Με αφορμή την έκδοση του αναμνηστικού νομίσματος κυκλοφορίας 2 ευρώ με θέμα: «150 χρόνια από τη γέννηση του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή», τη Δευτέρα 27 Νοεμβρίου 2023 πραγματοποιήθηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος εκδήλωση προς τιμήν του μεγάλου Έλληνα μαθηματικού.
Χαιρετισμό στην εκδήλωση απηύθυνε ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας και ομιλητές ήταν οι:
- Χαράλαμπος Βάρβογλης, ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, ο οποίος μίλησε με θέμα: «Ο φυσικός Καραθεοδωρή: θερμοδυναμική, σχετικότητα, οπτική»,
- Χριστίνα Π. Φίλη, τ. καθηγήτρια ΕΜΠ, μέλος της Διεθνούς Ακαδημίας της Ιστορίας των Επιστημών, Médaille Koyré 2021, η οποία μίλησε με θέμα: «Φως εξ Ανατολών: Το σχέδιο του Καραθεοδωρή για την ίδρυση του Πανεπιστημίου στη Σμύρνη» και
- Στέφανος Γερουλάνος, καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Ζυρίχης, τ. Ιστορίας Ιατρικής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο οποίος μίλησε με θέμα: «Η επιρροή των προγόνων του Καραθεοδωρή και η σημασία στη εξέλιξη της προσωπικότητάς του».
Την εκδήλωση συντόνισε ο Διευθυντής του Ιδρύματος Εκτύπωσης Τραπεζογραμματίων και Αξιών (ΙΕΤΑ) Μάρκος Κονταξόπουλος.
Στον χαιρετισμό του ο κ. Γ. Στουρνάρας ανέφερε ότι η Τράπεζα της Ελλάδος τιμά έναν από τους μεγαλύτερους Έλληνες μαθηματικούς όλων των εποχών, ο οποίος κατέκτησε τη γενική αναγνώριση για την επιστημονική του ιδιοφυία, αλλά και για τις ανθρώπινες αρετές του. «Υπήρξε συνομιλητής του Αϊνστάιν και συνοδοιπόρος των μεγαλύτερων μαθηματικών του 20ού αιώνα, αλλά και του θεμελιωτή της κβαντικής θεωρίας Μαξ Πλανκ. Ο Καραθεοδωρή διακόνησε την επιστήμη του στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια της Γερμανίας και της Αμερικής, αλλά δεν ξέχασε ποτέ την πατρίδα του, ανταποκρινόμενος στις προσκλήσεις του Ελευθερίου Βενιζέλου για να συμβάλει στην οργάνωση και τη λειτουργία των ανωτάτων σχολών της Ελλάδας. Ανήκει σε εκείνη την κατηγορία των Ελλήνων της διασποράς που διακρίνονται για την υψηλή αίσθηση του καθήκοντος προς την πατρίδα τους και κάνουν ό,τι μπορούν για να τη βοηθήσουν. Με το έργο και το βίο του αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα για όλους εμάς και για τις επόμενες γενεές», επεσήμανε ο κ. Στουρνάρας.
Ο κ. Βάρβογλης στην ομιλία του τόνισε ότι πέρα από τη σημαντική συνεισφορά του στην καθαρή μαθηματική επιστήμη, ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή είχε εργασθεί ερευνητικά και σε θέματα μαθηματικής φυσικής. Εκεί είχε σημαντικό έργο στην οπτική, όπου απέδειξε ότι τα σφάλματα των σφαιρικών φακών και κατόπτρων δεν μπορούν να διορθωθούν, στη θερμοδυναμική, την οποία θεμελίωσε με τον τρόπο που διδάσκεται σήμερα, και στη σχετικότητα, όπου απέδειξε ότι η Ειδική Θεωρία Σχετικότητας του Αϊνστάιν είναι ειδική περίπτωση μιας γενικότερης ομάδας θεωριών.
