Ο καλπασμός του 10ετούς και γιατί η νέα κρίση δεν απειλεί με εκτροχιασμό την Ελλάδα

Μνήμες από την κρίση χρέους του 2010, όταν η χώρα μας βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα, ξύπνησε ο καλπασμός των αποδόσεων των ελληνικών κρατικών ομολόγων, στον απόηχο των αποφάσεων της ΕΚΤ για τον τερματισμό του προγράμματος αγοράς ομολόγων, την επικείμενη αύξηση του βασικού επιτοκίου και της γενικότερης επιδείνωσης των διεθνών οικονομικών συνθηκών.

Η απόδοση του 10ετούς κρατικού ομολόγου ανήλθε τις προηγούμενες ημέρες στο 4,7% από 0,53% λίγους μήνες πριν, ενώ ισχυρές πιέσεις δέχθηκαν και οι ιταλικοί κρατικοί τίτλοι, με το ιταλικό 10ετές να αγγίζει το 4,5%, εικόνα που έκανε πολλούς να ανησυχούν για μια νέα κρίση χρέους στην Ευρώπη συμπαρασύροντας την Ελλάδα σε νέες σοβαρές περιπέτειες.

Η εκτόξευση των αποδόσεων των ομολόγων του Νότου υποχρέωσε χθες την ΕΚΤ να συγκαλέσει έκτακτη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου προκειμένου να απαντηθούν οι ανησυχίες των αγορών, συνεδρίαση που δεν απέδωσε απτά αποτελέσματα. Ωστόσο η άμεση κινητοποίηση, δείχνει ότι ακόμα και τα «γεράκια» της ΕΚΤ θέλουν να βοηθήσουν για την αποσυμφόρηση των πιέσεων στην περιφέρεια, αναγνωρίζοντας ότι αν οι τρέχουσες αναταράξεις οδηγήσουν σε κρίση η αύξηση επιτοκίων, την οποία επιθυμούν, δεν θα υλοποιηθεί. 

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι συνθήκες διεθνώς έχουν επιδεινωθεί, προκαλώντας πιέσεις και στην ελληνική οικονομία, ωστόσο, η σύνδεση της αύξησης της απόδοσης του 10ετούς σήμερα με την κατάσταση της Ελλάδας το 2010 είναι επιφανειακή και άστοχη. Η εγχώρια οικονομία βρίσκεται σε ισχυρή θέση, με τα δημοσιονομικά, παρά τις πολλές έκτακτες παροχές, να βρίσκονται υπό έλεγχο και την κυβέρνηση να κατανοεί πλήρως τη σημασία της δημοσιονομικής σταθερότητας.

Επιπλέον η εγχώρια οικονομία εμφανίζει σημαντικές δυνατότητες ανάπτυξης την διετία 2022 - 2023. Η ανάπτυξη θα υπερβεί σημαντικά τον μέσο όρο της ευρωζώνης καθώς οι πιέσεις που δέχονται οι ευρωπαϊκές οικονομίες από την τρέχουσα κρίση είναι μεγαλύτερες. Έτσι, η τρέχουσα κρίση, που τροφοδοτείται από τις γεωπολιτικές εξελίξεις, την ενεργειακή κρίση και τις πληθωριστικές πιέσεις σε κάποιο βαθμό ευνοεί την προσπάθεια της Ελλάδας να καλύψει ταχύτερα τη χαμένη απόσταση από την ευρωζώνη.

Αυτά δεν αναιρούν τις νέες προκλήσεις που δημιουργούνται, τον κίνδυνο νέων επισφαλειών στο τραπεζικό σύστημα και επικίνδυνων πολιτικοοικονομικών περιπλοκών εάν δεν υπάρξει αποκλιμάκωση των πληθωριστικών πιέσεων το 2023. Επίσης είναι απαραίτητο η κυβέρνηση να επιταχύνει τις μεταρρυθμίσεις, ειδικά στο σκληρό πυρήνα του κράτους, όπως είναι η Δικαιοσύνη, η δημόσια διοίκηση και η παιδεία, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα μεγάλα διαρθρωτικά προβλήματα που κρατούν τη χώρα καθηλωμένη σε μεγάλο discount σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. 

