Δεκατρείς ελαφρύνσεις και μέτρα στήριξης στο προσχέδιο του προϋπολογισμού

Προβλέψεις στην «κινούμενη άμμο» της ενεργειακής κρίσης για την πορεία της οικονομίας, «καμπανάκια» για τη πληθωριστική ζημία στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, απόσυρση μέτρων στήριξης, ενίσχυση των φορολογικών εσόδων με την υπόθεση της αύξησης των εισοδημάτων αλλά και λόγω του κύματος των ανατιμήσεων περιλαμβάνει το προσχέδιο του νέου προϋπολογισμού με ανοιχτό το ενδεχόμενο αλλαγών στο τελικό κείμενο.  

Παράλληλα, ενσωματώνει το νέο κυβερνητικό πακέτο με τις φορολογικές ελαφρύνσεις και την ενίσχυση των εισοδημάτων και των κοινωνικών παροχών συνολικού ύψους 3,5 δισ. ευρώ ενώ προβλέπει «μαξιλάρι» 1 δισ. ευρώ για την αναχαίτιση των επιπτώσεων της ενεργειακής ακρίβειας.  

Οι βασικές παραδοχές πάνω στις οποίες στηρίζονται οι εκτιμήσεις του οικονομικού επιτελείου για τα δημόσια οικονομικά, την ανάπτυξη, τα εισοδήματα και την αγορά εργασίας ενέχουν το κίνδυνο αναθεωρήσεων λόγω του ρευστού περιβάλλοντος με τις απρόβλεπτες εξελίξεις στον ενεργειακό τομέα και τις αγορές χρήματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο προσχέδιο αναφέρεται ότι «οι κίνδυνοι που περιβάλλουν την τρέχουσα πρόβλεψη για το 2023 είναι αυξημένοι και συνδέονται κατά κύριο λόγο με τις γεωπολιτικές εξελίξεις και την εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία (διάρκεια πολέμου, βαθμός έντασης των κυρώσεων, συνθήκες εφοδιασμού της Ευρώπης με φυσικό αέριο).

Επιπλέον, μία πλήρης και παρατεταμένη διακοπή της διανομής φυσικού αερίου από τη Ρωσία θα σηματοδοτήσει υψηλότερες τιμές φυσικού αερίου στην Ευρώπη για μεγαλύτερο διάστημα, ενδεχόμενο του οποίου η πραγματοποίηση θα μπορούσε να οδηγήσει, ελλείψει επαρκούς εφοδιασμού, την ευρωπαϊκή οικονομία σε συνθήκες ύφεσης. Ταυτόχρονα, υψηλότερος πληθωρισμός θα μπορούσε να οδηγήσει σε μία πιο απότομη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής που θα επιβάρυνε την παγκόσμια και εγχώρια ανάπτυξη. Είναι γεγονός, ότι η αβεβαιότητα γύρω από τις ευρύτερες γεωπολιτικές εξελίξεις, αποτελεί ίσως τον σημαντικότερο παράγοντα που δυσχεραίνει την διενέργεια ασφαλών μακροοικονομικών προβλέψεων, τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο».

Την ίδια ώρα, η ενεργειακή ακρίβεια που πλήττει τα εισοδήματα των νοικοκυριών και τις επιχειρήσεις σε συνδυασμό με την ψυχολογία ανασφάλειας για την επόμενη μέρα οδηγούν σε περιορισμό της κατανάλωσης που δεδομένου ότι αποτελεί τη βασική κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης «φρενάρει» τον ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ προκαλώντας αλυσιδωτές παρενέργειες στο κοινωνικό πεδίο.

Σύμφωνα με το προσχέδιο, η ιδιωτική κατανάλωση θα κατεβάσει απότομα ταχύτητες το 2023, καθώς ο ρυθμός αύξησης της πραγματικής ιδιωτικής κατανάλωσης εκτιμάται σε 1,3% όταν το τρέχον έτος θα τρέξει με 7,2% και το 2021 αυξήθηκε κατά 7,8%. Η συρρίκνωση της ιδιωτικής κατανάλωσης είναι το φυσικό επακόλουθο του κύματος ακρίβειας που με πυρήνα την ενέργεια εξαπλώνεται σε είδη πρώτης ανάγκης χτυπώντας την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών. Η ένταση και η έκταση της ακρίβειας έχει ανατρέψει όχι μία μόνο φορά τις προβλέψεις με την τελευταία επικαιροποιημένη να εκτιμά ότι ο αποπληθωριστής ΑΕΠ θα κινηθεί φέτος στο 9,1% από 2,1% το 2021 και θα πέσει στο 3,1% το επόμενο έτος ενώ η ταχύτητα του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή που είναι παραδοσιακά χαμηλότερη από εκείνη του εθνικού δείκτη θα διαμορφωθεί στο 8,8% από 0,6% πέρυσι και θα αποκλιμακωθεί στο 3% το  2023.

