Το restart στις έρευνες για φυσικό αέριο και η αξία των κοιτασμάτων

Στις ανακοινώσεις του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, στρέφει σήμερα το βλέμμα η ενεργειακή αγορά, αναμένοντας ένα ισχυρό σήμα για την εκκίνηση των ερευνών φυσικού αερίου και επίσπευση των σχετικών διαδικασιών, όπως ζητούν και οι εταιρείες.

Το Μαξίμου κρατάει κλειστά τα χαρτιά του σχετικά με τις σημερινές ανακοινώσεις, ωστόσο όλα δείχνουν πως θα υπάρξουν αναφορές για πιο «σφιχτά» χρονοδιαγράμματα στις αδειοδοτικές διαδικασίες και αναβάθμιση του ρόλου της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρίας Υδρογονανθράκων ώστε να δοθεί μία «πανηγυρική» έναρξη των ερευνών των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, που σύμφωνα με έρευνα του ΙΕΝΕ η δυνητική τους αξία είναι της τάξης των 250 δισ. ευρώ.

Ο Κ. Μητσοτάκης σήμερα το πρωί θα επισκεφθεί την ΕΔΕΥ και θα συμμετάσχει σε συνάντηση εργασίας για την έναρξη ερευνών για την αξιοποίηση εγχώριων κοιτασμάτων φυσικού αερίου και στη συνέχεια θα προχωρήσει στις ανακοινώσεις που, σύμφωνα με χθεσινό ρεπορτάζ του ΣΚΑΙ, θα θέτουν το χρονοδιάγραμμα για να γίνει η χώρα παραγωγός φυσικού αερίου στο βάθος εξαετίας.

Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον στρέφεται στις πιθανές αναφορές του πρωθυπουργού στις έρευνες στις θαλάσσιες περιοχές της Κρήτης από κοινοπραξία, στην οποία μετέχουν η αμερικανική Exxon Mobil και η γαλλική Total, όπως και τα Ελληνικά Πετρέλαια, καθώς από τις αρχές του χρόνου είχαν ενημερώσει την κυβέρνηση ότι δεν σκόπευαν να προχωρήσουν φέτος στις σεισμικές έρευνες. Πλέον, όμως, ενόψει και της αλλαγής προτεραιοτήτων στην Ευρώπη για την απεξάρτηση από τη Ρωσία, εκτιμάται ότι είναι πολύ πιθανό να ανακοινωθεί η έναρξη των σεισμικών ερευνών τον Νοέμβριο.

Τα χρονοδιαγράμματα

Σύμφωνα με την έρευνα του ΙΕΝΕ, το σύνηθες χρονοδιάγραμμα ερευνητικών εργασιών σε μια ανεξερεύνητη περιοχή είναι 3-5 χρόνια για τη διεξαγωγή γεωλογικών, γεωχημικών και γεωφυσικών (σεισμικών 2D και 3D) μελετών, οι οποίες θα μελετήσουν το πετρελαϊκό σύστημα και θα χαρτογραφήσουν ευνοϊκές γεωλογικές δομές για συγκέντρωση υδρογονανθράκων οριστικοποιώντας τη βέλτιστη θέση ερευνητικής γεώτρησης. Η πρώτη ερευνητική γεώτρηση είναι δυνατόν να διατρηθεί το 5ο έτος για να ακολουθήσουν, σε περίπτωση ανεύρεσης υδρογονανθράκων, γεωτρήσεις για την περιχάραξη του κοιτάσματος (6 - 7 έτος), ώστε μετά την έγκριση των σχεδίων ανάπτυξης να ξεκινήσουν οι σχετικές εργασίες με στόχο την έναρξη παραγωγής σε 2 - 3 χρόνια.

Η παραγωγή σχεδιάζεται για 20 - 25 χρόνια ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του κοιτάσματος και φυσικά τις απαραίτητες υποδομές μεταφοράς στις αγορές. Όπως σημειώνει το Ινστιτούτο, είναι ρεαλιστική η προσέγγιση παραγωγής υδρογονανθράκων σε χρονικό ορίζοντα πενταετίας από τις κατά καιρούς δημοσιευμένες γεωλογικές δομές (περιοχές Πατραϊκού, Ιόνιου, Κυπαρισσιακού, Κρήτης). 

