Είκοσι χρόνια μετά την έναρξη της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της Ευρώπης, ένα πραγματικά μεγάλο βήμα για την οικονομική ενοποίηση γίνεται με αφορμή μια υγειονομική κρίση που βυθίζει την Ευρώπη στη χειρότερη μεταπολεμική ύφεση. Αυτό είναι και το μεγάλο κέρδος από την επεισοδιακή, τετραήμερη Σύνοδο Κορυφής, που κατέληξε στις αποφάσεις για τη συγκρότηση του Ταμείου Ανάκαμψης των 750 δισ. ευρώ, αλλά και στο νέο, πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο.
Το μεγάλο βήμα προς την οικονομική ενοποίηση είναι η συμφωνία για κοινό δανεισμό των «27» μέσα από τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης. Μετά την απόρριψη των προτάσεων του Νότου για ευρωομόλογο, αυτή η συμφωνία σηματοδοτεί την απόκτηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση μιας πραγματικής δημοσιονομικής λειτουργίας, που χρηματοδοτείται με κοινό δανεισμό, για πρώτη φορά σε τόσο μεγάλη κλίμακα.
Όσο και αν αρκετές χώρες του Βορρά επιμένουν ότι πρόκειται για μια απόφαση με προσωρινό χαρακτήρα, το βήμα που έχει γίνει οδηγεί σε μόνιμες μεταβολές προς την κατεύθυνση της οικονομικής ενοποίησης, ενισχύοντας και την απαίτηση των αγορών να μην είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα «το μόνο παιχνίδι στην πόλη» όταν χρειάζεται αντιμετώπιση μιας κρίσης.
Άλλωστε, υπάρχει το προηγούμενο της ελληνικής κρίσης του 2010: ως προσωρινό μέτρο διάσωσης της Ελλάδας επελέγη τότε η χρηματοδότηση της χώρας με ένα διακρατικό δάνειο (δάνειο του α' μνημονίου), αλλά στη συνέχεια δημιουργήθηκαν μόνιμοι μηχανισμοί υποστήριξης όσων χωρών δεν μπορούσαν να αντλήσουν χρηματοδότηση από τις αγορές, όπως είναι ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας.
Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσον αφορά το σκέλος του δανεισμού, αναφέρει ότι το Ταμείο Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με κεφάλαια 750 δισ. ευρώ (όλα τα ποσά αναφέρονται σε σταθερές τιμές του 2018, εκτός αν υπάρχει εξαίρεση) θα χρηματοδοτηθεί από δάνειο που θα λάβει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξ ονόματος της Ένωσης. Η εξουσία αυτή που δίδεται στην Κομισιόν, τονίζεται στην απόφαση, θα είναι «περιορισμένη σε μέγεθος και διάρκεια», ενώ η αποπληρωμή πρέπει να γίνει μέχρι το 2058 το αργότερο».
Δάνεια και επιχορηγήσεις
Συνολικά, 390 δισεκατομμύρια ευρώ θα διανεμηθούν στα κράτη μέλη μέσω επιχορηγήσεων και 360 δισεκατομμύρια μέσω αποπληρωτέων δανείων. Ο κορμός των πόρων ανασυγκρότησης θα αφιερωθεί στη χρηματοδότηση μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων που θα καταρτισθούν από τα κράτη-μέλη (312,5 δισεκατομμύρια σε επιχορηγήσεις). Το 70% των προβλεπόμενων επιχορηγήσεων από τα εθνικά προγράμματα ανασυγκρότησης θα διατεθούν την περίοδο 2021-2022, με βάση κριτήρια «ανθεκτικότητας» (πληθυσμός, επίπεδο ανεργίας των τελευταίων 5 ετών). Το υπόλοιπο 30% θα διατεθεί το 2023 και θα ληφθεί υπ΄όψιν η απώλεια σε ΑΕΠ της περιόδου 2020-2021, που θα αποτελεί ευθεία συνέπεια της κρίσης του κορονοϊού. Οι υπόλοιποι πόροι οικονομικής ανασυγκρότησης θα αφιερωθούν σε διάφορα προγράμματα που θα τελούν υπό την διαχείριση της ΕΕ, όπως η έρευνα (5 δισεκατομμύρια), η αγροτική ανάπτυξη (7,5 δισεκατομμύρια) ή το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (10 δισεκατομμύρια) που προορίζεται για τις πλέον καθυστερημένες στον τομέα της ενεργειακής μετάβασης περιοχές.