Οι πληθωριστικές εκρήξεις προκαλούν κλυδωνισμούς και στην αγορά εργασίας. Στο προσχέδιο καταγράφεται οριακή μείωση της ανεργίας το 2023 και ανεπαίσθητη αύξηση της απασχόλησης. Ειδικότερα, το ποσοστό ανεργίας αναμένεται να διαμορφωθεί στο 10,8% έναντι 11% το τρέχον έτος και 12,8% το 2021 ενώ με βάση την έρευνα εργατικού δυναμικού τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 12,6%, 12,9% και 14,7%. Στο μέτωπο της απασχόλησης, ο ρυθμός αύξησης θα είναι αργός μόλις στο 0,2% το 2023 από 4,6% φέτος και 0,5% το 2021. Όπως αναφέρεται στο προσχέδιο «ο συνολικός αριθμός εργαζομένων το 2023 αναμένεται να ανέλθει σε 4,9 εκατ. απασχολούμενους, ύψος που αποτελεί ρεκόρ για όλη την περίοδο διαθέσιμων στοιχείων από το 1995. Εντούτοις, σε ετήσια βάση η πρόβλεψη για τους απασχολούμενους κινείται για το 2023 ελαφρώς ανοδικά (κατά 9,7 χιλιάδες ή + 0,2% έναντι του 2022), εν μέσω επιβραδυνόμενης εξωτερικής ζήτησης και αυξημένου λειτουργικού κόστους των επιχειρήσεων».

Δραστική συμπίεση «εν μέσω της σταδιακής προσαρμογής στους μεσοπρόθεσμους στόχους της δημοσιονομικής πολιτικής» αναμένεται το επόμενο έτος στη δημόσια κατανάλωση με τον ετήσιο ρυθμό μεταβολής της να είναι αρνητικός κατά 1,5% έναντι αύξησης 0,2% το 2022 και 3,7% το 2021 μέσω του περιορισμού των δαπανών. Είναι χαρακτηριστικό ότι «οι δαπάνες για τις μεταβιβάσεις σε φορείς εντός και εκτός Γενικής Κυβέρνησης προβλέπεται ότι θα διαμορφωθούν στα 31.433 εκατ. ευρώ, μειωμένες κατά 1.277 εκατ. ευρώ έναντι της εκτίμησης του 2022, κυρίως λόγω της μείωσης της δαπάνης εξαιτίας του περιορισμού των μέτρων κατά της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης».

Αύξηση 1,58 δισ. στις εισπράξεις από φόρους

Σύμφωνα με το προσχέδιο, σημαντικό μέρος της δημοσιονομικής προσαρμογής με επιστροφή σε πρωτογενές πλεόνασμα στη γενική κυβέρνηση της τάξης του 0,7% του ΑΕΠ προέρχεται από την εκτίμηση για αυξημένες κατά 1,58 δισ. ευρώ εισπράξεις από φόρους, η οποία στηρίζεται στην υπόθεση ότι τα κυβερνητικά μέτρα ελάφρυνσης και ενίσχυσης των εισοδημάτων που θα ενεργοποιηθούν εντός του 2023 σε συνδυασμό με τον πληθωρισμό θα αυξήσουν τη φορολογητέα ύλη με αποτέλεσμα τα συνολικά έσοδα από τους φόρους να ανέλθουν στα 56,19 δισ. ευρώ.

Ειδικότερα:

- Οι φόροι επί αγαθών και υπηρεσιών θα ανέλθουν σε 32,138 δισ. ευρώ και θα είναι  αυξημένοι κατά 668 εκ. ευρώ έναντι του 2022, από τα οποία  τα 563 εκ. ευρώ θα προέλθουν από την ενίσχυση των εισπράξεων από ΦΠΑ.  