Από την άλλη πλευρά, η ΕΔΕΥ προτείνει ένα «σφιχτό» χρονοδιάγραμμα διαδικασιών που φέρνουν τις γεωτρήσεις στα 7 χρόνια το αργότερο από την έναρξη των ερευνών στα κοιτάσματα με σκοπό να δοθεί τέλος στις καθυστερήσεις του παρελθόντος. Όπως σημείωσε πρόσφατα ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΔΕΥ, Άρης Στεφάτος, το πρόγραμμα επιτάχυνσης που προτείνει η ΕΔΕΥ τοποθετεί την ολοκλήρωση των ερευνών μέσα σε 2 χρόνια, τις σεισμικές έρευνες εντός 4 ετών και σε βάθος 6 έως 7 χρόνων την έναρξη των γεωτρήσεων. Ο κ. Στεφάτος σημείωσε επίσης ότι η Ελλάδα δεν έχει εξερευνηθεί αλλά υπάρχουν πολύ θετικές εκτιμήσεις για τα κοιτάσματα που μπορεί να διαθέτει, ενώ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο και για παραχωρήσεις νέων περιοχών για έρευνα και παραγωγή εφόσον υπάρξει και σχετικό ενδιαφέρον από την αγορά.

Ποιο το οικονομικό όφελος στη χώρα από τις έρευνες

Στα 250 δισ. ευρώ αναφέρει τη δυνητική αξία των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Ελλάδα η έρευνα του ΙΕΝΕ σημειώνοντας πως στις θαλάσσιες περιοχές όπου έχουν διεξαχθεί αναγνωριστικές σεισμικές έρευνες έχουν ήδη προδιαγραφεί πάνω από 30 πιθανοί ερευνητικοί στόχοι, οι οποίοι με συμπληρωματικές έρευνες θα μπορούσαν να αναδειχθούν σε στόχους ερευνητικών γεωτρήσεων για ανακάλυψη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων.

Βάσει των στοιχείων που παρουσιάζονται στην έκθεση προκύπτει ότι η Ελλάδα διαθέτει συγκεκριμένα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, παράγει σήμερα μια μικρή ποσότητα πετρελαίου στον Πρίνο και σύντομα θα παράγει σε μία ακόμα γεωγραφική περιοχή, στο Κατάκολο, στην Πελοπόννησο. Γεωλογικά και γεωφυσικά δεδομένα συνηγορούν στο συμπέρασμα ότι η χώρα διαθέτει ορισμένα αξιόλογα κοιτάσματα υδρογονανθράκων, τα οποία, όμως, πρέπει να ερευνηθούν περαιτέρω με σεισμικές και γεωτρητικές μεθόδους προκειμένου να υπολογισθεί και εκτιμηθεί με ακρίβεια το μέγεθός τους και η αποληψιμότητά τους.

Θα απαιτηθεί, όμως, λέει το ΙΕΝΕ, χρόνος, πολιτική βούληση, σταθερό αδειοδοτικό περιβάλλον, μακρόπνοη και συνεπής στρατηγική, σημαντικές επενδύσεις (οι οποίες προέρχονται αποκλειστικά από τις εταιρείες) και συστηματική ερευνητική προσπάθεια σε πολλές περιοχές της χώρας, ώστε αφενός να αποκτήσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για το πραγματικό δυναμικό και αφετέρου να ξεκινήσει παραγωγή, όπου αυτό καταστεί εφικτό. 

Όπως σημειώνει, αν λάβουμε υπόψη ότι θα είναι επιτυχημένο το 1/4 των γεωτρήσεων στις γεωλογικές δομές που έχουν εντοπιστεί στις θαλάσσιες περιοχές του Ιονίου και νοτίως και δυτικώς της Κρήτης, τότε οι δομές αυτές θα μπορούσαν να φιλοξενούν δυνητικά αποθέματα της τάξης των 70 - 90 τρισ. κυβικών ποδιών αερίου, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΔΕΥ, ικανών να καλύψουν το 15%-20% των καταναλώσεων της ΕΕ. Σήμερα, είναι γνωστό ότι από τις υπάρχουσες σεισμικές καταγραφές στον ελλαδικό χώρο είναι χαρτογραφημένες περίπου 40 γεωλογικές δομές, οι οποίες χρήζουν περαιτέρω γεωφυσικών και γεωτρητικών μελετών για την πιστοποίηση κοιτασμάτων φυσικού αερίου.

