Απειλούν με εκτροχιασμό των έργων οι ξέφρενες ανατιμήσεις των υλικών

Τον κώδωνα του κινδύνου για την ολοκλήρωση των έργων κρούουν οι εργοληπτικές εταιρείες. Η ανάγκη για ένα σύγχρονο μηχανισμό προσδιορισμού του κόστους των έργων, που θα λαμβάνει υπόψιν την αύξηση των τιμών και των εργατικών, και αναθεώρησης των υφιστάμενων προϋπολογισμών είναι ένα διαρκές αίτημα του τεχνικού κόσμου τα τελευταία χρόνια. Είναι χαρακτηριστικό ότι σήμερα εκτελούνται έργα με δεδομένα τιμολογίου 2004.

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ οι τιμές των υλικών κατασκευής νέων κτηρίων τον Σεπτέμβριο παρουσίασαν μέση αύξηση 9,1% σε ετήσια βάση, όταν το προηγούμενο έτος ο αντίστοιχος δείκτης ήταν 9,8%. Οι τραγικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή που απειλούν τον ενεργειακό εφοδιασμό στην Ευρώπη, έρχονται να προστεθούν στις ήδη μεγάλες δυσκολίες που έφεραν ο πόλεμος στην Ουκρανία, αλλά και η πανδημία, γεγονός που δεν προοιωνίζεται εύκολη συνέχεια. 

Σε μακροσκελή επιστολή που έστειλε στο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Τεχνικών Εταιρειών (ΣΑΤΕ) διαπιστώνει στασιμότητα στη λήψη αποφάσεων και ενεργειών από την πλευρά της πολιτείας. Υπογραμμίζει τον κίνδυνο οι εταιρείες να μην μπορούν να εκτελέσουν τα έργα που έχουν αναλάβει. Στελέχη του κλάδου εντοπίζουν στην υποκοστολόγηση, όπως λένε, των έργων μία από τις αιτίες του μειωμένου επενδυτικού ενδιαφέροντος για μία σειρά διαγωνισμών, όπως τα κτηριακά έργα ή τα αρδευτικά.  

Εφιστούν, μάλιστα, την προσοχή στον κίνδυνο εάν δεν γίνουν άμεσα σοβαρές παρεμβάσεις από την κυβέρνηση να υπάρξει σημαντική υστέρηση στη δημοπράτηση μεγάλων έργων. Εξέλιξη ιδιαίτερα ανησυχητική, σε μία περίοδο που η χώρα μας δεν θέλει να προσπεράσει τη μεγάλη ευκαιρία του Ταμείου Ανάκαμψης, αφήνοντας πόρους να πάνε χαμένοι.

Βάρη και στους ιδιώτες

Το ζήτημα πάντως αποτελεί συχνά σημείο τριβής εταιρειών – κυβέρνησης, με την ηγεσία του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών να έχει προειδοποιήσει ότι σε έκτακτες συνθήκες θα πρέπει και ο ιδιωτικός τομέας να αναλαμβάνει το μερίδιο της ευθύνης που του αναλογεί, ακόμη και εις βάρος της κερδοφορίας του, καθώς το φορτίο δεν μπορεί να το αναλαμβάνει εξ ολοκλήρου ο φορολογούμενος.

Από την άλλη, καθώς προχωρά με τη στελέχωση του Παρατηρητηρίου Τιμών, που αναμένεται να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των σημερινών κοστολογικών προβλέψεων και της σύγχρονης πραγματικότητας των διεθνών τιμών, το ΥΠΟΜΕ εστιάζει στην αντιμετώπιση με μόνιμες λύσεις χρόνιων παθογενειών και νέων προκλήσεων. Στην πρώτη γραμμή, βρίσκονται η ωριμότητα των μελετών, η ταχύτητα στις απαλλοτριώσεις, η εξεύρεση ανθρώπινου δυναμικού και η αναζήτηση επαρκών πηγών χρηματοδότησης. 

Γεφύρι της Άρτας οι λύσεις

Παρότι τα προηγούμενα χρόνια υπήρξαν νομοθετικές πρωτοβουλίες που αναμένεται να δώσουν λύση στο πρόβλημα, αυτές εξελίσσονται -κατά την προσφιλή ελληνική τακτική- σε γεφύρι της Άρτας. Δυόμιση χρόνια από τη θέσπισή του, το Ενιαίο Σύστημα Τιμολόγησης και Τεχνικών Προδιαγραφών Έργων και Μελετών βρίσκεται ακόμη σε αναμονή.

