Μια πρωτόγνωρη κατάσταση ζει ο κλάδος της πληροφορικής, καθώς υλοποιείται ένα τεράστιο πρόγραμμα ψηφιακού μετασχηματισμού του Δημοσίου με κονδύλια και από το Ταμείο Ανάκαμψης: Οι διαγωνισμοί προχωρούν με καταιγιστικούς ρυθμούς και ελάχιστες είναι οι προσφυγές, που πάντα προκαλούσαν τεράστιες καθυστερήσεις. Τι βρίσκεται, όμως, πίσω από αυτό το «θαύμα»;
Στους διαγωνισμούς πληροφορικής μοιάζει ξαφνικά να έχει… εξαφανιστεί ο ανταγωνισμός. Για πρώτη φορά, σε εννέα στους δέκα διαγωνισμούς κατατίθεται μόνο μία προσφορά από εταιρεία ή κοινοπραξία, ενώ σε μεγαλύτερα έργα οι όλες οι εταιρείες που μπήκαν στη διεκδίκηση μοιράστηκαν ένα κομμάτι του έργου, που έσπασε από τις αναθέτουσες αρχές σε κομμάτια.
Ενώ, όμως, σε ένα μεγάλο κομμάτι του κλάδου (αυτό που βγαίνει κερδισμένο στους διαγωνισμούς…) επικρατεί ευφορία, όπως ευφορία επικρατεί και στην κυβέρνηση για το γεγονός ότι οι διαγωνισμοί προχωρούν με αρκετή ταχύτητα για τα ελληνικά δεδομένα, την ίδια ώρα εντείνεται η δυσαρέσκεια πολλών εταιρειών. Οι ψίθυροι για τον τρόπο που γίνονται οι διαγωνισμοί γίνονται πιο έντονοι, ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που σημειώνουν ότι όλη αυτή η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί μπορεί να εκτροχιάσει την ψηφιακή μετάβαση της χώρας.
Ένα σύνολο αποφάσεων τα τελευταία χρόνια έχουν βαρύνει το κλίμα στον κλάδο, με πολλούς να κάνουν λόγο για «αγαπημένα παιδιά» και «αποπαίδια»,, καθώς υπάρχουν εταιρείες που έχουν σαρώσει τους διαγωνισμούς. Επίσης, εκφράζονται παράπονα για «φωτογραφικές» διατάξεις σε διαγωνισμούς που δεν δίνουν την ευκαιρία σε πολλές εταιρείες να συμμετέχουν και για έργα «σχεδιασμένα στο πόδι», τα οποία δεν ακολουθούν ένα ορθολογικό μοντέλο.
«Η κατάληξη θα είναι πολύ άσχημη. Δεν ξέρουμε τι ποσοστό των έργων θα υλοποιηθούν τελικά έτσι όπως πάνε τα πράγματα. Όταν υπάρχει ανορθολογισμός, δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε φυσιολογικές καταστάσεις» είναι το συμπέρασμα έμπειρου στελέχους της αγοράς, που υπογραμμίζει ότι πλέον το ζήτημα θα αρχίσει να σκάει. «Θα αρχίσουν να σκάνε τα έργα στην υλοποίηση πλέον από εδώ και πέρα», λέει χαρακτηριστικά.
Στελέχη της αγοράς επισημαίνουν πως όλη αυτή την περίοδο υπήρχε ένα γενικότερο καλό κλίμα μεταξύ εταιρειών και κυβέρνησης, με αποτέλεσμα όλα αυτά τα προβλήματα να κρύβονται επιμελώς κάτω από το χαλί. Όμως, τα προβλήματα θα φαίνονται περισσότερο όσο προχωρεί η υλοποίηση των έργων, καθώς έχει γίνει άνιση κατανομή και οι εταιρείες που τα έχουν αναλάβει θα δυσκολευτούν να τηρήσουν τα χρονοδιαγράμματα.
Πληροφορίες αναφέρουν ότι έχουν υπάρξει κατά καιρούς καταγγελίες για διάφορους διαγωνισμούς ενώ το καλοκαίρι του 2021, η Επιτροπή έκανε εφόδους για έλεγχο σε τρεις μεσαίες εταιρείες που είχαν συμμετάσχει σε μικρό δημόσιο διαγωνισμό και είχε διαπιστωθεί ότι δύο εξ αυτών είχαν ακριβώς ίδια κείμενα προσφοράς, ένδειξη συντονισμού στη διαγωνιστική διαδικασία.
Μια ισχυρή ένδειξη ότι ο σκληρός ανταγωνισμός μεταξύ των εταιρειών έχει κοπάσει είναι η κατακόρυφη μείωση των προσφυγών. Αν και οι προσφυγές ήταν ένα σύνηθες φαινόμενο στους διαγωνισμούς πληροφορικής για τα έργα του Δημοσίου, από το 2019 μέχρι σήμερα και σε περισσότερους από 250 διαγωνισμούς που έχει πραγματοποιήσει η Κοινωνία της Πληροφορίας οι προσφυγές που έχουν υποβληθεί μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού.