Αναφορικά με τη διαδικασία πληρωμής του Δημοσίου από τις έρευνες, η μελέτη σημειώνει ότι για τις θαλάσσιες περιοχές στη φάση της έρευνας, τα κρατικά έσοδα προέρχονται από τα ανταλλάγματα υπογραφής, τις στρεμματικές αποζημιώσεις και τα ποσά που καταβάλλονται για την κάλυψη εκπαιδευτικών αναγκών και υποστήριξης των ανθρώπινων πόρων του ΥΠΕΝ και της ΕΔΕΥ. Στη φάση της παραγωγής, το κράτος εισπράττει, επιπλέον των ανωτέρω, το μίσθωμα και τα ανταλλάγματα παραγωγής αλλά και έσοδα από φόρους εισοδήματος, με συντελεστή 25% επί των καθαρών φορολογητέων εισοδημάτων των επιχειρήσεων και φόρους που εισπράττουν οι περιφέρειες με συντελεστή 5% επί των καθαρών φορολογητέων εισοδημάτων, χωρίς ακόμη να έχει διευκρινισθεί πώς θα διαμοιρασθεί αυτό το 5% φορολογίας από τις περιφέρειες.

Το μίσθωμα που αναλογεί στο ελληνικό Δημόσιο υπολογίζεται βάσει ενός συντελεστή, ο οποίος ορίζεται ως το ποσοστό των σωρευτικών ακαθάριστων εισροών ως προς τις σωρευτικές ακαθάριστες εκροές της εκάστοτε χρονικής περιόδου και εκτιμάται στα επίπεδα 70%-85% των φόρων, οπότε τα συνολικά έσοδα του δημοσίου σχεδόν διπλασιάζονται. Ωστόσο, η εκτίμηση του ύψους των άμεσων εσόδων του δημοσίου παραμένει δύσκολη λόγω της αβεβαιότητας σχετικά με την ύπαρξη ή όχι εμπορικά εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων.

Η εμπορική αξιοποίηση ενός κοιτάσματος εξαρτάται από την τιμή του πετρελαίου ή του φυσικού αερίου στην αγορά, σε συνδυασμό με το ύψος των αποθεμάτων και το κόστος εξόρυξης από το συγκεκριμένο κοίτασμα. Ο κ. Γιάννης Γρηγορίου, Αντιπρόεδρος του Continental Europe Energy Council, Εταίρος του ΙΕΝΕ και πρώην Διευθύνων Σύμβουλος των ΕΛΠΕ Upstream, ανέφερε στο πρόσφατο 25ο Εθνικό Συνέδριο Ενέργειας του ΙΕΝΕ ότι η χώρα έχει μεγάλες προοπτικές για ανακάλυψη σημαντικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, εκ των οποίων το 85% εκτιμάται ότι είναι φυσικό αέριο. Επίσης, τόνισε ότι η παραγόμενη αξία για 170 εκατ. βαρέλια πετρελαίου είναι περίπου 10 δισ. δολ., με το ελληνικό δημόσιο να εισπράττει περίπου 3 δισ. δολ, 300 εκατ. δισ. οι Περιφέρειες, με επενδύσεις 1.8 δισ. δολ. 

Σημαντικότατα οφέλη προκύπτουν επίσης από τη στήριξη της τοπικής αγοράς με την αυξημένη ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών από τοπικούς προμηθευτές αλλά και τις νέες θέσεις υψηλά αμειβόμενης εργασίας για το τοπικό εργατικό δυναμικό. Συγκεκριμένα, προβλέπεται ότι οι ανάδοχες εταιρείες πρέπει να δίνουν προτεραιότητα στις υπηρεσίες, υλικά, εξοπλισμό, αναλώσιμα και στην απασχόληση εργατικού δυναμικού από την Ελλάδα και τις χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ). Η περίπτωση της παραγωγής του κοιτάσματος Πρίνου αποτελεί κλασικό παράδειγμα στη χώρα, δεδομένου ότι σύμφωνα με μελέτες της τοπικής αυτοδιοίκησης εκτιμάται ότι το 30% των εσόδων της περιφερειακής ενότητας προέρχονται από τις δραστηριότητες της εξόρυξης υδρογονανθράκων στον κόλπο της Καβάλας. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην τοπική οικονομία της Καβάλας έχουν προστεθεί τα τελευταία χρόνια λειτουργίας των κοιτασμάτων του Πρίνου περί τα 200 εκατ. ευρώ.

