Πώς εξαφάνισε ο πληθωρισμός τα κέρδη εισοδήματος των νοικοκυριών

Μια εξαιρετικά δυσάρεστη εμπειρία με τον πληθωρισμό είχαν τα ελληνικά νοικοκυριά την τελευταία πενταετία, που ήταν και η πρώτη μετά την έξοδο από την καταστροφική για τα εισοδήματα εποχή της μεγάλης οικονομικής κρίσης, καθώς ο πληθωρισμός σχεδόν εξαφάνισε την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος. Παράλληλα, ακόμη και μετά την πρόσφατη αποκλιμάκωσή του, εκτιμάται ότι θα παραμείνει αρκετά υψηλός και το 2024, κυρίως εξαιτίας της αναμενόμενης αύξησης του κόστους της ενέργειας.

Μετά την τραυματική εμπειρία της οικονομικής κρίσης, όπου το εθνικό εισόδημα μειώθηκε σωρευτικά περισσότερο από 25%, ενώ ακόμη μεγαλύτερη ήταν η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος, καθώς αυξήθηκαν δραματικά οι φορολογικές επιβαρύνσεις, τα νοικοκυριά «βγήκαν σε ξέφωτο» την τελευταία πενταετία, με την επιστροφή της ανάπτυξης που έδωσε ώθηση στο διαθέσιμο εισόδημα, παράλληλα και με την περικοπή ενός (μικρού) μέρους της πρόσθετης φορολογικής επιβάρυνσης της εποχής των μνημονίων.

Ωστόσο, η επανεμφάνιση του πληθωρισμού τα τελευταία χρόνια, παρά το γεγονός ότι στη διάρκεια της πανδημίας είχε περάσει σε αρνητικό ρυθμό, ήταν αρκετή να εξανεμίσει τα κέρδη διαθέσιμου εισοδήματος της τελευταίας πενταετίας, καθώς η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος ήταν 16,7% και του εναρμονισμένου πληθωρισμού 15,5%.

Όπως σημειώνουν οι αναλυτές της Eurobank,

• Λαμβάνοντας υπόψιν τον αποπληθωρισμό των μηνών της πανδημίας και τις πληθωριστικές πιέσεις που ακολούθησαν, η σωρευτική αύξηση του ΕνΔΤΚ στην Ελλάδα τον Μαρ-24 σε σύγκριση με τον Μαρ-19 ανέρχεται στο 15,5% (20,1% στην Ευρωζώνη).
• Σύμφωνα με τους μη χρηματοοικονομικούς λογαριασμούς θεσμικών φορέων, το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών το δ’ τρίμηνο 2023 ήταν ενισχυμένο κατά 16,7% σε σχέση με το δ’ τρίμηνο 2019.

Οι μεγαλύτερες πιέσεις από τον πληθωρισμό εστιάζονται στη διατροφή, όπου δαπανούν το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους τα φτωχότερα νοικοκυριά. Πάντως, η σωρευτική αύξηση των τιμών στα είδη διατροφής δεν ήταν μεγαλύτερη από την αντίστοιχη αύξηση στην Ευρωζώνη την τελευταία πενταετία. Όπως σημειώνει η Eurobank, η υψηλότερη σωρευτική αύξηση του επιπέδου των τιμών καταγράφεται στη διατροφή και μη αλκοολούχα ποτά (30,0%, 30,5% στην Ευρωζώνη) και ακολουθούν:

• Ξενοδοχεία καφέ-εστιατόρια (23,1%, 19,0% στην Ευρωζώνη), ένδυση και υπόδηση (20,6%, 8,1% στην Ευρωζώνη), άλλα αγαθά και υπηρεσίες (15,8%, 5,1% στην Ευρωζώνη), στέγαση, νερό, ηλεκτρικό, αέριο και άλλα καύσιμα (13,9%, 24,9% στην Ευρωζώνη), μεταφορές (13,9%, 21,1% στην Ευρωζώνη), διαρκή αγαθά είδη νοικοκυριού και υπηρεσίες (11,1%, 15,8% στην Ευρωζώνη), υγεία (10,8%, 7,8% στην Ευρωζώνη), εκπαίδευση (7,4%, 8,2% στην Ευρωζώνη), αναψυχή-πολιτιστικές δραστηριότητες (5,6%, 14,7% στην Ευρωζώνη), αλκοολούχα ποτά και καπνός (3,7%, 22,3% στην Ευρωζώνη) και επικοινωνίες (-9,4%, - 4,5% στην Ευρωζώνη).

