Το αφήγημα ότι καθόμαστε πάνω σε δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και φυσικού αερίου ακούγεται εδώ και μισό αιώνα. Το υπηρέτησε πιστά στη διάρκεια της κρίσης ο καθηγητής Αντώνης Φώσκολος, παγιδεύτηκε σε αυτό ο Αντώνης Σαμαράς λίγο πριν τις διπλές εκλογές του 2012, και μέχρι τις ημέρες μας συνεχίζει να δονεί το εθνικό μας φαντασιακό.
Τη σκυτάλη πήρε προχθές ο πλέον επίσημος φορέας, η Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ), με μια ανακοίνωση ότι υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις για ύπαρξη αξιόλογων δομών υδρογονανθράκων στην περιοχή νοτίως της Κρήτης, που προσομοιάζουν με εκείνες του Ζορ στην Αίγυπτο και του Λεβιάθαν στο Ισραήλ.
Η ανακοίνωση τάραξε τα νερά, και αναζωπύρωσε τη δημόσια συζήτηση για το κατά πόσο οι ελληνικές θάλασσες κρύβουν ένα πακτωλό υδρογονανθράκων, σε μια συγκυρία όπου κεντρικό θέμα της εξωτερικής πολιτικής αποτελεί η τουρκική προκλητικότητα λόγω των ανακαλύψεων γειτονικών χωρών στην Αν. Μεσόγειο.
Το γεγονός ότι έχουν εντοπιστεί γεωλογικές δομές που ομοιάζουν με εκείνες των κοιτασμάτων Ζορ της Αιγύπτου και Λεβιάθαν του Ισραήλ, είναι σημαντικό, αλλά δεν οδηγεί επ' ουδενί σε οριστικά συμπεράσματα για μεγάλο κοίτασμα νοτίως της Κρήτης, καθώς στη περιοχή δεν έχει γίνει ακόμη γεώτρηση. Η περιοχή στην οποία αναφέρεται η μελέτη της ΕΔΕΥ δεν έχει καν ακόμη παραχωρηθεί...
Ούτε στη γειτονική της περιοχή, εκείνη που έχει παραχωρηθεί στη κοινοπραξία Exxon Mobil - Total - ΕΛΠΕ και για την οποία επίσης έχει ειπωθεί ότι υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις για κοίτασμα, έχει πραγματοποιηθεί ακόμη γεώτρηση. Η υπόθεση θυμίζει έντονα την παρουσίαση που είχε κάνει τον περασμένο Οκτώβριο σε κλειστή εκδήλωση, ειδικός της αγοράς, κάνοντας λόγο για ενδείξεις νοτίως της Κρήτης κοιτάσματος φυσικού αερίου, «της τάξης των 10 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδών, ικανό να καλύψει τις ανάγκες της χώρας για 70 χρόνια».
Το όνειρο του πετρελαίου στις θάλασσες της Κρήτης είχε σβήσει την επόμενη κιόλας ημέρα της παρουσίασης, έπειτα από διάψευση εκ μέρους των ΕΛΠΕ, που έκαναν λόγο για πρόωρες εκτιμήσεις και βεβιασμένα συμπεράσματα.
Το παρασκήνιο
Στο ερώτημα γιατί η ΕΔΕΥ προέβη σε μια αντίστοιχου ύφους ανακοίνωση, η απάντηση σχετίζεται με τις εξελίξεις στο εσωτερικό της. Συνδέεται με το παρασκήνιο της παραίτησης του επικεφαλής της Γιάννη Μπασιά, του οποίου την απομάκρυνση ζήτησε προ ημερών ο Κ. Χατζηδάκης, καθώς σχεδιάζει διεύρυνση των αρμοδιοτήτων της και αλλαγή στη διοικητική της πυραμίδα.
Κρίνοντας από το timing, και επειδή κύκλοι του υπουργείου είχαν αφήσει ανοικτή την επαναξιοποίηση της διοίκησης της ΕΔΕΥ στο νέο αναβαθμισμένο σχήμα, εκείνη έκρινε πιθανότατα ότι έπρεπε να δώσει δημόσια ένα στίγμα του μέχρι σήμερα έργου της. Χωρίς συνενόηση με το υπουργείο προέβη στην επίμαχη ανακοίνωση, κίνηση που ενόχλησε έντονα την πολιτική ηγεσία του υπουργείου. Πολλώ δε μάλλον, όταν αυτά λαμβάνουν χώρα σε μια ευαίσθητη συγκυρία, όπου η Άγκυρα αμφισβητεί το δικαίωμα για έρευνες νοτίως της Κρήτης, στο πλαίσιο της συμφωνίας Τουρκίας-Λιβύης.
