονός για το οποίο θα πρέπει να είναι κατάλληλα προετοιμασμένες οι κυβερνήσεις κυρίως της Ευρώπης.
Μία καλή προετοιμασία, τονίζει το Bruegel, είναι να υπάρξει βελτίωση των όρων που ισχύουν στα πτωχευτικά δίκαια και κυρίως μείωση του τεράστιου γραφειοκρατικού όγκου, ο οποίος καθιστά την όλη διαδικασία χρονοβόρα αλλά και αρκετά ακριβή.
Η «γραμμή υπεράσπισης» του SSM
Ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός της ΕΚΤ (SSM), παρά το γεγονός ότι δεν αρνείται πλήρως το ενδεχόμενο κάποιες εταιρείες – ζόμπι να μπορούν να επωφεληθούν έστω και προσωρινά από τα μέτρα στήριξης, σπεύδει να εξηγήσει ότι αυτό το ενδεχόμενο είναι σχεδόν μηδαμινό, εφόσον, βέβαια, τηρούνται οι ισχύοντες κανόνες.
Σύμφωνα με τον SSM πολλές επιχειρήσεις που έχασαν τις πηγές του εισοδήματός τους λόγω των μέτρων καραντίνας έπρεπε να αντισταθμίσουν αυτήν την απώλεια ζητώντας δάνεια από τις τράπεζές τους. Οι κυβερνήσεις θέσπισαν συστήματα κρατικών εγγυήσεων προκειμένου να καταστήσουν ευκολότερη για τις τράπεζες τη χορήγηση χρηματοοικονομικής στήριξης προς τις επιχειρήσεις που πλήττονται. Χάρη σε αυτές τις εγγυήσεις οι τράπεζες ήταν σε θέση να χορηγήσουν περισσότερα δάνεια από ό,τι θα μπορούσαν να χορηγήσουν σε διαφορετική περίπτωση. Χάρη σε αυτά τα δάνεια πολλές επιχειρήσεις μπόρεσαν να συνεχίσουν τη λειτουργία τους.
Οι κανόνες που οι τράπεζες πρέπει να τηρούν πάντοτε όταν χορηγούν δάνεια ισχύουν και για τη χορήγηση δανείων με κρατικές εγγυήσεις: οι τράπεζες πρέπει πάντοτε να αξιολογούν τη φερεγγυότητα των πελατών τους, με άλλα λόγια την οικονομική τους κατάσταση και τον κίνδυνο μη αποπληρωμής των δανείων. Αυτό σημαίνει ότι οι τράπεζες θα πρέπει να χορηγούν δάνεια μόνο όταν θεωρούν ότι ο δανειολήπτης θα είναι σε θέση να τα αποπληρώσει. Οι κρατικές εγγυήσεις δεν μεταβάλλουν αυτόν τον κανόνα και, επομένως, δεν θα πρέπει να ενθαρρύνουν τις τράπεζες να δανειοδοτούν επιχειρήσεις «ζόμπι».
Ένας άλλος κανόνας που πρέπει πάντοτε να τηρούν οι τράπεζες είναι να αξιολογούν συνεχώς τους κινδύνους που συνδέονται με τα δάνεια που έχουν ήδη χορηγήσει. Αυτό επιτρέπει στις τράπεζες να εντοπίζουν σε πρώιμο στάδιο πότε οι δανειολήπτες αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες και να βρίσκουν εγκαίρως κατάλληλες λύσεις για πελάτες που διαφορετικά είναι φερέγγυοι. Επιτρέπει επίσης στις τράπεζες να θέτουν στην άκρη αρκετά νωρίς επαρκείς ποσότητες κεφαλαίων προκειμένου να προστατευθούν από αναμενόμενες ζημίες – αυτό ονομάζεται καταγραφή «προβλέψεων για ζημίες».
Ορισμένα μέτρα στήριξης έχουν δυσχεράνει την ικανότητα των τραπεζών να εντοπίζουν κατά πόσον ένας δανειολήπτης αντιμετωπίζει μια δύσκολη κατάσταση. Συνήθως, η πιο προφανής ένδειξη είναι η μη καταβολή πληρωμών. Στη διάρκεια της κρίσης, τράπεζες σε πολλές χώρες εξασφάλισαν σε δανειολήπτες αναστολή της πληρωμής των δανείων τους, είτε με δική τους πρωτοβουλία είτε στο πλαίσιο εθνικών αναστολών πληρωμής. Οι τράπεζες επομένως δεν μπορούν να αξιολογήσουν τον βαθμό επικινδυνότητας των δανειοληπτών με μηχανικό τρόπο και πρέπει να στηρίζονται σε πληροφορίες πιο ποιοτικού χαρακτήρα. Εν προκειμένω, οι τράπεζες πρέπει να θεσπίζουν αποτελεσματικούς μηχανισμούς αξιολόγησης κινδύνων και έγκαιρης προειδοποίησης.
Προκειμένου οι επιχειρήσεις «ζόμπι» να εντοπίζονται σε πρώιμο στάδιο ή ακόμα και στη διάρκεια της κρίσης, η ΕΚΤ ζήτησε από τις τράπεζες να είναι επαρκώς ικανές να παρακολουθούν την κατάσταση των δανειοληπτών και των δανείων τους. Θα πρέπει επίσης να προσφεύγουν περισσότερο στην έμπειρη κρίση τους κατά τις αξιολογήσεις τους. Οι τράπεζες πρέπει επίσης να βελτιώσουν τις προετοιμασίες τους για αναμενόμενες ζημίες. Οι επαρκείς προβλέψεις για ζημίες θα πρέπει να συμβάλουν στον περιορισμό της αύξησης επισφαλών δανείων αμέσως μόλις λήξουν οι αναστολές πληρωμών.
Στην τρέχουσα κρίση οι τράπεζες αντιμετωπίζουν ένα δίλημμα. Αφενός θα πρέπει να διατηρήσουν ή να αυξήσουν τα δάνεια που χορηγούν. Αφετέρου οι αυξημένοι κίνδυνοι περιορίζουν την ικανότητα των τραπεζών να χορηγούν δάνεια δεδομένου ότι πρέπει να απορροφούν υψηλότερες ζημίες. Προκειμένου να βοηθήσει τις τράπεζες να αντιμετωπίσουν αυτήν τη δύσκολη κατάσταση, η ΕΚΤ τους επέτρεψε να χρησιμοποιήσουν τα κεφαλαιακά αποθέματα ασφαλείας που διαθέτουν, με άλλα λόγια τα κεφάλαια που έχουν θέσει στην άκρη για περιόδους κρίσης.
Οι τράπεζες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα αποθέματα ασφαλείας για να χορηγήσουν νέα δάνεια ή για να καλύψουν ζημίες από υφιστάμενα δάνεια. Σε συνδυασμό με τα άλλα μέτρα στήριξης, αυτό επέτρεψε στις τράπεζες να συνεχίζουν να χορηγούν δάνεια παρά τα αυξημένα επίπεδα κινδύνου. Αυτό δεν σημαίνει ότι επιτράπηκε στις τράπεζες να κάνουν παραχωρήσεις ως προς τα πιστοδοτικά κριτήριά τους ή τη διαχείριση κινδύνων.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