Η κυρία Φίλη αναφέρθηκε στην ουσιαστική συμβολή του Καραθεοδωρή στην υλοποίηση της ιδέας του Ελευθερίου Βενιζέλου για την ίδρυση ενός δεύτερου πανεπιστημίου στην Ελλάδα, μετά από αυτό της Αθήνας. Ο Βενιζέλος υιοθέτησε το σχέδιο του Καραθεοδωρή και αποφάσισε το δεύτερο ελληνικό πανεπιστήμιο να ιδρυθεί στη Σμύρνη, που μόλις είχε απελευθερωθεί. Δυστυχώς όμως τα τραγικά γεγονότα του Αυγούστου του 1922 δεν επέτρεψαν την λειτουργία του. «Το ‘Φως εξ’ Ανατολών’, όπως ονόμασε το δημιούργημά του ο Καραθεοδωρής, δεν έμελλε ποτέ να φωτίσει τον κόσμο και η ελληνική γλώσσα, η επίσημη γλώσσα του πανεπιστημίου, δεν μπόρεσε να αποτελέσει τη γέφυρα προσέγγισης που ονειρεύθηκε για τόσους διαφορετικούς λαούς», ανέφερε η κυρία Φίλη.
Ο κ. Γερουλάνος μίλησε για τους επιφανείς προγόνους του Καραθεοδωρή και την επίδραση που άσκησε το οικογενειακό του περιβάλλον στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. «Εντρυφώντας στους προγόνους του βλέπει κανείς το βάρος που έφερε εις τους ώμους του», τόνισε. Το πλάτος των γνώσεων, η ελληνικότητα των σκέψεων, η πίστη στα ελληνορθόδοξα ιδεώδη και η γλωσσομάθεια χαρακτηρίζουν τον Καραθεοδωρή. «Στο ότι άφησε μετά από μια αστρονομική μαθηματική εξέλιξη την ανώτατη θέση του καθηγητού των Μαθηματικών στο Βερολίνο, για να πάει να ανοίξει ένα νέο πανεπιστήμιο, βλέπει κανείς ένα πατριωτισμό και οραματισμό που κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί», επεσήμανε.
Μιλώντας για το νόμισμα, ο κ. Κονταξόπουλος ανέφερε ότι το κορυφαίο προϊόν του Νομισματικού Προγράμματος είναι το αναμνηστικό κέρμα κυκλοφορίας 2 ευρώ, γιατί απευθύνεται σε όλους τους πολίτες των χωρών που χρησιμοποιούν το ευρώ. «Τι άραγε, αν όχι το πρόσωπο του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή, αντιπροσωπεύει καλύτερα το ελληνικό και ταυτόχρονα το ευρωπαϊκό και διεθνές στοιχείο; Ένα ανήσυχο πνεύμα με συμβολή στον παγκόσμιο πολιτισμό και το παγκόσμιο επιστημονικό γίγνεσθαι», ανέφερε χαρακτηριστικά. «Είναι χαρά και πρόκληση όταν έχεις να υλοποιήσεις έργα σαν κι αυτό, όταν πρέπει σε ένα μικρό λαμπερό κομμάτι μετάλλου να αποτυπώσεις τη λάμψη ενός σπουδαίου Έλληνα», συνέχισε και αναφέρθηκε στους ανθρώπους του ΙΕΤΑ, «τους έμπειρους και ικανούς τεχνικούς και μηχανικούς, βραβευμένους γλύπτες, όπως ο κ. Σταματόπουλος που φιλοτέχνησε το πορτραίτο του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή, καλλιτέχνες άλλων ειδικοτήτων και ειδικούς γραφικών τεχνών, υπεύθυνους για την παραμικρή λεπτομέρεια», που ευθύνονται για το άρτιο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα όλων των νομισμάτων.
Στο τέλος της εκδήλωσης έναν σύντομο χαιρετισμό απηύθυνε η δισεγγονή του Καραθεοδωρή Δέσποινα Σκούταρη.