Τα παραπάνω δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται από την κρατική μηχανή κρίσιμα ζητήματα, όπως η αναβίωση των ερευνών για κοιτάσματα υδρογονανθράκων στον ελλαδικό χώρο.
Το αν υπάρχει ένα κοίτασμα, πόσο μεγάλο αυτό είναι, τι ποιότητας είναι, και αν είναι αξιοποιήσιμο, μπορεί να ειπωθεί, όπως ξέρουν οι ειδικοί, μόνο μετά από δοκιμαστικές γεωτρήσεις. Σήμερα, σε πολλές περιοχές της χώρας δεν έχουν καν ξεκινήσει σοβαρές έρευνες, ενώ αλλού έχουμε μόνο τα πρώτα σεισμικά, δίχως δοκιμαστικές γεωτρήσεις, χωρίς να ξεχνάμε ότι η διεθνής πρακτική δείχνει πως μόνο μία στις επτά γεωτρήσεις αποδίδει αξιόλογα ευρήματα, δηλαδή εμπορικά εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα.
Εξάλλου, χρειάζονται περίπου 5-10 χρόνια (αναλόγως την ταχύτητα με την οποία κινείται κάθε χώρα) μέχρι να επιβεβαιωθεί ένα κοίτασμα, και να ξεκινήσει η παραγωγή. Τα παραδείγματα της Κύπρου και του Ισραήλ είναι χαρακτηριστικά:
Κοίτασμα Αφροδίτη στην Κύπρο
- Δεκέμβριος 2011: Ανακάλυψη του κοιτάσματος Αφροδίτη από την Noble Energy
- Οκτώβριος 2013: Η Delek Group ανακοίνωσε την πετυχημένη παραγωγή φυσικού αερίου από το Οικόπεδο 12.
- Νοέμβριος 2019: Η κυπριακή κυβέρνηση υπέγραψε με τις εμπλεκόμενες εταιρείες συμφωνία για την άδεια εκμετάλλευσης του κοιτάσματος, με στόχο έναρξης παραγωγής φυσικού αερίου το 2025
Κοίτασμα Tamar στο Ισραήλ
- Ιούνιος 2009: Η πρώτη πετυχημένη γεώτρηση στο κοίτασμα
- Δεκέμβριος 2009: Υπογραφή της Noble με το Ισραήλ για προμήθεια φυσικού αερίου
- Μάιος 2011: Η Wood Group's Alliance Engineering ανέλαβε το συμβόλαιο για την κατασκευή πλατφόρμας για το κοίτασμα Tamar
- Απρίλιος 2013: Το κοίτασμα Tamar παράγει πρώτη φορά φυσικό αέριο, 4 χρόνια μετά την ανακάλυψη του
Η ιστορία διδάσκει... μετριοπάθεια
Είναι προφανής η σημασία της συζήτησης για τους υδρογονάνθρακες με όρους εθνικής ασφάλειας, αλλά αυτός είναι και ένας λόγος για τον οποίο η δημοσιότητα δεν ωφελεί πάντα. Όσοι ξεχνούν αυτό το χρυσό κανόνα, καλό θα είναι να ανατρέξουν και στην όχι πολύ μακρινή ιστορία: οι πρώτες ανακαλύψεις σημαντικών κοιτασμάτων στον ελληνικό χώρο (Βόρειο Αιγαίο - Θάσος) έγιναν στα χρόνια της χούντας και είχαν τότε προβληθεί, εν μέσω παγκόσμιας πετρελαϊκής κρίσης, μάλλον αδέξια και με υπερβολικό τρόπο, δίνοντας στην Τουρκία ένα ισχυρό έναυσμα για να ακολουθήσει την πολιτική επιθετικής αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο, που έφερε αρκετές φορές τις δύο χώρες κοντά σε πόλεμο.
Παρ' ότι είχαν καλλιεργηθεί, επί χούντας, προσδοκίες για αμύθητο πετρελαϊκού πλούτο, ως τώρα στην Ελλάδα έχει γίνει μόνο η εκμετάλλευση του μέτριου, για τα διεθνή δεδομένα, κοιτάσματος στον Πρίνο, ενώ οι τουρκικές αμφισβητήσεις, ως γνωστόν, είχαν παγώσει για πολλά χρόνια κάθε έρευνα σε περιοχές εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων (π.χ.: θέση Μπάμπουρας, 10 μίλια ανατολικά της Θάσου).
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
