Γ. Στουρνάρας: Η νομισματική πολιτική δεν αποτελεί «πανάκεια»

Τη μεγάλη σημασία που έχει η διαδικασία επανεξέτασης της στρατηγικής που ακολουθεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), τόνισε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, κ. Γιάννης Στουρνάρας, στη διαδικτυακή εκδήλωση δημόσιου διαλόγου που διοργάνωσε η ΤτΕ, με θέμα «Η Τράπεζα της Ελλάδος σας ακούει».

Στην εισαγωγική του τοποθέτηση ο κ. Στουρνάρας αναφέρθηκε διεξοδικά στις κινήσεις που πραγματοποιεί η ΕΚΤ, προσθέτοντας ότι στόχος των εκδηλώσεων όπως αυτή της ΤτΕ είναι να υπάρξει ένας δημόσιος διάλογος με όλους τους φορείς, προκειμένου οι τελικές αποφάσεις που θα ληφθούν από την ΕΚΤ να είναι πλήρως εναρμονισμένες με τις ανάγκες της ευρύτερης οικονομίας. 

Δεν παρέλειψε, πάντως, να υπογραμμίσει ότι η νομισματική πολιτική δεν μπορεί μόνη της να λύσει όλα τα προβλήματα, με τον κ. Στουρνάρα να τονίζει ότι «χρειάζεται να ληφθεί υπόψη και η αλληλεπίδραση της νομισματικής και της δημοσιονομικής πολιτικής, καθώς οι δύο πολιτικές, λειτουργώντας συμπληρωματικά, ενισχύουν την αποτελεσματικότητα των νομισματικών αποφάσεων και των δημοσιονομικών μέτρων στη σταθεροποίηση της οικονομίας και των τιμών στη ζώνη του ευρώ».

Προσέθεσε ακόμη ότι η διοίκηση της ΕΚΤ εξετάζει το ενδεχόμενο τα «μη συμβατικά μέτρα» που χρησιμοποίησε τόσο κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους της ευρωζώνης όσο και στην τρέχουσα κρίση λόγω της πανδημία, να ενταχθούν μόνιμα στην εργαλειοθήκη της, προκειμένου να μπορούν να χρησιμοποιηθούν όποτε κριθεί απαραίτητο. 

Η εισαγωγική τοποθέτηση του κ. Στουρνάρα

«Με μεγάλη χαρά σας καλωσορίζω στη διαδικτυακή εκδήλωση δημόσιου διαλόγου με τίτλο «η Τράπεζα της Ελλάδος σας ακούει». Η σημερινή διοργάνωση εντάσσεται σε μία σειρά από εκδηλώσεις  που πραγματοποιούνται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τις υπόλοιπες εθνικές κεντρικές τράπεζες στις χώρες της ζώνης του ευρώ στο πλαίσιο της επανεξέτασης της στρατηγικής της νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος . 

Όπως φαίνεται από το όνομα της εκδήλωσης, ο σκοπός μας σήμερα είναι διττός: να ακούσουμε τη δική σας γνώμη και, παράλληλα, να αναφερθούμε συνοπτικά στην αποστολή που μας έχει ανατεθεί ως κεντρική τράπεζα - μέλος του Ευρωσυστήματος. Σύμφωνα με τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η αποστολή αυτή είναι να διασφαλίζουμε σταθερές τιμές για όλους τους πολίτες στη ζώνη του ευρώ, ο πρωταρχικός μας στόχος δηλαδή είναι η σταθερότητα των τιμών.

Οι αποφάσεις νομισματικής πολιτικής που λαμβάνονται από το Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στο πλαίσιο αυτού του πρωταρχικού στόχου, επηρεάζουν τις χρηματοπιστωτικές συνθήκες στο οικονομικό περιβάλλον που δραστηριοποιούμαστε, αλλά και την αγοραστική δύναμη του ευρώ που χρησιμοποιούμε καθημερινά (ως καθολικά αποδεκτό και αξιόπιστο μέσο πληρωμής). Συνεπώς, έχει ουσιαστική σημασία για εμάς να αφουγκραστούμε και να κατανοήσουμε τις τοποθετήσεις, τις ιδέες και τους προβληματισμούς σας, ώστε να εξασφαλίσουμε ότι εκπληρώνουμε την εντολή μας, ανταποκρινόμενοι στις προσδοκίες σας. 

Με στόχο τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της άσκησης της νομισματικής πολιτικής, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε στις αρχές του 2020 να επανεξετάσει τη νομισματική στρατηγική του Ευρωσυστήματος, η οποία στηρίζεται σε δύο γενικές αρχές επί του παρόντος. 

