Αναβιώνει το σχέδιο του EastMed μετά τις ανατροπές που φέρνουν οι νέες γεωπολιτικές συνθήκες, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία που έκανε σαφή την ανάγκη ενεργειακής ασφάλειας και νέων οδεύσεων για τους αγωγούς. Παρά τις προηγούμενες αρνητικές αναφορές, τώρα και οι ΗΠΑ δείχνουν εκ νέου ενδιαφέρον για τον αγωγό αλλά και Ευρωπαίοι παίκτες, όπως η Ιταλία.
Ενδεικτικές της νέας στάσης απέναντι στον αγωγό που θα συνδέει Ελλάδα – Κύπρο – Ισραήλ ήταν οι δηλώσεις του Ιταλού πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι ο οποίος υπογράμμισε την ανάγκη κατασκευής του ώστε οι χώρες της Ν.Α. Μεσογείου να καταστούν κόμβος φυσικού αερίου σήμερα και υδρογόνου αύριο. Ο Ιταλός πρωθυπουργός αναφέρθηκε στην περίπτωση αγωγού φυσικού αερίου Ιταλίας-Ισπανίας αλλά και του East Med σημειώνοντας πως για τον τελευταίο η Κομισιόν προωθεί μελέτη σκοπιμότητας καθώς οι επενδύσεις που πρέπει να γίνουν είναι πολύ σημαντικές και απαιτείται η αξιολόγηση της οικονομικής βιωσιμότητας του έργου. Ωστόσο, υπογράμμισε ότι οι τελευταίοι δύο μήνες έχουν αναδείξει την ανάγκη κατασκευής του αγωγού αλλά και τις εκτιμήσεις για την βιωσιμότητά του.
«Με φρέσκια ματιά» όμως βλέπουν τον Eastmed και οι ΗΠΑ που πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είχαν χαρακτηρίσει σε άτυπη τοποθέτηση του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών το σχέδιο ως μη βιώσιμο οικονομικά. Τώρα, μιλώντας στο πλαίσιο του 3ου συνεδρίου για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, την Ανατολική Μεσόγειο και τα Δυτικά Βαλκάνια, ο υφυπουργός για διεθνείς υποθέσεις του αμερικανικού υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, δρ. Άντριου Λάιτ ανέφερε ότι υπό το φως των εξελίξεων θα επανεξεταστεί με νέα δεδομένα.
Υπενθυμίζεται ότι στα μέσα Ιανουαρίου non paper του Στέιτ Ντιπάρτμεντ προς τα υπουργεία Εξωτερικών των τριών ενδιαφερόμενων για το έργο χωρών, της Ελλάδας, του Ισραήλ και της Κυπριακής Δημοκρατίας σημείωνε τις επιφυλάξεις των ΗΠΑ για την υλοποίηση του έργου για οικονομικούς και περιβαλλοντικούς λόγους, αλλά και για την αποφυγή εντάσεων στην περιοχή. Στη συνέχεια δόθηκαν διευκρινήσεις. Εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ υπογράμμισε ότι η Ουάσιγκτον παραμένει δεσμευμένη στο σχήμα περιφερειακής συνεργασίας 3+1 χαρακτηρίζοντας την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης ζήτημα εθνικής ασφάλειας και εκφράζοντας την πρόθεσή της να προωθήσει τεχνολογίες καθαρής ενέργειας στην περιοχή.
Ωστόσο, ενδεικτικό των προθέσεων των ΗΠΑ είναι το γεγονός πως στη δήλωση αυτή κατέστη σαφές πώς το ενδιαφέρον τους στρέφεται πλέον σε έργα ηλεκτρικής ενέργειας και όχι στον τομέα του φυσικού αερίου: «οι HΠΑ συνεχίζουν να στηρίζουν ενεργά περιφερειακές προσπάθειες ενίσχυσης της συνεργασίας και της σταθερότητας, όπως το σχήμα 3+1 στο οποίο η Κυπριακή Δημοκρατία, η Ελλάδα, το Ισραήλ και οι ΗΠΑ συμμετέχουν. Παραμένουμε προσηλωμένοι στη φυσική διασύνδεση ενέργειας της Ανατολικής Μεσογείου με την Ευρώπη. Μεταθέτουμε το ενδιαφέρον μας σε διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας που μπορούν να υποστηρίξουν και (την παροχή) φυσικού αερίου και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Υποστηρίζουμε έργα όπως η σχεδιαζόμενη διασύνδεση EuroAfrica από την Αίγυπτο στην Κρήτη και η προτεινόμενη διασύνδεση EuroAsia που θα συνδέει τα ισραηλινά, κυπριακά και ευρωπαϊκά ηλεκτρικά δίκτυα. Τέτοια έργα όχι μόνο θα συνδέουν ζωτικής σημασίας αγορές ενέργειας, αλλά θα βοηθούν και στην προετοιμασία της περιοχής για τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια».