Μηχανισμός εγγυήσεων
Τα εθνικά προγράμματα ανασυγκρότησης θα αξιολογούνται από την Κομισιόν και στην συνέχεια θα επικυρώνονται με ενισχυμένη πλειοψηφία των 27 (55% των χωρών και 65% του πληθυσμού). Εισάγεται μηχανισμός έκτακτης τροχοπέδησης, ο οποίος επιτρέπει σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη, που θεωρούν ότι οι στόχοι που έχουν τεθεί στα προγράμματα μεταρρυθμίσεων δεν εκπληρώνονται, να ζητήσουν την εξέταση του φακέλου στο πλαίσιο ευρωπαϊκής Συνόδου Κορυφής.
Σεβασμός του κράτους δικαίου
Στο κείμενο των συμπερασμάτων τονίζεται «η σημασία της προστασίας των οικονομικών συμφερόντων» της Ευρωπαϊκής Ένωσης και «του σεβασμού του κράτους δικαίου». Θα εισαχθεί ένα «καθεστώς αιρεσιμότητας». «Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προτείνει μέτρα σε περίπτωση παραβιάσεων», που θα υιοθετούνται με ενισχυμένη πλειοψηφία. Η Ουγγαρία και η Πολωνία, οι κυβερνήσεις των οποίων είναι υπόλογες απέναντι στις Βρυξέλλες για παραβιάσεις της ελευθερίας του Τύπου και του κράτους δικαίου, αντιτάχθηκαν σε μια πιο αυστηρή ρύθμιση που θα συνέδεε ευθέως τη χορήγηση ενισχύσεων με το σεβασμό του κράτους δικαίου.
Δαπάνες για το Κλίμα
Οι δαπάνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να ευθυγραμμισθούν με τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα. Η Ένωση θέτει ως στόχο να αφιερώσει το 30% των δαπανών στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός για την περίοδο 2021-2027, καθώς και το Ταμείο Ανάκαμψης θα πρέπει να υπηρετούν τον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας το 2050 και τους στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου μέχρι το 2030.
Προϋπολογισμός 1.074 δισ. ευρώ
Ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός 2021-2027 περιλαμβάνει ειδικό ταμείο 5 δισ. ευρώ για βοήθεια προς τις χώρες και τους τομείς που έχουν πληγεί περισσότερο από το Brexit. Περιλαμβάνει επίσης μέτρα ευελιξίας για την πολιτική της σύγκλισης (υποστήριξη στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές) και την Κοινή Αγροτική Πολιτική, ώστε τα κράτη μέλη να έχουν την δυνατότητα να συνεισφέρουν στη χρηματοδότηση αυτών των δύο ιστορικών πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πολιτική σύγκλισης διαθέτει 330,2 δισ. ευρώ και η ΚΑΠ 336,4 δισ. (258,6 δισ. απευθείας συνεισφοράς και 77,8 δισ. για την αγροτική ανάπτυξη). Κονδύλια που προορίζονται για την πολιτική σύγκλισης και την ΚΑΠ περιλαμβάνονται και στο πακέτο της οικονομικής ανασυγκρότησης.
Νέοι ίδιοι πόροι
Για την αποπληρωμή του δανείου των 390 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης, η Ε.Ε. θα αποκτήσει νέες πηγές εσόδων. Σε πρώτο στάδιο θα θεσπισθεί φόρος για τα μη ανακυκλώσιμα πλαστικά από τις αρχές του 2021. Η Κομισιόν έχει επιφορτισθεί με την παρουσίαση πρότασης για θέσπιση μηχανισμού προσαρμογής στα σύνορα (ανατιμολόγησης προϊόντων που έχουν παραχθεί μέσω πολύ ρυπογόνων διαδικασιών), καθώς και για την θέσπιση φόρου στους ψηφιακούς κολοσσούς. Και τα δύο μέτρα θα πρέπει να εφαρμοσθούν το αργότερο μέχρι τις αρχές του 2023. Τέλος, ζητείται από την Κομισιόν να εξετάσει νέα μεταρρύθμιση της αγοράς του άνθρακα, χωρίς χρονικό περιορισμό.
Αύξηση των επιστροφών
Παρά την επιμονή πολλών χωρών, ανάμεσά τους και το Παρίσι, οι επιστροφές που χορηγούνται στις χώρες που κρίνουν ότι η συνεισφορά τους στην Ένωση είναι δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με ό,τι λαμβάνουν διατηρούνται και αυξάνονται. Ανάμεσα στις χώρες που θα επωφεληθούν από την αύξηση των επιστροφών είναι οι τέσσερις που συγκρότησαν μέτωπο αντίστασης κατά του σχεδίου ανασυγκρότησης (η Δανία, η Ολλανδία, η Αυστρία και η Σουηδία), καθώς και η Γερμανία. Οι επιστροφές για την συνολική τους συμβολή στον προϋπολογισμό 2021 - 2027 ανέρχονται σε 7,6 δισ. ευρώ (σταθερές τιμές 2020). Σημειώνεται ότι η επιστροφή της Γερμανίας, ύψους 3,67 δισ. ευρώ παρέμεινε σταθερή.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