Η πρώτη αρχή της στρατηγικής αφορά τον ποσοτικό ορισμό της σταθερότητας των τιμών, ο οποίος διατυπώθηκε το 2003 ως εξής: ο ετήσιος πληθωρισμός για τη ζώνη του ευρώ πρέπει να διαμορφώνεται σε επίπεδα κάτω, αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα. Ο στόχος αυτός προσδιορίζει ένα ανώτατο επίπεδο ρυθμού μεταβολής των τιμών, προκειμένου να διατηρείται η αγοραστική δύναμη του ευρώ και να εξασφαλίζεται η διαφάνεια στις τιμές ώστε οι πολίτες να λαμβάνουν τις βέλτιστες καταναλωτικές και επενδυτικές αποφάσεις με βεβαιότητα.

Παράλληλα, επιδιώκοντας θετικά επίπεδα πληθωρισμού, δίνεται επαρκές περιθώριο για τη μείωση των κινδύνων που συνδέονται με τον αποπληθωρισμό. Υπογραμμίζεται, επομένως, με τον ορισμό αυτό, η δέσμευση του Διοικητικού Συμβουλίου να αποτρέπει τόσο τη συνεχή άνοδο, όσο και την παρατεταμένη πτώση των τιμών. 

Επιπροσθέτως, η επιδίωξη της σταθερότητας των τιμών έχει μεσοπρόθεσμη προοπτική. Αναγνωρίζοντας ότι η νομισματική πολιτική δεν μπορεί να διατηρήσει τον πληθωρισμό μόνιμα σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο, ούτε να τον επαναφέρει στο επιθυμητό επίπεδο άμεσα, παρά με χρονικές καθυστερήσεις, το Διοικητικό Συμβούλιο διατηρεί ευελιξία, ώστε να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά σε οικονομικές διαταραχές και να μην εστιάζει σε βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις των τιμών. 

Η δεύτερη αρχή της στρατηγικής αναφέρεται στη διεξοδική ανάλυση των οικονομικών εξελίξεων με βάση δύο συμπληρωματικές προσεγγίσεις που αναφέρονται ως “πυλώνες”. Ο πυλώνας της οικονομικής ανάλυσης αξιολογεί τους καθοριστικούς παράγοντες της εξέλιξης του πληθωρισμού με επίκεντρο την οικονομική δραστηριότητα, πολλαπλούς δείκτες τιμών και κόστους, τις χρηματοπιστωτικές συνθήκες, καθώς και τις μακροοικονομικές προβλέψεις που καταρτίζονται από τους εμπειρογνώμονες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και των εθνικών κεντρικών τραπεζών. Ο πυλώνας της νομισματικής ανάλυσης εστιάζει στις συνθήκες ρευστότητας, παρακολουθώντας τις εξελίξεις σε ένα ευρύ φάσμα νομισματικών μεγεθών, καθώς και την πιστωτική επέκταση προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Διασταυρώνοντας τις πληροφορίες αυτές, το Διοικητικό Συμβούλιο αξιολογεί τους κινδύνους για τη σταθερότητα των τιμών και διαμορφώνει ανάλογα την κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής.

Καθώς έχουν σημειωθεί θεμελιώδεις αλλαγές που επηρεάζουν το οικονομικό περιβάλλον από την προηγούμενη επανεξέταση της στρατηγικής το 2003, ο επαναπροσδιορισμός των γενικών αρχών της στρατηγικής καθίσταται αναγκαίος ώστε η νομισματική πολιτική να παραμείνει κατάλληλη και να αντιδρά αποτελεσματικά σε κάθε πιθανή πρόκληση. 

