Ένταση των δημοσιονομικών πιέσεων και «ομίχλες» για τη αναπτυξιακή τροχιά της οικονομίας το επόμενο έτος φέρνουν η έξαρση της ακρίβειας και η εξάπλωση της «σκοτεινής» μετάλλαξης Όμικρον. Παράλληλα, το οικονομικό επιτελείο σχεδιάζει τον δανεισμό του Δημοσίου για το 2022 με βάση τα νέα δεδομένα που δημιουργεί ο περιορισμός των αγορών τίτλων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Το διογκούμενο κύμα ανατιμήσεων στην ενέργεια που επεκτείνεται σε ευρύ φάσμα αγαθών και υπηρεσιών με σημαντική βαρύτητα στους οικογενειακούς προϋπολογισμούς υποχρεώνει την κυβέρνηση να ανοίξει ακόμα περισσότερο τη κρατική στρόφιγγα προκειμένου να αποδυναμώσει τα πλήγματα στα εισοδήματα. Ήδη ο πρωθυπουργός προανήγγειλε ενίσχυση και χρονική επέκταση του πακέτου των επιδοτήσεων για την ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο στους λογαριασμούς των νοικοκυριών και νέα μέτρα στήριξης για την συμπίεση του ενεργειακού κόστους στους αγρότες τα οποία αναμένεται να εξειδικεύσει το Σάββατο στη Βουλή κατά την ομιλία του στη συζήτηση για το νέο προϋπολογισμό.
Αν και δεν έχει προσδιοριστεί το ύψος δαπάνης για τη χρηματοδότηση των παρεμβάσεων, το βέβαιο είναι ότι θα προσθέσουν νέα βάρη στο προϋπολογισμό οδηγώντας σε υψηλότερα επίπεδα το πρωτογενές έλλειμμα και δυσχεραίνοντας το εγχείρημα για δραστικό περιορισμό του στην περιοχή του 1% του ΑΕΠ το επόμενο έτος από 7,3% που εκτιμάται ότι θα κλείσει φέτος.
Σύμφωνα με αρμόδια στελέχη το γεγονός ότι το έλλειμμα στο 11μηνο ήταν χαμηλότερο κατά 1,095 δισ. ευρώ σε σχέση με το στόχο αφήνει περιθώρια για πρόσθετες κινήσεις με δημοσιονομικό κόστος χωρίς τον κίνδυνο δημοσιονομικού εκτροχιασμού. Όπως σημειώνουν χαρακτηριστικά, η προωθούμενη αύξηση της κρατικής επιδότησης για την προστασία των νοικοκυριών από την ενεργειακή ακρίβεια τον Δεκέμβριο θα ασκήσει πιέσεις στο έλλειμμα που είναι όμως διαχειρίσιμες και δεν ανατρέπουν τον κυβερνητικό στόχο. Όμως μεγάλο και καυτό ερώτημα είναι το ύψος της δημοσιονομικής ζημιάς το 2022, καθώς σύμφωνα με τις εκτιμήσεις διεθνών οργανισμών και αναλυτών η πληθωριστική καταιγίδα θα συνεχιστεί τουλάχιστον έως τον Μάρτιο.
Πέραν των δημοσιονομικών παρενεργειών η αναζωπύρωση του πληθωρισμού βάζει νάρκες στο δρόμο για την ανάκαμψη, καθώς συρρικνώνει την αγοραστική δύναμη των εισοδημάτων και ταυτόχρονα διαμορφώνει κλίμα ανασφάλειας, παράγοντες που οδηγούν σε συγκράτηση της κατανάλωσης που αποτελεί κινητήρια δύναμη για την μεγέθυνση του ΑΕΠ, με το μερίδιο συμμετοχή της να ξεπερνά το 75%. Αν σε αυτό προστεθεί και ο άγνωστος «Χ» της πανδημίας το σκηνικό θολώνει ακόμα περισσότερο.
