«Μάχη» ΡΑΕ, καταναλωτών και παρόχων για τους λογαριασμούς στο ρεύμα

Σε μάχη φαίνεται πως εξελίσσεται το ζήτημα της απορρόφησης των μεγάλων αυξήσεων των τιμών του ρεύματος στη χονδρική αγορά. Η ολοκλήρωση της πρόσφατης διαβούλευσης της ΡΑΕ για τη ρύθμιση διάφορων θεμάτων διαφάνειας και τιμών – και τελικά για το ποιος και σε ποιο βαθμό θα απορροφήσει τις αυξήσεις στις τιμές χονδρικής, έδειξε ότι η ΔΕΗ και οι ιδιώτες πάροχοι προτάσσουν την ανάγκη διατήρησης της πλήρους οικονομική τους ελευθερίας έναντι των παρεμβάσεων που προτείνει η Ρυθμιστική Αρχή, επιμένοντας ουσιαστικά να πληρωθεί ο λογαριασμός από τους καταναλωτές.

Υπενθυμίζεται ότι η πρόταση της ΡΑΕ ήθελε να τεθεί ένα πλαφόν στο ποσοστό των αυξήσεων που θα περάσουν στον καταναλωτή, αλλά οι απαντήσεις στη δημόσια διαβούλευση δείχνουν πως η πλευρά των προμηθευτών δεν είναι πρόθυμη να μοιραστεί το βάρος των αυξήσεων, αφήνοντάς το στους καταναλωτές.

Με τις αυξήσεις στην Αγορά Επόμενης Ημέρας να έχουν φτάσει ήδη στο 215% από την αρχή της χρονιάς, οι καταναλωτές βρίσκονται επί ποδός για τα «φουσκωμένα» τιμολόγια ρεύματος που αναμένονται να δουν άμεσα. Στο πλαίσιο της εκτόξευσης των τιμών και η κυβέρνηση και το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ανακοίνωσαν μέτρα για την ελάφρυνση των καταναλωτών με επιδότηση συγκεκριμένης κατανάλωσης έως το τέλος της χρονιάς ενώ και η ΔΕΗ ανακοίνωσε συγκεκριμένες εκπτώσεις. Οι ιδιωτικοί πάροχοι ακόμα δεν έχουν λάβει θέση ακόμα στο συγκεκριμένο ζήτημα, αν και φαίνεται ότι θα ακολουθήσουν επίσης αυτή τη λογική της παροχής κάποιας έκπτωσης κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης.

Ωστόσο, απ’ ό,τι φαίνεται από τη λήξη της διαβούλευσης δεν υπάρχει «πράσινο φως» για κάποια πιο μόνιμη αλλαγή στην λειτουργία της αγοράς ενέργειας προς όφελος των καταναλωτών. Υπενθυμίζεται επίσης πως όταν, κατά τη διάρκεια του 2020, οι τιμές έπεσαν σε αφύσικα χαμηλά επίπεδα εξαιτίας της μειωμένης ζήτησης λόγω της πανδημίας, ΔΕΗ και πάροχοι δεν πέρασαν την αντίστοιχη μείωση των τιμών στους καταναλωτές και είχαν αυξημένα κέρδη.

Σε άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα η Βρετανία, που διαθέτει «ζωντανή» αγορά με πολλούς παίκτες, τα περισσότερα τιμολόγια διαθέτουν σταθερές τιμές χωρίς ρήτρες αναπροσαρμογής που σημαίνει ότι οι πάροχοι απορροφούν το μεγαλύτερο ποσοστό των αυξήσεων, γι' αυτό και το τελευταίο διάστημα εκφράζονται φόβοι για κύμα πτωχεύσεων παρόχων.

Τι έδειξαν οι απαντήσεις στη διαβούλευση

Ως μη συμβατή με την οικονομική ελευθερία των προμηθευτών χαρακτηρίζει η ΔΕΗ την πρόταση της ΡΑΕ και επικαλείται την αντίδραση της Κομισιόν στα μέτρα της Ισπανίας για τον καθορισμό ανώτατων ορίων τιμολόγησης. Η εταιρεία υπογραμμίζει ότι η επιβολή ανώτατου και κατώτατου ορίου διακύμανσης της ρήτρας αναπροσαρμογής μπορεί να πλήξει τη βιωσιμότητα προμηθευτών καθώς θα εξαναγκαστούν να απορροφήσουν οποιαδήποτε πέραν του πλαφόν αύξηση της τιμής. Επιπρόσθετα, η ΔΕΗ είναι αντίθετη και με την κατάργηση του παγίου στους λογαριασμούς, θεωρώντας ότι αποτελεί κεντρικό συστατικό της εμπορικής πολιτικής των εταιριών, ενώ τάσσεται υπέρ της διατήρησης της ρήτρας πρόωρης αποχώρησης για τις συμβάσεις με σταθερή τιμή για ορισμένο χρονικό διάστημα.