Επίμονος ο πληθωρισμός

Ο πληθωρισμός παραμένει ιδιαίτερα επίμονος, όπως έδειξαν τα στοιχεία για τον Μάρτιο. Από τη μια, η μείωση των ενεργειακών τιμών πιέζει τον τιμάριθμο καθοδικά, όμως η Eurobank σημειώνει ότι παρατηρείται διάχυση των πληθωριστικών πιέσεων σε κατηγορίες υπηρεσιών, στα τρόφιμα και σε μη ενεργειακά βιομηχανικά αγαθά.

Ειδικότερα, ο ετήσιος πληθωρισμός στην Ελλάδα βάσει του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) διαμορφώθηκε στο 3,4% τον Μαρ-24, αυξημένος έναντι του Φεβ-24 κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες και μειωμένος έναντι του Μαρ-23 κατά 2,0 ποσοστιαίες μονάδες.

Από τις 12 ομάδες αγαθών και υπηρεσιών που απαρτίζουν τον ΕνΔΤΚ, τα ξενοδοχεία-καφέ-εστιατόρια είχαν την υψηλότερη συνεισφορά στον πληθωρισμό του Μαρ-24 (αύξηση του σχετικού υποδείκτη κατά 6,1% και συνεισφορά
1,2 ποσοστιαίων μονάδων στον γενικό πληθωρισμό) και ακολούθησαν:

• Διατροφή και μη αλκοολούχα ποτά (5,5%, 1,1 ποσοστιαίες μονάδες), ένδυση και υπόδηση (5,7%, 0,3 ποσοστιαίες μονάδες), υγεία (4,4%, 0,2 ποσοστιαίες μονάδες), αναψυχή-πολιτιστικές δραστηριότητες (3,5%, 0,2 ποσοστιαίες μονάδες), μεταφορές (1,5%, 0,2 ποσοστιαίες μονάδες), εκπαίδευση (3,5%, 0,1 ποσοστιαίες μονάδες), αλκοολούχα ποτά και καπνός (1,2%, 0,1 ποσοστιαίες μονάδες), άλλα αγαθά και υπηρεσίες (0,8%, 0,0 ποσοστιαίες μονάδες), στέγαση, νερό, ηλεκτρικό, αέριο και άλλα καύσιμα (0,2%, 0,0 ποσοστιαίες μονάδες), διαρκή αγαθά-είδη νοικοκυριού και υπηρεσίες (0,1%, 0,0 ποσοστιαίες μονάδες) και επικοινωνίες (-1,9%, -0,1 ποσοστιαίες μονάδες).

Από τον Ιουν-23 η πορεία αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού στην Ελλάδα έχει σταματήσει, τονίζει η Eurobank, με την τιμή του να κυμαίνεται γύρω από έναν μέσο όρο της τάξης του 3,2%, δηλαδή αρκετά πάνω από τον στόχο του 2,0% της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Επιπρόσθετα, από τον Νοε-23 ο ρυθμός αύξησης του ΕνΔΤΚ στην Ελλάδα είναι υψηλότερος από τον αντίστοιχο στην Ευρωζώνη, αντανακλώντας σε έναν βαθμό αποτελέσματα βάσης αλλά και την υψηλότερη αύξηση της ζήτησης στην ελληνική οικονομία έναντι της Ευρωζώνης.

Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) για τις προοπτικές της παγκόσμιας  οικονομίας, προβλέπεται μέσος ετήσιος πληθωρισμός στην Ελλάδα της τάξης του 2,7%, 2,1% και 1,9% για τα έτη 2024, 2025 και 2026 αντίστοιχα, ενώ για την Ευρωζώνη εκτιμάται μέσος ετήσιος πληθωρισμός της τάξης του 2,4% το 2024, 2,1% το 2025 και 1,9% το 2026. Ως εκ τούτου, το ΔΝΤ εκτιμά ότι ο πληθωρισμός στην Ελλάδα θα επιβραδυνθεί τους επόμενους μήνες.

