Με το που πήγαμε να χαμογελάσουμε λίγο ανέμελα, να δούμε το αύριο πιο αισιόδοξα -πέρυσι τέτοιες ημέρες η αισιοδοξία νοικοκυριών και επιχειρήσεων είχε εκτοξευτεί στο υψηλότερο σημείο των τελευταίων είκοσι ετών- ξέσπασε η πανδημία, σαρώνοντας τα πάντα και αλλάζοντας με τρόπο πρωτοφανή και δραματικό τη ζωή μας.
Μια υγειονομική κρίση, βγαλμένη από ταινία καταστροφής, που μας υποχρέωσε να μετράμε καθημερινά νεκρούς και διασωληνωμένους, να κυκλοφορούμε ελάχιστα και να περιορίσουμε δραστικά τις κοινωνικές επαφές.
Δεν προλάβαμε καλά - καλά να αφήσουμε πίσω, μετά από δέκα χρόνια ταλαιπωρίας και ακραίας αστάθειας, τα φάντασματα του Grexit και της άτακτης χρεοκοπίας, τις αγωνίες για το αν θα ολοκληρωθεί η αξιολόγηση, αν θα προλάβουμε τα προαπαιτούμενα, αν θα απαιτηθούν νέα μέτρα, αν θα πάρουμε τη δόση και ήρθε ο κορονοϊός. Με το που έφυγαν από το καθημερινότητά μας περίεργες λέξεις όπως ELA, ανακεφαλαιοποίηση, capital control, εκροές καταθέσεων, πιστωτικά γεγονότα, PSI κ.α. νέες παράξενες λέξεις εισέβαλαν βίαια στη ζωή μας: lockdown, εγκλεισμός, διασωληνωμένοι, ΜΕΘ, τηλεκπαίδευση, τηλεργασία, τηλεδιασκέψεις, επιστρεπτέες προκαταβολές, διαδικτυακές συναντήσεις, Covid-19, περιορισμοί, μάσκες, click away, άδειες κυκλοφορίας, απαγορεύσεις.
Από την χωρίς τέλος οικονομική ύφεση, στην υγειονομική κρίση του 2020.
Αισιοδοξία για το 2021
Σε αντίθεση με την εγχώρια οικονομική κρίση, την οποία το πολιτικό σύστημα και η κοινωνία απέτυχαν να αντιμετωπίσουν, η παγκόσμια υγειονομική κρίση τίθεται σταδιακά υπό έλεγχο. Όλα δείχνουν ότι βρισκόμαστε στην αρχή του τέλους της περιπέτειας. Οι εμβολιασμοί άρχισαν και μαζί τους η αντίστροφή μέτρηση για την επιστροφή σε μια πιο κανονική κατάσταση.
Μπορεί τα περισσότερα μαγαζιά στο κέντρο των πόλεων να παραμένουν κλειστά, πολλοί να μην δουλεύουν καθόλου και άλλοι από το σπίτι, ωστόσο, έξω στους δρόμους και στην κοινωνία υπάρχει μια «υπόγεια» αισιοδοξία ότι οι καλύτερες ημέρες θα έρθουν. Νέα ξενοδοχεία ανοίγουν, κτίρια ανακαινίζονται, πολλά καταστήματα και επιχειρήσεις βρίσκουν ευκαιρία λόγω των περιορισμών να ανανεώσουν εγκαταστάσεις και εξοπλισμό αναμένοντας την μετά Covid 19 εποχή.
Αν δεν έχουμε πάλι κάποια αιφνίδια ανατροπή, οι καλύτερες ημέρες θα έρθουν γρήγορα και ένα κύμα αισιοδοξίας, που υποστηρίζεται από μια τεράστια παγκόσμια ρευστότητα, θα οδηγήσει τις οικονομίες σε όλο τον κόσμο και στην Ελλάδα σε μια γρήγορη, εντυπωσιακή ανάκαμψη.
Ωστόσο η ανάκαμψη δεν θα είναι για όλους: οι οικονομολόγοι περιγράφουν μια νέου τύπου ανάκαμψη που θα θυμίζει το γράμμα Κ. Ορισμένοι κλάδοι θα απογειωθούν αμέσως μόλις ξεπεραστεί η υγειονομική κρίση, άλλοι κλάδοι όμως θα συνεχίσουν να υποφέρουν καθώς η πανδημία μετασχηματίζει δραστικά πτυχές της κοινωνίας και της οικονομικής ζωής.
Πιθανότατα η πίεση στην Ελλάδα θα είναι μεγαλύτερη, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων αποτελεί εξαιρετικά μικρού μεγέθους εγχειρήματα, στην πράξη αυτοαπασχολούμενους, που δεν μπορούν να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες της εποχής.