Συνοψίζοντας, ίσως, τις θέσεις των παρόχων, ο Ελληνικός Σύνδεσμος Προμηθευτών Ενέργειας (ΕΣΠΕΝ), σημειώνει στην επιστολή του προς τη ΡΑΕ ότι οι προτεινόμενες ρυθμίσεις θα έχουν δυσμενείς επιπτώσεις για τον ανταγωνισμό και την καινοτομία, καθώς αποσκοπούν στον κανονιστικό καθορισμό των χαρακτηριστικών των προσφερόμενων προϊόντων και συνιστούν άμεση παρέμβαση στο κατ’ εξοχήν αντικείμενο της εμπορικής πολιτικής των εταιρειών προμήθειας, ακυρώνοντας ουσιαστικά τη δυνατότητα τους να προσφέρουν προϊόντα με διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά.

Επίσης, η ΕΣΠΕΝ τονίζει ότι οι προτάσεις αυτές θα εντείνουν το δομικό πλεονέκτημα που διαθέτει η δεσπόζουσα επιχείρηση έναντι των λοιπών προμηθευτών, ως προς τη δυνατότητα ανάληψης και διαχείρισης κινδύνων, θα καταστήσουν την προσέλκυση νέων πελατών εξαιρετικά δυσχερή έως και αδύνατη και θα οδηγήσουν σε αύξηση των εμποδίων για την είσοδο (entry barriers) νέων παικτών, παγιώνοντας έτσι την ιδιαίτερα υψηλή συγκέντρωση στη λιανική αγορά ενέργειας, με δυσμενείς επιπτώσεις για τον ανταγωνισμό και τους καταναλωτές. «Ο Σύνδεσμος μας θεωρεί ότι για την ενδυνάμωση των καταναλωτών και την προώθηση του ανταγωνισμού στη λιανική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην ενίσχυση της διαφάνειας, μέσω της ανάπτυξης και της εφαρμογής ενός σαφώς καθορισμένου ρυθμιστικού πλαισίου που θα διασφαλίζει την παροχή ακριβούς και εύληπτης ενημέρωσης προς τους καταναλωτές» υπογραμμίζεται στην ανακοίνωση.

Από την πλευρά τους η Ε.Κ.ΠΟΙ.ΖΩ. και η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Καταναλωτών Π.ΟΜ.Ε.Κ. θεωρούν ότι, οι προτάσεις της ΡΑΕ είναι σε θετική κατεύθυνση. «Η ενδυνάμωση των καταναλωτών μέσω της ενεργής συμμετοχής τους, όπως αναλυτικά αναφέρεται στο κείμενο της Διαβούλευσης, βρίσκεται σε πλήρη εναρμόνιση με το νέο ενωσιακό πλαίσιο για την ενεργειακή μετάβαση, καθ’ ότι μεταξύ άλλων έρχεται να αντιμετωπίσει ένα σημαντικό και ευαίσθητο πρόβλημα που αφορά στην προστασία των καταναλωτών από αυθαίρετες, αδιαφανείς και καταχρηστικές πρακτικές των προμηθευτών ενέργειας και ειδικότερα για τη διαμόρφωση των τιμών και την αναπροσαρμογή αυτών στο ανταγωνιστικό μέρος των τιμολογίων ηλεκτρικής ενέργειας», σημειώνεται στην επιστολή της ΕΚΠΟΙΖΩ.

Τι πρότεινε η ΡΑΕ

Υπενθυμίζεται πως η διαβούλευση επί των προτάσεων της ΡΑΕ  βρισκόταν σε εξέλιξη τους τελευταίους μήνες (δείτε εδώ το πλήρες κείμενο). Ειδικότερα,