• Ένα από τα βασικά θέματα που εξετάζουμε στο Διοικητικό Συμβούλιο είναι η επαναδιατύπωση του ορισμού της σταθερότητας των τιμών, με σκοπό να  αποφεύγονται τόσο οι προς τα κάτω όσο και οι προς τα άνω αποκλίσεις του πληθωρισμού από το επιθυμητό επίπεδο. 
• Μελετάμε ακόμη αν είναι σκόπιμο η νομισματική πολιτική να επιδιώκει να αντισταθμίζει παρατεταμένες αποκλίσεις του πληθωρισμού από το στόχο. Η αξιόπιστη δέσμευση της κεντρικής τράπεζας να επιτρέπει υπέρβαση του πληθωρισμού σε σχέση με το στόχο μετά από περιόδους υστέρησής του από το επιθυμητό επίπεδο ενδέχεται να διαμορφώσει κατάλληλα τις πληθωριστικές προσδοκίες των αγορών και να οδηγήσει σε σταθεροποίηση των τιμών. 
• Στο πλαίσιο αυτό, η διαμόρφωση ορθής αντίληψης από τους καταναλωτές και τους επενδυτές για το στόχο πληθωρισμού της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς επηρεάζει τη διαμόρφωση των προσδοκιών τους για το μελλοντικό πληθωρισμό. 
• Αξιολογούμε επίσης ποια είναι η κατάλληλη μεθοδολογία μέτρησης του πληθωρισμού για να διαπιστωθεί αν υπάρχει δυνατότητα καλύτερης αντιστοίχισης προς στις πραγματικές δαπάνες των καταναλωτών. Ως παράδειγμα που μπορεί να διερευνηθεί είναι αν ο ρυθμός πληθωρισμού θα μπορούσε να περιλαμβάνει και τις τιμές ιδιοκατοίκησης, εφόσον υπάρχουν αξιόπιστα και τακτικά δεδομένα.
• Παράλληλα, χρειάζεται να επιβεβαιωθεί ο μεσοπρόθεσμος προσανατολισμός της στρατηγικής ώστε να δίνεται έμφαση στην υποστήριξη βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης με σεβασμό στο περιβάλλον και στην πλήρη απασχόληση και κοινωνική πρόοδο, καθώς το Ευρωσύστημα, με την επιφύλαξη του πρωταρχικού στόχου του, συμβάλλει στην υλοποίηση των οικονομικών πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι κίνδυνοι για τη σταθερότητα των τιμών εντοπίζονται εγκαίρως, μελετάμε την ενσωμάτωση στην οικονομική και νομισματική ανάλυση των εκτιμήσεων για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα στις αγορές της ζώνης του ευρώ, καθώς και των επιδράσεων που ασκούνται από την κλιματική αλλαγή, τις δημογραφικές εξελίξεις, την παγκοσμιοποίηση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό στην εξέλιξη των τιμών και της οικονομικής ανάπτυξης. 
• Αντικείμενο συζήτησης αποτελεί και η ενσωμάτωση των “μη συμβατικών” μέτρων νομισματικής πολιτικής στη μόνιμη εργαλειοθήκη μας. Τα μέτρα αυτά ελήφθησαν από το Διοικητικό Συμβούλιο την τελευταία δεκαετία, καθώς η πολιτική επιτοκίων, όταν έχουν διαμορφωθεί κοντά στο κατώτατο όριό τους, δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης, αλλά και της πανδημίας. Ένα παράδειγμα είναι οι στοχευμένες πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης, μέσω των οποίων δίνονται κίνητρα στις τράπεζες να αυξάνουν τις χορηγήσεις δανείων προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Ένα άλλο παράδειγμα αποτελούν τα προγράμματα αγοράς τίτλων, όπως το διευρυμένο πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών στοιχείων (APP) και το έκτακτο πρόγραμμα αγοράς στοιχείων ενεργητικού λόγω πανδημίας (PEPP), το οποίο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη ευελιξία και περιλαμβάνει και αγορές τίτλων που εκδίδονται από την Ελληνική Κυβέρνηση. Τα μέτρα αυτά σταθεροποίησαν τις χρηματοπιστωτικές συνθήκες και ενίσχυσαν σημαντικά τόσο το ρυθμό ανόδου του ΑΕΠ όσο και τον πληθωρισμό από πολύ χαμηλά επίπεδα. 
• Ταυτόχρονα, χρειάζεται να ληφθεί υπόψη και η αλληλεπίδραση της νομισματικής και της δημοσιονομικής πολιτικής, καθώς οι δύο πολιτικές, λειτουργώντας συμπληρωματικά, ενισχύουν την αποτελεσματικότητα των νομισματικών αποφάσεων και των δημοσιονομικών μέτρων στη σταθεροποίηση της οικονομίας και των τιμών στη ζώνη του ευρώ.
• Θα κλείσω σε αυτό το σημείο την ομιλία μου, προκειμένου να ξεκινήσουμε (με τη συνδρομή των συνεργατών μου) το δημόσιο διάλογο με τους εκπροσώπους σημαντικών κοινωνικών φορέων που δραστηριοποιούνται σε διαφορετικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας. Με βάση τα συμπεράσματα από τη σημερινή εκδήλωση, θα διαμορφωθεί συνοπτική έκθεση, η οποία θα δοθεί στη δημοσιότητα και θα συνεκτιμηθεί από το Διοικητικό Συμβούλιο για την ολοκλήρωση, κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους, της επανεξέτασης της στρατηγικής της νομισματικής πολιτικής. Αναμένω με ενδιαφέρον να σας ακούσω να εκφράζετε τις απόψεις σας για τη νομισματική πολιτική του Ευρωσυστήματος.