Η τοποθέτηση αυτή αποτελεί σαφές μήνυμα των Αμερικανών ότι προτεραιότητα της πολιτικής τους είναι η ολοκλήρωση έργων όπως η υποθαλάσσια ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας - Αιγύπτου, που έχει ήδη συμφωνηθεί μεταξύ των δύο πλευρών και θα προσφέρει ρεύμα χαμηλού κόστους στην Ευρώπη.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που οι ΗΠΑ κράτησαν αποστάσεις από το εγχείρημα. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο Aμερικανός πρεσβευτής, Τζέφρι Πάιατ είχε δηλώσει ότι αν ο East Med, κατασκευαστεί, θα είναι ο πιο ακριβός και βαθύς αγωγός στην Ιστορία σημειώνοντας ότι οι αγορές θα είναι εκείνες που θα κρίνουν εάν τελικά θα ολοκληρωθεί το έργο αυτό. Παράλληλα είχε σχολιάσει ότι το φυσικό αέριο δεν αποτελεί μακροπρόθεσμη απάντηση στο ζήτημα της «πράσινης» μετάβασης. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ξεκάθαρες πως θα υποστηρίξουμε ό,τι υποστηρίξουν οι αγορές», είχε πει χαρακτηριστικά.
Ο γρίφος της χρηματοδότησης από την Ευρώπη
Για το ζήτημα της μετάβασης σε πιο φιλικές προς το περιβάλλον πηγές ενέργειας, η ΕΕ έλαβε πρόσφατα την απόφαση ότι μπορούν να χρηματοδοτηθούν ως Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος (ΕΚΕ) από την ΕΕ έως το τέλος του 2027 έργα όπως ο East Med, υπό την προϋπόθεση ότι ο αγωγός θα έχει τη δυνατότητα μεταφοράς υδρογόνου μετά την αρχική περίοδο λειτουργίας του ως αγωγού μεταφοράς αερίου.
Aπό την άλλη πλευρά όμως, δεν υπάρχει στο μεταξύ κινητικότητα για τη δημοσίευση από την Κομισιόν επικαιροποιημένης μελέτης για τη βιωσιμότητα του έργου (οικονομικά και εμπορικά), όπως αναμενόταν να είχε γίνει μέσα στο προηγούμενο έτος. Παράλληλα, σύμφωνα με πληροφορίες, και από την ελληνική πλευρά υπάρχει στασιμότητα με την τελευταία μελέτη βιωσιμότητας να έχει ξεπεραστεί από τις εξελίξεις, καθώς ολοκληρώθηκε προ πενταετίας.
Υπενθυμίζεται ότι o αγωγός είχε αρχικά αναγνωριστεί από την Κομισιόν ως Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος, ενώ τον Ιανουάριο του 2020 στην Αθήνα, Κύπρος, Ισραήλ και Ελλάδα υπέγραψαν τη συμφωνία για την κατασκευή του. Ο EastMed θα μεταφέρει το φυσικό αέριο από τα νέα κοιτάσματα στη λεκάνη της Λεβαντίνης (Νοτιοανατολική Μεσόγειος) στις αγορές της Δυτικής Ευρώπης, μέσω της Ελλάδας και της Κύπρου. Θα έχει μήκος περίπου 1.900 χιλιομέτρων, θα βρίσκεται σε βάθος περίπου 3 χιλιομέτρων και θα έχει χωρητικότητα 10 δις. κυβικών μέτρων ανά χρόνο.Οι έρευνες και οι μελέτες για την κατασκευή του χρηματοδοτούνται έως σήμερα από ευρωπαϊκά κονδύλια, ενώ η κοινοπραξία IGI Poseidon αποφάσισε την επένδυση 70 εκατ. ευρώ για την ολοκλήρωση των εναπομεινάντων σταδίων ανάπτυξης και ωρίμανσης του έργου σε επίπεδο λήψης τελικής επενδυτικής απόφασης.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