1. Την ώρα που οι τιμές - ρεκόρ στη χονδρική αναμένεται να επιβαρύνουν τους περισσότερους καταναλωτές μέσα από την ενεργοποίηση των σχετικών ρητρών αναπροσαρμογής στα συμβόλαια, η ΡΑΕ προτείνει μια ρύθμιση για τα προϊόντα κυμαινόμενου τιμολογίου, που θα προστατεύει τους καταναλωτές από υπερβολικές ανατιμήσεις. Στα προϊόντα κυμαινόμενου τιμολογίου οι πάροχοι θα είναι υποχρεωμένοι να προσδιορίζουν εκ των προτέρων ένα ανώτατο όριο μεταβολής, για παράδειγμα +-30%, όπως αναφέρει η ΡΑΕ, ώστε όταν υπάρχουν μεγάλες αναπροσαρμογές της τιμής χονδρικής να μην περνά ολόκληρη η επιβάρυνση στον καταναλωτή. Από την πλευρά τους, οι εταιρείες απαντούν ότι οι ρήτρες αναπροσαρμογής δεν είναι ένας μηχανισμός κερδοσκοπίας εις βάρος των καταναλωτών, κάτι που φαίνεται και από τα χαμηλά περιθώρια κέρδους των εταιρειών του κλάδου, αλλά ένας μηχανισμός αντιστάθμισης του κινδύνου που αντιμετωπίζουν από τις διακυμάνσεις των τιμών χονδρικής. Αν επιβληθούν όρια σε αυτή την αντιστάθμιση, οι εταιρείες λένε ότι θα βρεθούν εκτειθειμένες σε κινδύνους από τους οποίους δεν θα μπορούν να προστατευθούν αποτελεσματικά, δεδομένου ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει η δυνατότητα hedging μέσω προθεσμιακών συμβολαίων. Ουσιαστικά, οι εταιρείες προτείνουν να μην υπάρξει οποιαδήποτε αλλαγή σχετικά με τις ρήτρες, μέχρι να λειτουργήσουν πλήρως οι μηχανισμοί της αγοράς που θα επιτρέπουν στους παρόχους να προστατεύονται από τις διακυμάνσεις της τιμής χονδρικής.
2. Για τα πέναλτι πρόωρης αποχώρησης, η ΡΑΕ έχει προτείνει να καταργηθούν, είτε για λόγους αλλαγής προμηθευτή, είτε για λόγους τερματισμού της σύμβασης και αποσύνδεσης του μετρητή, με μοναδική εξαίρεση την περίπτωση της καταγγελίας από τον πελάτη μιας σύμβασης σταθερής τιμής. Σε κάθε δε περίπτωση, όπως έχει τονίσει η ΡΑΕ, η επιβολή της σχετικής ρήτρας οφείλει να είναι πλήρως αποσυνδεδεμένη από την ενάσκηση από τον καταναλωτή του δικαιώματός του περί αλλαγής προμηθευτή. Αυτό το μέτρο θα ενίσχυε τον ανταγωνισμό στην αγορά, αλλά προσκρούει σε ισχυρή αντίσταση από τους παρόχους, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι τα πέναλτι για την πρόωρη αποχώρηση δεν αποτελούν αυθαίρετες χρεώσεις, αλλά αντισταθμίζουν τα κόστη πρόσκτησης νέων πελατών και είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τις παροχές που γίνονται προς τον πελάτη (εκπτώσεις τιμών κ.α.), οι  οποίες καλύπτονται σταδιακά ως τη λήξη του συμβολαίου. Χωρίς τα πέναλτι, επισημαίνεται από την πλευρά των εταιρειών, υπάρχει ο κίνδυνος να αποσταθεροποιηθεί η αγορά από ανεξέλεγκτο ανταγωνισμό, όπου οι καταναλωτές θα αλλάζουν παρόχους ακόμη και ανά λίγους μήνες, ακολουθώντας τις ελκυστικότερες προσφορές που υπάρχουν κάθε φορά στην αγορά.
3. Η ΡΑΕ έχει προτείνει, επίσης, την κατάργηση των πάγιων χρεώσεων ή κάθε άλλης παρεμφερούς επιβάρυνσης σε όλους τους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος. Κατόπιν της κατάργησης, οι λογαριασμοί θα αντικατοπτρίζουν ακριβέστερα το ποσό της ενέργειας που καταναλώθηκε, χωρίς παρανοήσεις και περιττές χρεώσεις. Εξαίρεση σε σχέση με τη χρέωση παγίου μπορεί να αποτελεί η περίπτωση ιδιοκτησιών που μένουν προσωρινά ή μακροπρόθεσμα αχρησιμοποίητες, όπως έχει τονίσει η ΡΑΕ. Οι πάροχοι υποστηρίζουν ότι οι πάγιες χρεώσεις είναι απαραίτητες για να ανακτούν το κόστος διαχείρισης των μετρητών που εκπροσωπούν και υπογραμμίζουν ότι είναι δύσκολο να εφαρμοσθεί η πρόταση της Ρυθμιστικής Αρχής για την επιβολή των παγίων μόνο στις ιδιοκτησίες που μένουν αχρησιμοποίητες, όπως τα εξοχικά, γι' αυτό και θα πρέπει να διατηρηθούν οι πάγιες χρεώσεις σε όλους τους λογαριασμούς.

Εξάλλου, μετά την εκτίναξη της τιμής χονδρικής, τις ημέρες του καύσωνα και των πυρκαγιών, όπου για μερικές ημέρες οι τιμές ρεύματος στην Ελλάδα ήταν οι υψηλότερες στην Ευρώπη, η ΡΑΕ επανέρχεται στην εξέταση των συνθηκών ανταγωνισμού στην αγορά, ύστερα από προηγούμενες παρεμβάσεις της, προκειμένου να διαπιστώσει αν υπήρξαν καταχρηστικές συμπεριφορές που «φούσκωσαν» τις τιμές πέραν των ορίων που δικαιολογούν οι αντικειμενικές συνθήκες (υψηλή ζήτηση, χρήση θερμικών μονάδων με μεγάλες επιβαρύνσεις δικαιωμάτων Co2, υπολειτουργία των ΑΠΕ, αυξημένες τιμές του φυσικού αερίου κ.ο.κ.).