Ασφαλώς μεγάλη θα είναι η επίδραση των διεθνών συνθηκών. Αν ο πόλεμος παραταθεί και η ενεργειακή κρίση διατηρηθεί και για το 2023 οι επιπτώσεις στα εγχώρια νοικοκυριά και επιχειρήσεις θα είναι μεγάλες και καθοριστικές. Αντίστοιχα αν οι πολεμικές επιχειρήσεις τερματιστούν και η ηρεμία επανέλθει στην αγορά ενέργειας και τις άλλες αγορές τότε οι συνθήκες μπορεί να βελτιωθούν πολύ γρήγορα.

Τα τρία σημεία που κάνουν τη διαφορά

Σύμφωνα με στελέχη τραπεζών και οικονομολόγους τρία είναι τα βασικά σημεία που διαφοροποιούν τη χώρα σε σχέση με την κρίση χρέους του 2010 και τροφοδοτούν την αισιοδοξία για την πορεία της χώρας και την ανάκτηση του χαμένου εδάφους:

1. Ισχυρή οικονομική ανάπτυξη. Η ελληνική οικονομία θα σημειώσει το 2022 ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης, επιτυγχάνοντας υπερδιπλάσιο ρυθμό μεγέθυνσης σε σχέση με το μέσο όρο της ευρωζώνης. Στο πρώτο τρίμηνο ο ρυθμός ανάπτυξης ανήλθε στο εντυπωσιακό +7% ενώ την εφετινή χρονιά το εγχώριο ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί κοντά στο +6%, έναντι +2,4% της ευρωζώνης, με ώθηση από δυο ισχυρούς «αναπτυξιακούς κινητήρες». Ο πρώτος είναι η εξαιρετική πορεία του τουρισμού με τα έσοδα να φτάνουν την φετινή χρονιά τουλάχιστον τα 17 δισ. ευρώ (πλησιάζοντας τα επίπεδα του 2019) έναντι 10 δισ. ευρώ το 2021 – ενώ αρκετές εκτιμήσεις βάζουν τον πήχη ακόμα υψηλότερα. Ο δεύτερος «αναπτυξιακός κινητήρας» είναι ή ώθηση από την πλήρη επιστροφή της εγχώριας οικονομίας στην κανονικότητα και την αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Απρίλιο, παρά τον πόλεμο και την πληθωριστική έξαρση, οι πωλήσεις λιανικής αυξήθηκαν κατά +30% σε σχέση με τον Απρίλιο του 2021. Αφαιρώντας την επίδραση του πληθωρισμού η πραγματική αύξηση ξεπερνά το 20%, επίδοση εντυπωσιακή. Η ισχυρή αύξηση της κατανάλωσης αποτυπώνει την διάθεση του κόσμου να επιστρέψει σε πλήρη κανονικότητα μετά από δύο χρόνια περιορισμών αλλά και τις αυξημένες αποταμιεύσεις που του επιτρέπουν να απορροφήσει τις πληθωριστικές πιέσεις. Η ισχυρή μεγέθυνση του ΑΕΠ θα οδηγήσει στο τέλος του έτους σε μεγάλη πτώση της σχέσης χρέος προς ΑΕΠ από 205% σήμερα σε περίπου 177%, με προοπτική περαιτέρω σημαντικής βελτίωσης το 2023. Η ισχυρή ανάπτυξη σε σχέση με τις άλλες χώρες της ευρωζώνης που υφίστανται μεγαλύτερες πιέσεις εξαιτίας της τρέχουσας κρίσης θα βοηθήσει την Ελλάδα να καλύψει πιο γρήγορα την απόσταση από την ΕΕ. Ώθηση το 2023 αναμένεται να δώσουν οι εξαγωγές και οι επενδύσεις, με το Ταμείο Ανάκαμψης να συμβάλει καθοριστικά.