Πιο απαισιόδοξο το ΙΟΒΕ, «βλέπει» ρυθμό 3% φέτος

Στις τελευταίες προβλέψεις του, το ΙΟΒΕ εμφανίσθηκε αρκετά απαισιόδοξο για την εξέλιξη του πληθωρισμού το 2023, εκτιμώντας οι ενεργειακές τιμές θα πάρουν και πάλι την ανιούσα φέτος και δεν θα επιτρέψουν να πέσει κάτω από το 3% ο πληθωρισμός.

Όπως τονίζει το ΙΟΒΕ, εκτιμάται ότι η μέση τιμή του πετρελαίου το 2024 θα διαμορφωθεί στα $89/βαρέλι, ενισχυμένη κατά 7,9% σε σχέση με το 2023, κυρίως λόγω της παγκόσμιας ζήτησης. Η ισοτιμία ευρώ/δολαρίου το τρέχον έτος αναμένεται κατά μέσο όρο να παραμείνει στο 1,08, όπως και το προηγούμενο έτος. Ακολούθως, η μέση τιμή του πετρελαίου σε ευρώ αναμένεται να διαμορφωθεί το 2024 σε €82,5/βαρέλι, σημειώνοντας άνοδο κατά 8,1% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.

Συνεκτιμώντας τις παραπάνω τάσεις και εξελίξεις στους κυριότερους παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν τις τιμές καταναλωτή προβλέπεται πως ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή θα ενισχυθεί ήπια το τρέχον έτος, με ρυθμό στην περιοχή του 3.0%, λόγω κυρίως της αναμενόμενης ανόδου των τιμών στα ενεργειακά αγαθά.

Επιπλέον, το ΙΟΒΕ τονίζει ότι ανασταλτικά στην αποκλιμάκωση του πληθωρισμού λειτουργεί η εγχώρια ζήτηση, η οποία στηριζόμενη από τη μείωση της ανεργίας, τις μισθολογικές αυξήσεις και τα μέτρα στήριξης των «ευάλωτων» κοινωνικών ομάδων, εκτιμάται ότι θα διατηρήσει τη δυναμική της. Πιθανές διαταραχές από την πλευρά της προσφοράς σε ορισμένες κατηγορίες αγαθών, όπως τα είδη διατροφής, σε συνδυασμό με τη νέα δέσμη κυρώσεων που επέβαλαν τα μέλη της ΕΕ και αφορά το διεθνές εμπόριο, καθώς και τη κλιμάκωση των αναταραχών στην περιοχή του Ισραήλ, δύναται να επιφέρουν αυξητικές επιδράσεις στον πληθωρισμό το 2024.

Ποιες επιχειρήσεις προβλέπουν αύξηση τιμών

Οι έρευνες οικονομικής συγκυρίας του ΙΟΒΕ, όπου οι επιχειρήσεις απαντούν σε ερώτηση σχετικά με τις προβλέψεις τους για την εξέλιξη των τιμών, παρέχουν αρκετά ανησυχητικές ενδείξεις για τις τάσεις των επόμενων μηνών, κυρίως επειδή στο λιανικό εμπόριο επανέρχονται οι προβλέψεις για ανατιμήσεις.

Οι τάσεις στις προβλέψεις μεταβολών των τιμών είναι κυρίως ανοδικές κατά το α’ τρίμηνο του 2024 έναντι του δ’ τριμήνου του 2023, σημειώνει το ΙΟΒΕ. Συγκεκριμένα, οι προβλέψεις των τιμών κινούνται ήπια πτωτικά στις Κατασκευές, ενώ αντίθετα σημειώνεται αισθητή άνοδος στο Λιανικό εμπόριο και τις Υπηρεσίες και ηπιότερη στη Βιομηχανία.