Στο υπουργείο Οικονομικών, αν και παρακολουθούν με μεγάλη αγωνία και προβληματισμό τις εξελίξεις στα δύο αυτά μέτωπα εκφράζουν συγκρατημένη αισιοδοξία ότι οι «ουλές» είναι ιάσιμες, εκτιμώντας ότι δεν θα ανακοπεί η δυναμική της ανάπτυξης το επόμενο έτος και ο ρυθμός θα κινηθεί στη περιοχή του 4,5% με βασικούς τροφοδότες τη διατήρηση του υψηλού ρυθμού αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά 3% σε ετήσια βάση, τη σημαντική ώθηση των επενδύσεων κατά 21,9% και την περαιτέρω ανάκαμψη των εξαγωγών υπηρεσιών κατά 21% λόγω και της ανόδου του εξωτερικού τουρισμού.
Το οικονομικό επιτελείο ποντάρει σε ώθηση 2,9 ποσοστιαίων μονάδων από τα κονδύλια από το σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με τις πραγματοποιούμενες δαπάνες από τον προϋπολογισμό του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Όπως επισημαίνεται στην εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού, σημαντικός παράγοντας επιτάχυνσης της ανάπτυξης είναι η σταδιακή επιστροφή σε συνθήκες κανονικότητας από υγειονομικής άποψης, στη βάση του υλοποιούμενου προγράμματος εμβολιασμών, η οποία με τη σειρά της θα επιτρέψει την πλήρη ομαλοποίηση της λειτουργίας της αγοράς, αντλώντας επιπλέον οφέλη από τα «κέρδη» της περιόδου της πανδημίας σε όρους ψηφιοποίησης και εξωστρέφειας της οικονομίας.
Η επιστροφή στην κανονικότητα αναμένεται να διευκολύνει την περαιτέρω ανάκαμψη του τουριστικού κλάδου, με τις εισπράξεις από το εξωτερικό να αυξάνονται έναντι του 2021 κατά 60%, ενώ ένας ακόμα ευνοϊκός παράγοντας είναι η έναρξη υλοποίησης ορισμένων αναπτυξιακών μέτρων στη λογική της βελτίωσης του επενδυτικού περιβάλλοντος και της εισοδηματικής ενίσχυσης των νοικοκυριών, όπως είχε σχεδιαστεί πριν την επέλαση της πανδημίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κομισιόν στις φθινοπωρινές της προβλέψεις τοποθετεί στο 5,2% την ανάπτυξη για το 2022 με οδηγό τις επενδύσεις από τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης και την ανάκαμψη της ιδιωτικής κατανάλωσης και του τουρισμού, ενώ ο ΟΟΣΑ βάζει τον πήχη στο 4,8%.
Πάντως για φέτος τα στοιχεία που καταφθάνουν για την πορεία των βασικών συνιστωσών του ΑΕΠ το τελευταίο τρίμηνο του έτους ανεβάζουν το πήχη στην κλίμακα 7,5% - 8% έναντι στόχου για 6,9% στο προϋπολογισμό. Η επιτάχυνση της ανάκαμψης αποτυπώνεται και στην υπέρβαση των φορολογικών εσόδων κατά 854 εκατ. ευρώ στο δίμηνο Οκτωβρίου-Νοεμβρίου με «καύσιμα» και τις εισπράξεις από τον ΦΠΑ και τους φόρους κατανάλωσης που δείχνουν αναθέρμανση της οικονομικής δραστηριότητας.
Επιβράδυνση στο τέταρτο τρίμηνο
Στελέχη του υπουργείου Οικονομικών επισημαίνουν ότι, αν και είναι νωρίς για να ασφαλείς και ακριβείς εκτιμήσεις για την έκταση της μεγέθυνσης του ΑΕΠ για ολόκληρο το έτος, οι πρόδρομοι δείκτες στους νευραλγικούς για την ανάπτυξη τομείς παραπέμπουν σε ρυθμούς αισθητά πάνω από το 7%. Σύμφωνα με τα ίδια στελέχη ένας από τους καθοριστικούς παράγοντας θα είναι η κίνηση στην Χριστουγεννιάτικη αγορά που παραδοσιακά κατέχει σημαντικό μερίδιο στον συνολικό ετήσιο τζίρου του λιανεμπορίου καθώς ξεπερνάει τα 3,5 δισ. ευρώ.