Μια εικόνα εντελώς διαφορετική από το παρελθόν όπου δεν υπήρχαν τόσα πολλά έργα και οι εταιρείες συγκρούονταν σκληρά για να τα αναλάβουν, με τις προσφυγές να καθυστερούν τις αναθέσεις ακόμη και για τρία χρόνια.
Σύμφωνα με στελέχη της αγοράς, πλέον η κατάσταση αυτή αποτελεί παρελθόν, καθώς υπάρχει μια ευρύτερη συνεννόηση ώστε να είναι όλοι ευχαριστημένοι από το μερίδιό τους σε μια τεράστια πίτα, και τα έργα έχουν τη δυνατότητα να γίνουν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Ωστόσο ο αντίλογος σημειώνει πως το γεγονός ότι οι καθυστερήσεις που υπάρχουν στην εξέταση προσφυγών και την επίλυση διαφορών δεν αποτελούν δικαιολογία για την ύπαρξη συνεννοήσεων που καταστρατηγούν την έννοια του ανταγωνισμού σε δημόσιους διαγωνισμούς, την ώρα μάλιστα που από τις επιδοτήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης σχεδόν 4 δισ. θα κατευθυνθούν στον ψηφιακό μετασχηματισμό.
Συμβάσεις για 600 έργα 3 δισ. ευρώ
Μέχρι και σήμερα έχουν προκηρυχθεί και συμβασιοποιηθεί περισσότερα από 600 ψηφιακά έργα συνολικού ύψους περί τα 3 δισ. ευρώ και, σύμφωνα με τα στοιχεία του Κεντρικού Ηλεκτρονικού Μητρώου Δημοσίων Συμβάσεων, οι τρεις τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι που έχουν υψηλή ρευστότητα και δυναμικό κυριαρχούν στα έργα ICT, ενώ ακολουθούν λίγες εταιρείες πληροφορικής με δυναμική παρουσία.
Ο ΟΤΕ κατέχει τη μερίδα του λέοντος έχοντας αναλάβει έργα που ξεπερνούν το 1 δισ. ευρώ όπου το μεγαλύτερο μέρος το έχει αναλάβει ο ίδιος, ενώ σε αρκετά έργα έχει τεθεί επικεφαλής κοινοπραξιών. Από κοντά βρίσκονται Vodafone και Nova που μπήκαν με σχετική καθυστέρηση στη διεκδίκηση έργων, οι οποίες επίσης εκτός από τα έργα που αναλάβει μόνες τους, βρίσκονται και σε αρκετές κοινοπραξίες με εταιρείες πληροφορικής. Παράλληλα και μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες μπαίνουν στο παιχνίδι, καθώς διαθέτουν την απαραίτητη ρευστότητα και το εργατικό δυναμικό, σε μια πίτα που υπόσχεται ροή εσόδων και τα επόμενα χρόνια.
Όμως η δυσαρέσκεια στον κλάδο αυξάνεται, καθώς αυτή η κατάσταση έχει αφήσει εκτός αναθέσεων αρκετές εταιρείες, ενώ υπάρχουν άλλες, οι οποίες αν και πολύ μικρές σε μέγεθος, έχουν αναλάβει έργα εκατομμυρίων. Τονίζουν πως πρέπει «να επιβληθεί ένα πλαφόν για το ύψος του ανεκτέλεστου που μπορεί να έχει μια εταιρεία. Είναι απαραίτητο να μπουν κάποιοι κανόνες. Δεν γίνεται μια εταιρεία με τζίρο 5 εκατ. ευρώ να παίρνει έργα 50 εκατ. ευρώ και δεν γίνεται να υπάρχουν εταιρείες που έχουν αναλάβει έργα τα οποία συνολικά φτάνουν 100 φορές τον τζίρο τους». Αναπόφευκτα, λένε, αυτό θα καταλήξει σε προβληματική υλοποίηση των έργων.
Υπάρχουν ωστόσο και στελέχη του κλάδου που απορρίπτουν αυτές τις αιτιάσεις, σημειώνοντας πως ο λόγος που δεν κατεβαίνουν πλέον πολλές εταιρείες στους διαγωνισμούς δεν έχει να κάνει με ύποπτες συνεννοήσεις στο παρασκήνιο, αλλά με το γεγονός ότι απλώς δεν προλαβαίνουν και δεν έχουν τον απαραίτητο κόσμο ώστε να χτυπήσουν κάθε έργο. Πάντως, λένε, η πίτα είναι τόσο μεγάλη που «κανείς δεν μένει πραγματικά παραπονεμένος».