Στην εισαγωγή της μελέτης του ΙΕΝΕ, ο Πρόεδρος και Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου, Κωστής Σταμπολής τονίζει ότι η πολιτική ηγεσία της χώρας επί σειρά ετών επέδειξε προκλητική αδιαφορία, «για να μην πούμε εγκληματική αδράνεια, αρνούμενη να πράξει το προφανές και να θωρακίσει ενεργειακά την χώρα, μέσω της αξιοποίησης του πολύ αξιόλογου ενεργειακού ορυκτού πλούτου που διαθέτει, αποκομίζοντας ταυτόχρονα τα όποια οικονομικά οφέλη για τον τόπο. Εστίασε, όμως, το ενδιαφέρον της στην κλιματική αλλαγή, όπου ο ρόλος της Ελλάδος είναι μηδαμινός, την οποία και χρησιμοποίησε ως άλλοθι για να αποφύγει να λάβει τις απαραίτητες αποφάσεις, προκειμένου να ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια και να σχεδιάσει και να υλοποιήσει μια αναπτυξιακή πολιτική, κινητοποιώντας τις απαραίτητες δυνάμεις της αγοράς και της ακαδημαϊκής κοινότητας εντός και εκτός της χώρας».

Οι 8 προτάσεις του ΙΕΝΕ

Η έρευνα υδρογονανθράκων απαιτεί υψηλές επενδύσεις, σύγχρονη τεχνολογία, συστηματική δουλειά με προσήλωση στο στόχο, υπομονή και επιμονή. Όσο υπάρχει ακόμη επενδυτικό ενδιαφέρον από σημαντικές διεθνείς εταιρείες στην ελληνική αγορά upstream, προτείνονται τα εξής:

1. Έκφραση σαφούς πολιτικής/κυβερνητικής βούλησης για στήριξη της έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων στην Ελλάδα, χωρίς να τίθενται όροι για την οικονομική εκμετάλλευσή τους. Το αν ένα κοίτασμα είναι οικονομικά αποδοτικό ή όχι το κρίνουν οι παραχωρησιούχες εταιρείες, οι οποίες είναι και οι επενδυτές.
2. Ενθάρρυνση παραχωρησιούχων εταιρειών όπως επισπεύσουν τις ερευνητικές τους δραστηριότητες και υποβάλλουν αναθεωρημένο χρονοδιάγραμμα με ξεκάθαρους στόχους για ερευνητικές γεωτρήσεις.
3. Άρση γραφειοκρατικών εμποδίων στην αδειοδότηση ερευνών και ιδιαίτερα στην έκδοση Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ).
4. Άμεση προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού νέων περιοχών που έχουν τεχνικό ενδιαφέρον, π.χ. Θερμαϊκός κόλπος, περιοχή Νέστου – Στρυμώνα και προκήρυξη διαγωνισμού open door για τις επιστραφείσες περιοχές.
5. Συνεχής προσπάθεια για προσέλκυση μεγάλων διεθνών πετρελαϊκών εταιρειών για την υποβολή αιτήσεων ενδιαφέροντος για χερσαίες και θαλάσσιες περιοχές, αποδοχή των αιτήσεων ενδιαφέροντος που θα υποβληθούν και άμεση προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία.
6. Να ληφθεί υπόψη το δυναμικό κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στις συζητήσεις καθορισμού ΑΟΖ (π.χ. πρώτο βήμα πιθανή κατακύρωση περιοχής 1 στα σύνορα με Αλβανία στα ΕΛΠΕ – εν δυνάμει ενδιαφέρον για περιοχή Ρόδου – Καστελόριζου – Κύπρου - Κρήτης).
7. Διαρκής και συστηματική διεθνής προβολή του δυναμικού υδρογονανθράκων της χώρας μέσα από οργανωμένες καμπάνιες από την ΕΔΕΥ.
8. Δημιουργία ενός εθνικού ενεργειακού και γεωπολιτικού 10ετούς πλάνου, με ειδική εστίαση στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.