Η ανεπάρκεια της δημόσιας διοίκησης
Όμως το βασικό πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι η απρόβλεπτη διαταραχή που προκάλεσε η υγειονομική κρίση. Όσα γράφαμε πριν ένα χρόνο, δυστυχώς παραμένουν επίκαιρα:
«Ο κεντρικός πυρήνας του προβλήματος της χώρας, η οριζόντια και κάθετη ανεπάρκεια της δημόσιας διοίκησης, παραμένει και καραδοκεί. Τα χρόνια της κρίσης όχι μόνο δεν επιχειρήθηκε κάποια σοβαρή προσπάθεια ανασυγκρότησης και εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης αλλά οι συνθήκες επιδεινώθηκαν: οι εφορίες λειτουργούν με ηλεκτρονικά συστήματα που παραπέμπουν στα μέσα της δεκαετίας του 1990, η παιδεία θυμίζει τη δεκαετία του 1980, η κατάσταση στον Ενιαίο Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης είναι χαοτική, τα δικαστήρια βρίσκονται σε μια κατάσταση μόνιμου εμφράγματος, τα νοσοκομεία όπως και οι περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες σε πλήρη αποδιοργάνωση. Το μόνο που ξεπερνά την αποδιοργάνωση της κεντρικής δημόσιας διοίκησης είναι η αποδιοργάνωση της τοπικής αυτοδιοίκησης»... «Η κυβέρνηση Μητσοτάκη εκλέχθηκε προτάσσοντας την ανάγκη μεταρρυθμίσεων, ωστόσο μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να ακουμπά τα μεγάλα δομικά προβλήματα της δημόσιας διοίκησης, ακολουθώντας συνταγές (φοροαπαλλαγές χωρίς διεύρυνση φορολογικής βάσης, τόνωση ακινήτων, επιδοματικές πολιτικές κ.α.) περασμένων δεκαετιών οι οποίες δεν μπορούν να οδηγήσουν την οικονομία και τη χώρα μακριά».
Δέσμια κόμματα, δέσμια κοινωνία
Από τα δικαστήρια μέχρι τις πολεοδομίες, από τις εφορίες μέχρι τον ΕΦΚΑ και από τα σχολεία μέχρι τις κοινωνικές υπηρεσίες ο τρόπος λειτουργίας τους θυμίζει περισσότερο failed state παρά οργανωμένο ευρωπαϊκό κράτος. Ασφαλώς υπάρχουν υπηρεσίες που λειτουργούν με υψηλά επίπεδα επαγγελματισμού αλλά αποτελούν μειοψηφία.
Ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης αρκετά χρόνια πριν την ένταξη της Ελλάδας στο ευρώ είχε σημειώσει σε κάποια ομιλία του ότι: «Οι εξελίξεις είναι μη αναστρέψιμες. Η νοσταλγία μιας εποχής που μας είχε κάπως βολέψει όλους είναι μάταια. Δεν πρόκειται ποτέ να επιστρέψουμε στη, μέσα σε εθνικά πλαίσια, ρυθμιζόμενη οικονομία».
Η φράση παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη. Είναι κάτι παραπάνω από εντυπωσιακή αυτή η μάταια προσπάθεια να συνεχίσουμε σαν χώρα και σαν κοινωνία να λειτουργούμε με όρους που θυμίζουν τη δεκαετία του 1980.
Ασφαλώς η ανθεκτικότητα αυτή δεν είναι τυχαία: Ένα πανίσχυρο, εκτεταμμένο πλέγμα μικρών και μεγάλων συμφερόντων (κομματικών, επιχειρηματικών και ατομικών), σχέσεων, ισορροπιών, νοοτροπιών και αντιλήψεων κρατούν δέσμια την κοινωνία και τη χώρα σε ένα ξεπερασμένο πλαίσιο. Μοναδική έγνοια, πώς θα διατηρήσουν το κομμάτι τους από την πίτα, μια πίτα όμως που χρόνο με το χρόνο μικραίνει.
Τα κόμματα ζουν και αναπνέουν για το πώς το ένα θα ρίξει το άλλο ώστε να βρεθούν στην πολυπόθητη θέση αυτού που μοιράζει, δεξιά και αριστερά, τα κομμάτια της πίτας. Κανένας δεν νοιάζεται για το αν η πίτα χρόνο με το χρόνο μικραίνει.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μετά το τέλος της πανδημίας θα έρθει ισχυρή ανάκαμψη και στην Ελλάδα. Ωστόσο το ζήτημα δεν είναι αυτό. Το μείζον δεν είναι αν το 2021 θα είναι καλύτερο από το 2020 αλλά το πώς η Ελλάδα θα καλύψει γρήγορα το χαμένο έδαφος της δεκαετούς οικονομικής κρίσης και πώς θα σταθεί αποτελεσματικά στο διεθνές ιδιαίτερα ανταγωνιστικό και απαιτητικό περιβάλλον.
Τον τελευταίο χρόνο είδαμε στην πράξη πόσο μπορεί να αλλάξει τη ζωή μας και να αναβαθμιστεί το κράτος με τις νέες τεχνολογίες: άυλη συνταγογράφηση, διασυνδέσεις μεταξύ μητρώων και υπηρεσιών, διαλειτουργικότητα των μητρώων του ελληνικού Δημοσίου, χορήγηση ψηφιακών υπογραφών στο πολιτικό προσωπικό της χώρας κ.α. Η τεχνολογία δημιουργεί ένα τεράστιο παράθυρο ευκαιρίας για την επανίδρυση του κράτους, αφήνοντας πίσω όλο αυτό το γραφειοκρατικό τέρας που κρατά τη χώρα καθηλωμένη στο χθες. Το τι πρέπει να γίνει έχει αναλυθεί από πολλές πλευρές ενώ η Έκθεση Πισσαρίδη αποτελεί έναν σαφή οδικό χάρτη για το πού είμαστε και τις αδυναμίες που πρέπει να θεραπευτούν.
Όμως όλα αυτά απαιτούν ηγεσίες που θα αφήσουν, έστω για λίγο, τους κομματικούς διαγκωνισμούς και θα πετύχουν ευρύτερες συναινέσεις για την θεσμική ανασυγκρότηση της χώρας, τον ουσιαστικό εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης και την αναβάθμιση της παιδείας. Είναι μια συζήτηση που επαναλαμβάνεται συχνά - πυκνά τα τελευταία 200 χρόνια με φτωχά αποτελέσματα.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