Αναλυτικότερα:

• Στη Βιομηχανία, οι προβλέψεις της πορείας των τιμών το α’ τρίμηνο του έτους ενισχύθηκαν ήπια σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο. Συγκεκριμένα, ο δείκτης διαμορφώθηκε στις -2 μονάδες από -5 μονάδες το προηγούμενο τρίμηνο, ενώ υποχώρησε κατά 19 μονάδες σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2023. Από τις επιχειρήσεις του τομέα, το 13% αναμένει πτώση τιμών βραχυπρόθεσμα, ενώ ενισχύεται στο 11% (από 10%) το ποσοστό όσων προβλέπουν άνοδό τους, με το υπόλοιπο 76% να αναμένει σταθερότητα.
• Στο Λιανικό Εμπόριο, το ισοζύγιο των +22 μονάδων στις τιμές των επιχειρήσεων του τομέα κατά το προηγούμενο τρίμηνο ενισχύεται κατά 19 μονάδες, ενώ παράλληλα βρέθηκε 16 μονάδες χαμηλότερα σε σχέση με το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2023. Από τις επιχειρήσεις του τομέα, μόλις το 2% αναμένει πτώση τιμών βραχυπρόθεσμα, ενώ ενισχύεται στο 43% το ποσοστό όσων προβλέπουν άνοδό τους, με το υπόλοιπο 55% (από 62%) να αναμένει σταθερότητα. Στους επιμέρους κλάδους του Λιανικού Εμπορίου, οι μεταβολές στις προβλέψεις των τιμών το α’ τρίμηνο του 2024 σε σύγκριση με το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο ήταν κυρίως ανοδικές στους επιμέρους εξεταζόμενους κλάδους. Στον κλάδο Τροφίμων -Ποτών και στα Οχήματα-Ανταλλακτικά το ισοζύγιο των τιμών κινήθηκε ήπια πτωτικά, ενώ αντίθετα στους κλάδους Υφασμάτων-Ένδυσης-Υπόδησης και στα Είδη Οικιακού εξοπλισμού ο σχετικός δείκτης κινήθηκε ήπια ανοδικά και στα Οχήματα-Ανταλλακτικά και Πολυκαταστήματα το σχετικό ισοζύγιο ενισχύθηκε έντονα.
• Ο μέσος δείκτης πρόβλεψης της μεταβολής των τιμών στις Υπηρεσίες το εξεταζόμενο τρίμηνο ενισχύθηκε ήπια σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο και διαμορφώθηκε στις +26 (από +15) μονάδες, ενώ παράλληλα κινήθηκε ελαφρά χαμηλότερα σε σχέση με την αντίστοιχη μέση επίδοση του α’ τρίμ. 2023 (+32 μον.). Το εξεταζόμενο τρίμηνο, μόλις το 2% (από 6%) των επιχειρήσεων του κλάδου αναμένει μείωση τιμών και το 29% άνοδο. Στους επιμέρους εξεταζόμενους κλάδους, ο σχετικός δείκτης ενισχύθηκε ήπια στον κλάδο των Ξενοδοχείων-Εστιατορίων και στους Ενδιάμεσους Χρηματοπιστωτικούς Οργανισμούς, ενώ υποχώρησε στους λοιπούς κλάδους.
• Τέλος, στον τομέα των Ιδιωτικών Κατασκευών, το έντονα θετικό ισοζύγιο των +58 μονάδων του προηγούμενου τριμήνου υποχώρησε ήπια στις +42 μονάδες, έχοντας παράλληλα μεταβληθεί ήπια πτωτικά σε σύγκριση με το αντίστοιχο επίπεδο του 2023 (+46 μον.). Επιπλέον, το 6% των επιχειρήσεων του τομέα προβλέπει υποχώρηση των τιμών του κλάδου, ενώ το ποσοστό εκείνων που αναμένουν άνοδο διαμορφώνεται στο 47% (από 60%), με το υπόλοιπο 47% (από 37%) να προβλέπει σταθερότητα τιμών.

Οι προβλέψεις των επιχειρηματικών κλάδων για τις τιμές (διαφορά θετικών - αρνητικών απαντήσεων)