2. Ιδιαίτερα ευνοϊκό προφίλ χρέους μικρές ανάγκες αναχρηματοδότησης. Σε αντίθεση με το 2010 που το ελληνικό χρέος ήταν όλο στην αγορά και οι ανάγκες αναχρηματοδότησης της Ελλάδας πολύ μεγάλες, σήμερα η κατάσταση είναι ριζικά διαφορετική. Πάνω από το 70% του κρατικού χρέους διακρατείται από τον επίσημο τομέα και βρίσκεται εκτός αγορών. Σήμερα το ελληνικό χρέος έχει μια μέση διάρκεια 20 ετών με σταθμισμένο μέσο κόστος εξυπηρέτησης στο 1,4%, δηλαδή είναι διασφαλισμένο από τις αυξήσεις των επιτοκίων. Επιπλέον οι ετήσιες ανάγκες αναχρηματοδότησης είναι πολύ μικρές. Αντίθετα, η Ιταλία βρίσκεται σε πολύ πιο ευάλωτη θέση έχοντας μέση διάρκεια χρέους τα 8 χρόνια με μεγάλες ανάγκες αναχρηματοδότησης.
3. Ανάκτηση αξιοπιστίας, επάνοδος στην κανονικότητα. Πέραν του δημοσιονομικού αδιεξόδου, και της μη προετοιμασίας της χώρας για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της τότε χρηματοοικονομικής κρίσης, ένας βασικός λόγος για τον εκτροχιασμό της Ελλάδας το 2010 ήταν η αναξιοπιστία της χώρας, για το πραγματικό μέγεθος των ελλειμμάτων και του χρέους -τα διαβόητα Greek statistics που στιγμάτισαν τη χώρα για πολλά χρόνια. Η Ελλάδα πλέον έχει επουλώσει τα τραύματα των Greek statistics και της αναξιοπιστίας, με την κυβέρνηση Μητσοτάκη να έχει καταφέρει να οδηγήσει τη χώρα στην άλλη πλευρά, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη της διεθνούς επενδυτικής κοινότητας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η τρέχουσα κρίση δεν σχετίζεται με την Ελλάδα αλλά είναι απόρροια γενικότερων εξελίξεων. Βλέποντας την εξέλιξη του οικονομικού κλίματος την τελευταία εικοσαετία φαίνεται ότι η Ελλάδα κινήθηκε δυο φορές σε πορεία απόκλισης από την ΕΕ. Την περίοδο 2010 – 2013 το κλίμα στην Ελλάδα κινήθηκε πτωτικά σε πλήρη αντίθεση από την εξέλιξη του κλίματος στην ευρωζώνη, ενώ η χώρα επανήλθε σε πορεία σύγκλισης το 2013 – 2014 με την κυβέρνηση Σαμαρά. Ακολούθησε μια χωρίς προηγούμενο βύθιση του οικονομικού κλίματος και απόκλισης της Ελλάδας από την ΕΕ το 2015, με την απόκλιση να διατηρείται καθ' όλη την περίοδο διακυβέρνησης Τσίπρα - Καμένου. Αυτό άλλαξε το 2019 με την κυβέρνηση Μητσοτάκη να επανασυνδέει τη χώρα με την ΕΕ, οδηγώντας μάλιστα το 2020 το οικονομικό κλίμα στην Ελλάδα σε επίπεδο ρεκόρ ξεπερνώντας το κλίμα στην ΕΕ. Στη συνέχεια, μέχρι σήμερα, το οικονομικό κλίμα στη χώρα κινείται σε απόλυτο συντονισμό με το κλίμα στην ευρωζώνη. Η εξέλιξη του κλίματος δείχνει ότι σε αντίθεση με το 2010 και 2015 όταν η εκτόξευση του κόστους δανεισμού του δημοσίου ήταν αποτέλεσμα προβλημάτων της Ελλάδας, τώρα η αύξηση του κόστους είναι αποτέλεσμα των διεθνών συνθηκών.