Οι τελικές αποφάσεις για το αν και πόσο θα αναθεωρηθούν οι προβλέψεις αναμένεται να ληφθούν τον Μάρτιο οπότε με την ανακοίνωση των στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ θα υπάρχει ακριβής εικόνα για την πορεία της οικονομίας το τελευταίο τρίμηνο του έτους. Υπενθυμίζεται ότι διεθνείς οργανισμοί και ξένοι οίκοι στις αναλύσεις και εκθέσεις τους για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας βλέπουν δυναμική ακόμα και πάνω από 8% για το τρέχον έτος.
Πάντως, όλα δείχνουν ότι συνεχίζονται οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης, αν και με χαμηλότερη ταχύτητα σε σχέση με το τρίτο τρίμηνο, με τους αναλυτές της Εθνικής Τράπεζας να εκτιμούν ότι παρέμειναν σε υψηλό μονοψήφιο ρυθμό τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο και υποχωρούν οριακά στο 7,6% τον Δεκέμβριο. Οι αναλυτές της Εθνικής σημειώνουν την ανθεκτικότητα στην επιτάχυνση του πληθωρισμού και την επιδείνωση των επιδημιολογικών συνθηκών.
Όπως αναφέρεται στη σχετική μελέτη της τράπεζας «η τάση αυτή σε συνδυασμό με την ανοδική αναθεώρηση των στοιχείων του ΑΕΠ για το πρώτο εξάμηνο, μας οδηγεί σε επανεκτίμηση της πρόβλεψής μας για ετήσια αύξηση του ΑΕΠ το 2021 στο 8,5% από 7,5% που είχε εκτιμηθεί στις αρχές Σεπτεμβρίου».
Με βάση το μηνιαίο δείκτη υψηλής συχνότητας της Εθνικής Τράπεζας για την οικονομική δραστηριότητα προβλέπεται ότι στο τέταρτο τρίμηνο η εγχώρια ζήτηση θα αυξηθεί κατά 7% από 7,4% στο τρίτο τρίμηνο με την ιδιωτική κατανάλωση να καταγράφει μεταβολή 5,5% από 8,6%, τις επενδύσεις στο 14,2% από 18,1% και τις εξαγωγές να κινούνται με ρυθμό 15% έναντι 48,6%. Στο μέτωπο των εισαγωγών αναμένεται επιβράδυνση σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο του ρυθμού ανόδου στο 13,3% από 21,7%.
Δανεισμός του Δημοσίου: Νέοι κανόνες από την ΕΚΤ
Σε ό,τι αφορά τον δανεισμό του Δημοσίου τον επόμενο χρόνο, το οικονομικό επιτελείο και ο ΟΔΔΗΧ καλούνται να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες που θα διαμορφώσει με τις χθεσινές αποφάσεις της η ΕΚΤ, καθώς από το δεύτερο τρίμηνο θα διακοπούν οι αγορές τίτλων με τη σταθερή ροή που υπήρχε το 2020 και το 2021, αλλά θα διατηρηθεί ένα «μαξιλάρι» για την απορρόφηση ενδεχόμενων πιέσεων που θα έφερνε ενδεχόμενη διαταραχή στις αγορές λόγω των εξελίξεων στο μέτωπο της πανδημίας.
