Μεγάλες αλλαγές στη Δικαιοσύνη για τις δόσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης

Μέχρι τον προσεχή Σεπτέμβριο η κυβέρνηση πρέπει να έχει αναθέσει σύμβαση για την παροχή τεχνικής υποστήριξης, όσον αφορά την ανάπτυξη ενός εργαλείου επιδόσεων του δικαστικού συστήματος της Ελλάδας «με βάση στρατηγικούς στόχους, τη θέσπιση αντικειμενικών βασικών δεικτών επιδόσεων (χρόνος για την ολοκλήρωση ενός καθήκοντος, ατομικές επιδόσεις από άποψη χρόνου, επικοινωνία, κίνητρα κ.λπ.) ανά τμήμα και / ή κατηγορία υπαλλήλων και την παροχή ακριβών και αντικειμενικών δεδομένων σχετικά με την κατανομή των επιμισθίων· τα επιμίσθια καταβάλλονται το πρώτο τρίμηνο μετά το τέλος του σχετικού έτους, με βάση τις επιδόσεις του εν λόγω έτους».

Τα στοιχεία θα αξιοποιούνται από ανεξάρτητη υπηρεσία που δημιουργείται «για τη συστηματική συλλογή, επεξεργασία, συγκέντρωση, παρουσίαση και παρακολούθηση των δικαστικών δεδομένων και διασφαλίζει την κατάλληλη εποπτεία και παρακολούθηση της λειτουργίας και των επιδόσεων του δικαστικού συστήματος».

Πρόκειται μόνο για ένα από τα προαπαιτούμενα στον τομέα της Δικαιοσύνης, ώστε να λάβει η Ελλάδα τις δόσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Σημειώνεται ότι η κατάσταση της Δικαιοσύνη, με κύριο πρόβλημα την αργή απονομή, είναι βασικό ανταγωνιστικό μειονέκτημα της Ελλάδας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη σημαντικότερη διεθνή έρευνα για τη σύγκριση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος σε όλες τις χώρες, το Doing Business της Παγκόσμιας Τράπεζας, η Ελλάδα κατατάσσεται για το 2020 στην 79η θέση, με βάση τη συνολική της επίδοση. Σημαντικό κριτήριο που επιβαρύνει σοβαρά τη βαθμολογία της χώρας είναι τα προβλήματα στην επιβολή συμβολαίων (enforcing contracts), που φέρνουν την Ελλάδα στην 146η θέση της παγκόσμιας κατάταξης. Αξίζει να σημειωθεί ότι μία θέση πάνω από την Ελλάδα κατατάσσεται η Λιβύη, ενώ η Μποτσουάνα βρίσκεται αρκετά υψηλότερα, στην 137η θέση.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει συνδέσει τη λήψη των πόρων του Ταμείου με σειρά μεταρρυθμίσεων στην ελληνική Δικαιοσύνη, από την αναθεώρηση του δικαστικού χάρτη της χώρας και την αντιμετώπιση των αναγκών σε υποδομές, μέχρι τη θέσπιση μέτρων για την αύξηση των ψηφιακών ικανοτήτων του συστήματος δικαιοσύνης, τον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας των δικαστηρίων. Η ελληνική πλευρά έχει δεσμευτεί ακόμη και για τη σύσταση δικαστικής αστυνομίας, αλλά και τη διεύρυνση και αναβάθμιση της εκπαίδευσης (αρχικής και δια βίου) των δικαστών και των δικαστικών υπαλλήλων. 

Ειδικά για τη δικαστική αστυνομία η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί πως μέχρι τον Σεπτέμβριο θα έχουν τεθεί σε εφαρμογή όλες οι πράξεις παράγωγου δικαίου (με τη μορφή προεδρικών διαταγμάτων ή υπουργικών αποφάσεων, κατά περίπτωση) που απαιτούνται για την πλήρη εφαρμογή του νόμου σχετικά με τη δικαστική αστυνομία. Η τελευταία θα στηρίζει το έργο των δικαστικών και εισαγγελικών αρχών με την παροχή επιστημονικής και τεχνικής συνδρομής σχετικά με ζητήματα που απαιτούν τεχνική ή επαγγελματική εμπειρογνωσία, τη διεξαγωγή προκαταρκτικών εξετάσεων και ερευνών, την εκτέλεση ενταλμάτων, την παροχή συνδρομής στην υποβολή αιτήσεων δικαστικής συνδρομής ή στην απάντηση σε αυτές, την επίδοση εγγράφων και διαδικαστικών πράξεων, την εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων και τη διαφύλαξη και τήρηση της τάξης στα δικαστήρια.