Ο δείκτης Οικονομικού Κλίματος σε Ελλάδα, Γερμανία και ευρωζώνη

Τα παραπάνω στοιχεία για την κατάσταση της Ελλάδας σήμερα και τις προοπτικές της χώρας έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την εικόνα που αποτυπώνεται τόσο στην αγορά ομολόγων όσο και στο χρηματιστήριο. Τραπεζικές πηγές εκτιμούν ότι μέσω των πιέσεων στα ελληνικά και πρωτίστως στα ιταλικά ομόλογα οι traders δοκιμάζουν τις αντοχές της ΕΚΤ αναφορικά με το που βρίσκεται το όριο των επιτοκίων που θα αναγκάσει την ΕΚΤ να παρέμβει. Σε ό,τι αφορά το χρηματιστήριο, σημειώνουν ότι η αναταραχή αντανακλά την ευρύτερη αναταραχή στις αγορές και όχι την ελληνική πραγματικότητα. Εκτιμούν ότι τόσο η αγορά ομολόγων όσο και οι μετοχές θα επιστρέψουν στην κανονικότητα μόλις επανέλθει η ηρεμία στις διεθνείς αγορές και οι επενδυτές αποτιμήσουν με πιο καθαρό μυαλό την πορεία της εγχώριας οικονομίας το 2022, τις θετικές προοπτικές του 2023 (με ώθηση στις επενδύσεις και λόγω Ταμείου Ανάκαμψης) και την αποκατάσταση της ορατότητας στον πολιτικό ορίζοντα μετά τις εκλογές που θα ανοίξει το δρόμο για την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας το 2023.

Τι δηλώνουν στο Business Daily Αλέξης Πατέλης - Ηλίας Λεκκός 

Ο Επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού, Αλέξης Πατέλης υπογραμμίζει στο BD: «Μακροπρόθεσμα ο χαμηλός πληθωρισμός διασφαλίζει την αγοραστική δύναμη των ασθενέστερων συμπολιτών μας. Η οικονομική θεωρία λέει ότι η τιθάσευση του πληθωρισμού —που όλοι επιθυμούμε— περνάει μέσα από την άνοδο επιτοκίων. Όπως επικοινώνησε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αυτή θα είναι εμπροσθοβαρής, ξεκινώντας από τον επόμενο μήνα. Το ελληνικό κρατικό χρέος έχει μακροπρόθεσμο ορίζοντα —πάνω από 20 έτη μεσοσταθμικά— και με επιτόκιο που έχει κλειδώσει σε μεγάλο βαθμό μέσω των swaps. Ο δε ιδιωτικός τομέας δεν συμμετείχε στην άκρατη πιστωτική επέκταση άλλων χωρών. Ωστόσο το χρήμα στην Ελλάδα θα γίνει πιο ακριβό και τα επιτόκια κυμαινόμενων δανείων θα αυξηθούν».

Από την πλευρά του ο Επικεφαλής Οικονομικής Ανάλυσης και Επενδυτικής Στρατηγικής του Ομίλου Τράπεζας Πειραιώς, Hλίας Λεκκός, υπογραμμίζει: «Η ελληνική οικονομία αναμένεται να επιτύχει ιδιαίτερα υψηλό ρυθμό ανάπτυξης το 2022 παρά τις προκλήσεις που δημιουργεί το διεθνές γεωπολιτικό περιβάλλον, η ενεργειακή κρίση και οι πληθωριστικές πιέσεις. Με βασικούς κινητήρες τη δυναμική πορεία του τουρισμού και την ισχυρή ιδιωτική κατανάλωση, αλλά και με ώθηση από τις επενδύσεις και τις εξαγωγές, η εγχώρια οικονομία αναμένεται να σημειώσει ρυθμό ανάπτυξης φέτος κοντά στο +6% έναντι ρυθμού περίπου +2,4% για τις χώρες μέλη της ευρωζώνης. Παρά τις αβεβαιότητες του πολέμου, η ελληνική οικονομία, μέσω της επιτάχυνσης των επενδύσεων με το RRF, θα μπορούσε να επιτύχει ακόμα καλύτερη επίδοση το 2023 σε σχέση με τις χώρες της ευρωζώνης βελτιώνοντας ακόμα περισσότερα την μακροοικονομική εικόνα της χώρας, ειδικά στο σκέλος χρέος προς ΑΕΠ. Η απότομη αύξηση της απόδοσης των εγχώριων κρατικών ομολόγων αποτυπώνει γενικότερες ανησυχίες της αγοράς και όχι ειδικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, η οποία βρίσκεται σε δραστικά καλύτερη θέση σε σχέση με το 2010 και την κρίση χρέους που ταλάνισε την Ευρώπη. Η Ελλάδα εκτός από ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης, διαθέτει ένα εξαιρετικό προφίλ χρέους και έχει ανακτήσει την αξιοπιστία της που την καθιστούν εξαιρετικά ανθεκτική στις τρέχουσες αναταράξεις στην αγορά ομολόγων».