Τα λάθη στον σχεδιασμό και οι αναθεωρήσεις
Όταν δημοσιοποιήθηκε το πρόγραμμα Ψηφιακού Μετασχηματισμού που θα υλοποιηθεί με κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης, μεγάλο μέρος της αγοράς, εκτός από την αισιοδοξία που είχε για την αναμενόμενη αύξηση των εργασιών τους, έκανε λόγο για ένα «φαραωνικό σχέδιο» το οποίο θα ήταν αδύνατο να υλοποιηθεί ολοκληρωτικά. Σημείωναν επίσης πως υπήρξαν έργα τα οποία μπορεί να μην γίνουν ποτέ, καθώς δεν έχουν εμπορικό ενδιαφέρον για εταιρείες, και παρά το γεγονός ότι ακούγονταν εντυπωσιακά για τους πολίτες, όπως το 5G στους αυτοκινητοδρόμους, η επίδραση τους θα ήταν ουσιαστικά ελάχιστη.
Πράγματι, στην αναθεώρηση των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης που έγινε πρόσφατα, αρκετά έργα ψηφιακού μετασχηματισμού έχουν αφαιρεθεί από τον προγραμματισμό, ή έχουν γίνει τροποποποιήσεις για να μπορέσουν να υλοποιηθούν. Σύμφωνα με αναλυτική καταγραφή που έκανε ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, Παύλος Γερουλάνος, μεταξύ άλλων έχουν αφαιρεθεί από τον προγραμματισμό δύο ορόσημα για τον ψηφιακό μετασχηματισμό του τομέα δικαιοσύνης (e-justice), ενώ έχουν τροποποιηθεί λόγω απροσδόκητων εμποδίων δύο ορόσημα για τον ψηφιακό μετασχηματισμό του συστήματος κοινωνικής υποστήριξης (80.000 κάρτες αναπηρίας) και ψηφιακή πλατφόρμα για την αντιμετώπιση του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος. Επίσης, τροποποιήθηκαν ή αποσύρθηκαν ορόσημα για τον ηλεκτρονικό φάκελο υγείας, την ψηφιοποίηση του συστήματος μετανάστευσης και ασύλου και τον ψηφιακό μετασχηματισμό των φορολογικών ελέγχων.
Όλα αυτά αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου. Στελέχη της αγοράς τονίζουν ότι το φιλόδοξο σχέδιο για τα έργα πληροφορικής δύσκολα θα υλοποιηθεί χωρίς να χαθούν κονδύλια, καθώς οι αρμόδιοι φορείς βρέθηκαν απροετοίμαστοι. Έργα χωρίς προηγούμενο έπρεπε να σχεδιαστούν και να δημοπρατηθούν μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα πολλοί διαγωνισμοί να αποκαλύπτουν τη «γύμνια» του συστήματος.
Αποτέλεσμα αυτών των παραγόντων ήταν, όπως λέγεται, ήταν «διαγωνισμοί σχεδιασμένοι στο πόδι», οι φορείς που υλοποιούσαν τα έργα να μην είναι έτοιμοι να τα τρέξουν και να μην έχουν τους κατάλληλους ανθρώπους που θα βοηθούσαν στην έγκαιρη δημοπράτηση των έργων. Οι προδιαγραφές ήταν πρόχειρες με αποτέλεσμα να προκαλούνται παράπονα. Όπως επισημαίνεται, «δεν είναι μόνο ο ανάδοχος να μπορεί οικονομικά και τεχνικά να υλοποιήσει το έργο, είναι απαραίτητο να είναι και σχεδιασμένο σωστά και να υπάρχουν άνθρωποι που να ξέρουν τη δουλειά».
Από εταιρείες επισημαίνεται ότι έχουν υπάρξει έργα τα οποία είναι πολύπλοκα και οι μηχανισμοί εντός των φορέων δεν γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν, ενώ ακόμα και οι παρατηρήσεις επί των προσφορών για διορθώσεις καθυστερούν σημαντικά: «Όταν ο φορέας κάνει έως και 6 μήνες για να σου απαντήσει επί των παρατηρήσεων, καθώς δεν υπάρχει κάποιος κανονισμός που να τον αναγκάζει σε πιο έγκαιρη απάντηση, παρά τις απαιτήσεις που υπάρχουν για τις εταιρείες, το έργο αναπόφευκτα θα καθυστερήσει».
Παράλληλα, αρκετοί ακούν κριτική για τις διαδικασίες. Όπως λένε «δεν ακολουθήθηκε κάποιο ορθολογικό μοντέλο, αλλά υπήρξε η λογική να μπουν οι τρεις μεγάλες εταιρείες μπροστά, που είχαν την οικονομική άνεση και μαζί τους να κερδίσουν και οι εταιρείες πληροφορικής και να υλοποιηθούν τα έργα». Ωστόσο, όπως υπογραμμίζουν, «όλη αυτή η κατάσταση ξέφυγε, ως συνήθως».
Όπως επισημαίνουν, όλο και περισσότεροι μικροί θα αποκλείονται από έργα που θα μπορούσαν να διεκδικήσουν, καθώς οι κυρίαρχοι της αγοράς θέλουν να συντηρούν υψηλό ποσοστό έργων και τα επόμενα χρόνια. «Οι παραπονεμένοι θα αυξηθούν και θα αρχίζουν να φωνάζουν περισσότερο, μέχρι που το τζάμι θα σπάσει και βγουν όλα παραέξω», τονίζουν με νόημα.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