Μετά την απαραίτητη ΚΥΑ που εκδόθηκε τον Απρίλιο του 2022, με καθυστέρηση 13 μηνών, όπως επισημαίνει ο ΣΑΤΕ, εκκρεμεί ο ορισμός με υπουργική απόφαση του προέδρου, του διευθύνοντος συμβούλου και του εκπροσώπου του υπουργείου στο ΔΣ της εταιρείας που θα διαχειρίζεται το εν λόγω σύστημα.

Εντωμεταξύ, αγνοείται η τύχη και της Επιτροπής Διαπίστωσης Τιμών Δημοσίων Έργων, η οποία ενεργοποιήθηκε με τη νομοθετική ρύθμιση του Ιουνίου του 2022 για τη στήριξη των έργων, μέχρι την έναρξη της λειτουργίας του πολυαναμενόμενου Παρατηρητηρίου Τιμών. Το τελευταίο έχει επίσης θεσμοθετηθεί από το 2021 και αυτή την περίοδο βρίσκεται σε φάση στελέχωσης.

Εντωμεταξύ, όμως, οι ανατιμήσεις, όπως παρατίθενται στο παράρτημα της επιστολής των εκπροσώπων των τεχνικών εταιρειών είναι τεράστιες. Οι αναθεωρήσεις -βάσει υφιστάμενης πρόβλεψης- παραμένουν πολύ χαμηλότερες των αυξήσεων, ενώ πολλά σύγχρονα και «βιώσιμα» υλικά δεν βρίσκονται καν στον χάρτη των αναθεωρήσεων.

Ενδεικτικά, με το κόστος των επιχρισμάτων να είναι 100% πάνω και των πλινθοδομών τουλάχιστον 80% πάνω σε σχέση με το 2020, η μέση αναθεώρηση που έχει δοθεί είναι της τάξης του 1%. Στις αλουμινοκατασκευές, ενώ εντοπίζεται αύξηση κατά τουλάχιστον 60%, η αναθεώρηση που έχει δοθεί προσωρινά κυμαίνεται στο 7%. Για τις εργασίες χρωματισμού, μονώσεων, μαρμαροστρώσεων, που έχουν αυξηθεί τουλάχιστον κατά 50%, δεν έχει δοθεί καμία αναθεώρηση.

Ιδιαίτερα προβληματικό είναι το γεγονός ότι και για τους γρανίτες που τοποθετούνται στα έργα αναπλάσεων, δεν έχει δοθεί καμία αναθεώρηση. Δεδομένου, δε, ότι εισάγονται από Κίνα και Αίγυπτο με σημαντικές αυξήσεις, ιδίως στα μεταφορικά, οι πραγματικές τιμές εκτιμάται ότι έχουν διπλασιαστεί από το 2020.

Προϋπολογισμοί με τιμές 2004

Η στρέβλωση της αγοράς, την οποία παραδέχονται όλοι οι εμπλεκόμενοι, παρότι οι διορθώσεις έρχονται με τον αραμπά, προκύπτει από το γεγονός ότι σήμερα οι προϋπολογισμοί των έργων καταρτίζονται με τιμολόγια εικοσαετίας. Στελέχη του κλάδου σημειώνουν ότι άλλες χώρες των Βαλκανίων, όπως η Ρουμανία, έχουν καινοτομήσει με αναθεωρήσεις του κόστους των έργων ως και 60%, όταν στην Ελλάδα συζητάμε ακόμη για ένα 5% σε ορισμένα κατ’ επιλογήν έργα.

Ενδεικτικό των πολύ αργών ρυθμών είναι ότι από τις ρυθμίσεις που έγιναν τον Ιούλιο του 2022 για τη θωράκιση των έργων -κυρίως των ΟΤΑ, που συνοδεύονται από μεγάλες εκπτώσεις-, σε εφαρμογή έχουν τεθεί μόνο το πριμ έγκαιρης ολοκλήρωσης ύψους 5% και η δυνατότητα εξάμηνης επιμήκυνσης των χρονοδιαγραμμάτων των έργων. Αναθεώρηση των συντελεστών για το κόστος υλικών και εργασιών έχει γίνει για τα τρία τελευταία τρίμηνα του 2021 και το πρώτο τρίμηνο του 2022.