Στην εκδήλωση παρέστησαν οι πρώην πρωθυπουργοί Αντώνης Σαμαράς και Παναγιώτης Πικραμμένος, η πρώην πρόεδρος της Βουλής Άννα Μπενάκη-Ψαρούδα, οι πρώην Διοικητές της Τράπεζας της Ελλάδος Ευθύμιος Χριστοδούλου και Νικόλαος Γκαργκάνας και ο Δήμαρχος Ορεστιάδας Βασίλειος Μαυρίδης.
Ολόκληρος ο χαιρετισμός του Διοικητή της ΤτΕ κ. Γιάννη Στουρνάρα:
«Κύριε πρώην Πρωθυπουργέ, αγαπητοί συνάδελφοι και φίλοι, κυρίες και κύριοι.
Με μεγάλη χαρά σας υποδέχομαι σήμερα στην Τράπεζα της Ελλάδος για να τιμήσουμε έναν από τους μεγαλύτερους Έλληνες μαθηματικούς όλων των εποχών, τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή.
Έναν ευπατρίδη επιστήμονα, ο οποίος κατέκτησε τη γενική αναγνώριση για την επιστημονική του ιδιοφυία, αλλά και για τις ανθρώπινες αρετές του. Έναν μεγάλο Έλληνα, γόνο επιφανούς οικογένειας με καταγωγή από το χωριό Μπόσνα της Αδριανούπολης, ο οποίος διακόνησε την επιστήμη του στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια της Γερμανίας και της Αμερικής, αλλά δεν ξέχασε ποτέ την πατρίδα του, ανταποκρινόμενος στις προσκλήσεις του Ελευθερίου Βενιζέλου για να συμβάλει στην οργάνωση και τη λειτουργία των ανωτάτων σχολών της Ελλάδας. Έναν συνομιλητή του μεγάλου Αϊνστάιν και συνοδοιπόρο των μεγαλύτερων μαθηματικών του 20ού αιώνα, Ντάβιντ Χίλμπερτ, Φέλιξ Κλάιν και Χέρμαν Μινκόβσκι, αλλά και του θεμελιωτή της κβαντικής θεωρίας Μαξ Πλανκ.
Την αφορμή για τη σημερινή εκδήλωση μας τη δίνει η έκδοση του αναμνηστικού νομίσματος κυκλοφορίας των δύο ευρώ για τη συμπλήρωση 150 ετών από τη γέννηση του Καραθεοδωρή. Μια έκδοση που εντάσσεται στο πλαίσιο του Νομισματικού Προγράμματος του 2023, που υλοποιούμε σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομικών.
Κάθε χρόνο το Νομισματικό Πρόγραμμα τιμά επιφανείς προσωπικότητες και αναδεικνύει σημαντικές επετείους, με την κυκλοφορία νομισμάτων περιορισμένης κοπής και με ιδιαίτερη συλλεκτική αξία. Η θεματολογία του προγράμματος προέρχεται από την πολιτιστική μας κληρονομιά και το φυσικό περιβάλλον της χώρας μας, χωρίς να παραλείπουμε ιστορικές επετείους και προσωπικότητες, όπως ο Καραθεοδωρή.
Το 2023 έχουμε τη χαρά να τιμήσουμε την ανυπέρβλητη Μαρία Κάλλας για τα 100 χρόνια από τη γέννησή της (στις 2 Δεκεμβρίου), τον Αντώνη Σαμαράκη για τα 20 χρόνια από το θάνατό του, τη συμπλήρωση 200 ετών από τη Μάχη του Καρπενησίου και το θάνατο του Μάρκου Μπότσαρη, την επέτειο των 50 ετών από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, ενώ συνεχίζουμε τη σειρά με τους Φιλέλληνες, αποδίδοντας φέτος φόρο τιμής στον Γερμανό στρατιωτικό Κάρολο Νόρμαν, ο οποίος πολέμησε για την Ελληνική Επανάσταση και τραυματίστηκε θανάσιμα στη Μάχη του Πέτα το 1822.