Μέχρι το τέλος του 2025 η Ελλάδα δεσμεύεται πως θα έχει προχωρήσει και σε άλλες μεταρρυθμίσεις όπως η διοργάνωση επιμορφωτικών σεμιναρίων για προέδρους δικαστηρίου σχετικά με τις γενικές αρχές διοίκησης των δικαστηρίων, η τροποποίηση του δικονομικού δικαίου στα διοικητικά δικαστήρια με σκοπό την απλούστευση, την ψηφιοποίηση και την επίσπευση δικών, η καθιέρωση πιλοτικών δικών σε πολιτικά δικαστήρια, η θέσπιση μηχανισμών φιλτραρίσματος όσον αφορά το παραδεκτό των ένδικων μέσων και η αναδιαμόρφωση της μεθόδου υπολογισμού των δικαστικών εξόδων.

Επιπλέον δεσμεύεται πως θα προχωρήσει στη θέσπιση προσωρινού καθεστώτος για την παροχή οικονομικών κινήτρων σε δικαστικούς υπαλλήλους, με βάση αντικειμενικά μετρήσιμους δείκτες ατομικών επιδόσεων και σε πλήρη συμφωνία με το ενιαίο μισθολόγιο (νόμος 4354/2015), χωρίς καμία εξαίρεση με σκοπό την επιτάχυνση της εκτέλεσης εργασιών και καθηκόντων που αφορούν τα δικαστήρια και την εξάλειψη καθυστερήσεων σε δικαστικές υποθέσεις. 

Για την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης, «θα εγκριθεί δέσμη μέτρων για τη θέσπιση και την ενίσχυση φορέων εναλλακτικής επίλυσης διαφορών μέσω της παροχής κατάρτισης σε νομικούς συμβούλους, της επέκτασης των διαδικασιών διαμεσολάβησης σε ποινικές και διοικητικές διαφορές, της παροχής χρηματοοικονομικών κινήτρων στα μέρη για την επιλογή μεθόδων εναλλακτικής επίλυσης διαφορών σε δικαστικές διαδικασίες, της ενίσχυσης του μηχανισμού της διαιτησίας και της παροχής χρηματοοικονομικών κινήτρων στα κέντρα διαιτησίας και διαμεσολάβησης με σκοπό τη δημιουργία φιλικών προς τον χρήστη ψηφιακών συστημάτων».

Μέχρι το τέλος της φετινής χρονιάς η κυβέρνηση πρέπει να έχει ολοκληρώσει και τον κατάλογο των έργων αναβάθμισης δικαστικών κτιρίων ανά την Ελλάδα και να ξεκινήσει τους διαγωνισμούς για τα κτίρια των διοικητικών δικαστηρίων με αυστηρούς όρους ενεργειακής εξοικονόμησης.

Μέχρι το τέλος του 2025 (δεν έχουν προκηρυχθεί οι σχετικοί διαγωνισμοί) πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί τα έργα ψηφιακής αναβάθμισης της Δικαιοσύνης όπως το «Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων για την Πολιτική και Ποινική Διαδικασία (ΟΣΔΔΥ-ΠΠ) σε όλα τα πολιτικά και ποινικά δικαστήρια της χώρας, το «Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων για το Συμβούλιο της Επικρατείας και όλα τα Διοικητικά Δικαστήρια, το σύστημα Εθνικού Ποινικού Μητρώου (ΕΠΜ) και το Σύστημα Διαχείρισης Υποθέσεων («ΣΔΥ») του Ελληνικού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΛΣΥΝ) αλλά και η ψηφιοποίηση όλων των εγγράφων που αφορούν δικαστικές υποθέσεις.