- Ο φόρος εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων θα διαμορφωθεί στα 17,240 δισ. ευρώ, αυξημένος κατά 682 εκ. ευρώ έναντι του 2022. Τα έσοδα από το φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων αναμένεται να ανέλθουν σε 4,714 δισ. ευρώ, αυξημένα κατά 595 εκατ. ευρώ έναντι του 2022, ενώ ο φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων στο ποσό των 11,180 δισ. ευρώ και είναι αυξημένος κατά 42 εκατ. ευρώ έναντι του 2022 λόγω της ενίσχυσης των εισοδημάτων που θα υπερκαλύψει την απώλεια εσόδων από την κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης.

Αντίθετα οι εισπράξεις από τον ΕΝΦΙΑ θα διατηρηθούν στα επίπεδα του 2022 και θα κυμανθούν στα 2,38 δις. ευρώ.

Ελαφρύνσεις και μέτρα στήριξης εισοδημάτων

Το προσχέδιο σφραγίζει την υλοποίηση των κυβερνητικών εξαγγελιών για τις φορολογικές ελαφρύνσεις και την ενίσχυση των εισοδημάτων, με τον κατάλογο να περιλαμβάνει τα ακόλουθες βασικές παρεμβάσεις:

1. Τη μόνιμη κατάργηση της καταβολής της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης στους υπαλλήλους του Δημοσίου, στους συνταξιούχους και στον ιδιωτικό τομέα από το 2023 με σκοπό την αύξηση του πραγματικού εισοδήματός τους (δημοσιονομικό κόστος 1,24 δισ. ευρώ),
2. τη συνέχιση της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ σε υπηρεσίες μεταφοράς προσώπων, σε υπηρεσίες διάθεσης μη αλκοολούχων ποτών και ροφημάτων, στα εισιτήρια κινηματογράφων, θεατρικών παραστάσεων και συναυλιών, στα γυμναστήρια και τις σχολές χορού και στο τουριστικό πακέτο (συνολικό δημοσιονομικό κόστος 246 εκατ. ευρώ),
3. την αναστολή του ΦΠΑ για νέες οικοδομές (δημοσιονομικό κόστος 18 εκατ. ευρώ),
4. τη διατήρηση της μείωσης κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες των ασφαλιστικών εισφορών των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα (δημοσιονομικό κόστος 871 εκατ. ευρώ),
5. την αναμόρφωση του ειδικού μισθολογίου των ιατρών του ΕΣΥ και οι μισθολογικές παρεμβάσεις για τη στήριξη των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων (συνολικό δημοσιονομικό κόστος 13 εκατ. ευρώ για το 2022 και 103 εκατ. ευρώ για το 2023),
6.  την κατάργηση ειδικής εισφοράς 1% υπέρ του Ταμείου Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων με κόστος 50 εκ. ευρώ,
7. την επέκταση επιδόματος μητρότητας ιδιωτικού τομέα από τους 6 στους 9 μήνες με κόστος 64 εκ. ευρώ,
8. το Πρόγραμμα Ανακαινίζω/Ενοικιάζω για Κενά Σπίτια με κόστος 50 εκ. ευρώ,
9. την αύξηση του φοιτητικού στεγαστικού επιδόματος με κόστος 26 εκ. ευρώ,
10. το Πρόγραμμα μίσθωσης ιδιωτικών ακινήτων με σκοπό να διατεθούν με πολύ χαμηλό μίσθωμα σε ευάλωτους Έλληνες δικαιούχους (Εστία 2) κόστους 7 εκ. ευρώ,
11. το Πρόγραμμα Ανακαινίζω / Εξοικονομώ για νέους ηλικίας 18 έως 39 ετών κόστους 300 εκ. ευρώ,
12. το Πρόγραμμα χαμηλότοκου δανεισμού για την αγορά πρώτης κατοικίας από νέους και νέα ζευγάρια έως 39 ετών με χρηματοδότηση ύψους 375 εκ. ευρώ,
13. την  παροχή κινήτρων για την επέκταση της τουριστικής περιόδου και κατά τη χειμερινή περίοδο, κυρίως μέσω της επέκτασης του προγράμματος «Τουρισμός για Όλους» με συνολικό δημοσιονομικό κόστος 31 εκατ. ευρώ για το 2022 και 20 εκατ. ευρώ για το 2023.