Το Νομισματικό Πρόγραμμα υλοποιείται, όπως προανάφερα, με το Υπουργείο Οικονομικών, την ηγεσία και τα στελέχη του οποίου ευχαριστώ για την εξαιρετική συνεργασία που έχουμε κάθε χρόνο. Θα ήθελα εδώ να κάνω μια ιδιαίτερη μνεία στους ανθρώπους του Ιδρύματος Εκτύπωσης Τραπεζογραμματίων και Αξιών (ΙΕΤΑ) της Τράπεζας της Ελλάδος, του γνωστού μας Νομισματοκοπείου, που έχουν την ευθύνη για το σχεδιασμό και την παραγωγή των νομισμάτων. Τους βραβευμένους διεθνώς γλύπτες, ζωγράφους και γραφίστες μας, οι οποίοι στη μικρή επιφάνεια των δύο όψεων κάθε νομίσματος, μεταφέρουν αριστοτεχνικά στο σχέδιό τους μια ιδέα ή ένα στοιχείο μιας προσωπικότητας. Τους εξειδικευμένους και έμπειρους τεχνικούς του Νομισματοκοπείου, οι οποίοι φροντίζουν ώστε το καλλιτεχνικό δημιούργημα να παραχθεί μαζικά και να μετατραπεί σε ένα άρτιο και εμπορεύσιμο προϊόν. Δεν πρέπει να ξεχάσω τα στελέχη του Τμήματος Εκδόσεων και Μεταφράσεων που ευθύνονται για την ορθή τεκμηρίωση και μετάφραση των κειμένων που συνοδεύουν την έκδοση κάθε νομίσματος, ούτε βεβαίως τη Διεύθυνση Χρηματικού της Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία φροντίζει για την απρόσκοπτη διάθεση των νομισμάτων στο κοινό.
Αν και ως ακαδημαϊκός οικονομολόγος που έχω σπουδάσει μαθηματικά οικονομικά και οικονομική θεωρία γνωρίζω ορισμένα στοιχεία από το έργο του λαμπρού επιστήμονα που τιμούμε απόψε, δεν είμαι ειδικός για να σας μιλήσω με λεπτομέρειες. Γι’ αυτό θα σας μιλήσουν οι τρεις εκλεκτοί καθηγητές, τους οποίους ευχαριστώ ιδιαιτέρως για την παρουσία και τη συμμετοχή τους στη σημερινή εκδήλωση. Δεν μπορώ όμως να μην σταθώ στο εύρος του ερευνητικού έργου του Καραθεοδωρή, που καλύπτει πολλές περιοχές της μαθηματικής επιστήμης, αλλά και της θεωρητικής φυσικής, στην αναγνώριση από τους συναδέλφους και τους μαθητές του όσο βρισκόταν εν ζωή, αλλά και μεταγενέστερα, καθώς και στην αγάπη για την πατρίδα του, που εκδηλώθηκε επανειλημμένως με την ανιδιοτελή προσφορά του κάθε φορά που αυτό του ζητείτο.
Αν και σπούδασε Μηχανικός στις Βρυξέλλες, όπου ζούσε με την οικογένειά του, καθώς ο πατέρας του ήταν πρεσβευτής της Υψηλής Πύλης στο Βέλγιο, ο Καραθεοδωρή αποφάσισε να αλλάξει γνωστικό πεδίο, ενώ βρισκόταν στην Αίγυπτο για τα μεγάλα αρδευτικά έργα του Νείλου εκείνης της εποχής, στο Ασουάν και το Ασιούτ. Παρασυρμένος από τις μετρήσεις που έκανε στην πυραμίδα του Χέοπος αποφάσισε ότι η καριέρα του μηχανικού δεν ήταν γι’ αυτόν και, λίγο πριν κλείσει τα 30, είχε ολοκληρώσει τις μαθηματικές σπουδές του στη Γερμανία, όπου το 1904 παρουσίασε τη διδακτορική του διατριβή και ένα χρόνο αργότερα αναγορεύθηκε υφηγητής. Ακολούθησε μία λαμπρή πορεία στα σημαντικότερα γερμανικά πανεπιστήμια της εποχής (Βερολίνο, Μπρέσλαου, Γκέτινγκεν, