Πριν από περίπου 250 χρόνια ο σπουδαίος Σκωτσέζος φιλόσοφος Άνταμ Σμιθ συντάραξε συθέμελα τις κοινωνίες και τους διανοητές της εποχής προτείνοντας, μέσα από το μνημειώδες βιβλίο του «Ο πλούτος των εθνών», έναν νέο και εκπληκτικά απλό τρόπο για την οργάνωση της κοινωνίας, τη μεγιστοποίηση των εισοδημάτων και του πλούτου.
Ο Σμιθ πρότεινε να αφήσουμε ελεύθερα τα άτομα να πράξουν αυτό που θεωρούν καλύτερο για τα ίδια δείχνοντας μέσω των νόμων που διατύπωσε ότι όταν τα άτομα πράττουν με βάση τα προσωπικά τους κίνητρα και τις επιθυμίες τους ένα αόρατο χέρι οδηγεί εν τέλει τα πράγματα σε μια κατεύθυνση που είναι η πλέον θετική για τα συμφέροντα ολόκληρης της κοινωνίας. Με λίγα λόγια όποιος επιδιώκει τα μεγιστοποιήσει το προσωπικό του όφελος ακούσια οδηγεί στην μεγιστοποίηση του οφέλους για την κοινωνία.
Όπως παρατηρεί ο ιστορικός Robert Heilbroner, οι νόμοι της αγοράς του Άνταμ Σμιθ είναι απλοί και μας δείχνουν πώς το κίνητρο του προσωπικού συμφέροντος μέσα σε ένα περιβάλλον ατόμων παρακινούμενων από παρόμοια συμφέροντα θα καταλήξει στον ανταγωνισμό. Επιπλέον δείχνουν πώς ο ανταγωνισμός θα έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή εκείνων ακριβώς των αγαθών που επιθυμεί η κοινωνία, και σε τιμές που η κοινωνία είναι διατεθειμένη να πληρώσει.
Ο ανταγωνισμός είναι ο μεγάλος ρυθμιστής: αν κάποιος παραγωγός ή μια ομάδα παραγωγών κυριευμένα από απληστία επιδίωκαν να εκβιάσουν την κοινωνία με υπέρογκες τιμές τότε κάποιοι άλλοι, ανταγωνιστές, θα έβλεπαν την ευκαιρία που υπήρχε μπαίνοντας στην αγορά, αρπάζοντας τους πελάτες και τη δουλειά των άπληστων παραγωγών. Ακόμα και αν όλοι οι παραγωγοί π.χ. παπουτσιών μαζεύονταν και συμφωνούσαν να πουλούν ακριβά θα αρκούσε -αρκεί να υπήρχε πλήρη ελευθερία- να μπει στην αγορά ένας νέος παραγωγός (ή εισαγωγές στην εποχή μας) και να παράγει παπούτσια σε ανταγωνιστικότερες τιμές.
Ο Άνταμ Σμιθ επιδίωκε την ελευθερία της αγοράς και ήταν αντίθετος σε κάθε κρατική παρέμβαση, ωστόσο υπογράμμιζε την αναγκαιότητα ισχυρής κρατικής παρουσίας προκειμένου το κράτος να προστατεύει την κοινωνία από τη βία και την επιβουλή, να εξασφαλίζει την αμερόληπτη απονομή δικαιοσύνης για όλους τους πολίτες και να φτιάχνει και συντηρεί τα απαραίτητα δημόσια έργα.
Ασφαλώς ο μηχανισμός της αγοράς του Σμιθ δεν είναι πανάκεια, ούτε απαλλαγμένος προβλημάτων, ωστόσο τα κράτη στην εποχή μας, δημιουργώντας ισχυρούς θεσμούς, μηχανισμούς και νομοθεσία προστασίας του ανταγωνισμού έχουν καταφέρει να πετυχαίνουν πολλά με το αόρατο χέρι του Σμιθ. Το αόρατο χέρι λειτουργεί άμεσα και αποτελεσματικά χωρίς την ανάγκη κανενός υπουργού να «τρέχει» στα σούπερ μάρκετ για να ελέγχει τις τιμές, ή πολύ περισσότερο να επιβάλλει όρια στα περιθώρια κέρδους.
Στην Ελλάδα την τελευταία 2ετία η ακρίβεια αποτελεί κεντρικό πρόβλημα για το οποίο λέγονται και γράφονται πολλά ωστόσο ελάχιστη κουβέντα γίνεται για τον ανταγωνισμό και τη λειτουργία των αγορών. Τη μη λειτουργία τους για την ακρίβεια. Στην πραγματικότητα το προβλήματα στον ανταγωνισμό και η ακρίβεια συνδέονται και αντανακλούν τα ευρύτερα θεσμικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα.
Και η κυβέρνηση, που τουλάχιστον στη θεωρία είναι κοντά στις ιδέες και τη φιλοσοφία του μεγάλου Σκωτσέζου φιλόσοφου, αντί να εργαστεί για την θεραπεία των μεγάλων θεσμικών προβλημάτων από τη Δικαιοσύνη και την Παιδεία μέχρι την αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης και την λειτουργία των αγορών, επιμένει στη σαγήνη του κράτους - πατερούλη, με υπουργούς να… επιθεωρούν τις τιμές στα super market, και δημοσίους υπαλλήλους να μετρούν τα περιθώρια κέρδους και να επιβάλλουν ποινές.
Να σημειώσουμε βέβαια ότι η θεσμική συγκρότηση του κράτους και η αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης είναι ζητήματα που ξεφεύγουν από τα όρια μιας κυβέρνησης και απαιτούν ευρύτερες συναινέσεις και διακομματικές συμμαχίες κάτι παντελώς εκτός της λογικής των κομμάτων που λειτουργούν μονίμως σε κατάσταση διχασμού, τοξικότητας και τυφλής σύγκρουσης για όλα και τα πάντα.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