Αρμόδια στελέχη εκφράζουν συγκρατημένη αισιοδοξία ότι το πρόγραμμα δανεισμού, που αναμένεται να ανακοινώσει στο τέλος του μήνα ο ΟΔΔΗΧ θα καλυφθεί χωρίς δυσκολίες και με διατήρηση του κόστους δανεισμού σε χαμηλά επίπεδα, αν και όχι στα ιστορικά χαμηλά που είδαμε στη διάρκεια του 2021. Ο ΟΔΔΗΧ σκοπεύει, σύμφωνα με πληροφορίες, να εκμεταλλευθεί στο μέτρο του δυνατού τις αγορές τίτλων που θα κάνει η ΕΚΤ το πρώτο τρίμηνο του 2022, πριν τη λήξη του έκτακτου προγράμματος αγορών (PEPP), σχεδιάζοντας ένα εμπροσθοβαρές πρόγραμμα νέων εκδόσεων, ώστε να καλυφθεί το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών πριν λήξει το PEPP στα τέλη Μαρτίου.
Η ΕΚΤ, όπως αναμενόταν, ανακοίνωσε τη λήξη του PEPP και την ενίσχυση των αγορών μέσω του τακτικού προγράμματος (APP) μετά τον Μάρτιο στα 40 δισ. τον μήνα. Η Ελλάδα δεν θα περιληφθεί στο APP λόγω χαμηλής πιστοληπτικής αξιολόγησης, αλλά θα συνεχίσει να έχει μια προστασία από την ΕΚΤ, η οποία θα μπορεί να προχωρά σε αγορές ελληνικών τίτλων μέσω ευέλικτης επανεπένδυσης εσόδων από τα ομόλογα του PEPP, ώστε να προστατεύεται η χώρα από τυχόν δυσμενείς εξελίξεις στις αγορές ομολόγων που θα σχετίζονται με την πανδημία.
Είναι σαφές, πάντως, ότι το νέο μοντέλο παρέμβασης που θα ακολουθήσει η ΕΚΤ παρέχει προστασία μόνο σε περίπτωση εξωγενών διαταραχών που σχετίζονται με κατακερματισμό της αγοράς, δηλαδή έξοδο κεφαλαίων από τις ασθενέστερες οικονομίες σε περίπτωση επιδείνωσης της υγειονομικής κρίσης. Αντίθετα, η ΕΚΤ δεν θα συγκαλύψει προβλήματα που μπορεί να συνδέονται με σφάλματα της κυβέρνησης στη δημοσιονομική διαχείριση, γι' αυτό και θα έχει ιδιαίτερη σημασία να αποφευχθούν λάθη που θα διόγκωναν τα ελλείμματα και θα προκαλούσαν αμφισβήτηση της πορείας της οικονομίας από την αγορά ομολόγων.
Όπως αναφέρεται στο ανακοινωθέν, όπου μνημονεύεται η περίπτωση της Ελλάδας: «Στην περίπτωση νέου κατακερματισμού στις αγορές που σχετίζεται με την πανδημία, οι επανεπενδύσεις στο πλαίσιο του προγράμματος PEPP μπορούν ανά πάσα στιγμή να προσαρμοστούν με ευελιξία ως προς τον χρόνο, τις κατηγορίες στοιχείων ενεργητικού και τις χώρες. Η ευελιξία αυτή θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει την αγορά ομολόγων που εκδίδει η Ελληνική Δημοκρατία επιπλέον της αξίας των ομολόγων που επανεπενδύεται στη λήξη τους, προκειμένου να αποφευχθεί η διακοπή των αγορών στη συγκεκριμένη χώρα, η οποία θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής προς την ελληνική οικονομία, ενώ αυτή εξακολουθεί να ανακάμπτει από τις επιπτώσεις της πανδημίας».
Μετά τις ανακοινώσεις, η απόδοση του 10ετούς ελληνικού ομολόγου έπεσε στο 1,194%, ενώ πριν μία εβδομάδα είχε ανέλθει κοντά στο 1,4%. Πάντως, είναι σαφές ότι έχει απομακρυνθεί το spread με τα γερμανικά ομόλογα από το ιστορικό χαμηλό που σημειώθηκε το καλοκαίρι, σε επίπεδο ελαφρώς χαμηλότερο από το 1% και πλέον διαμορφώνεται στις 161 μονάδες βάσης (1,61%).
Το spread απόδοσης ελληνικών γερμανικών 10ετών ομολόγων
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
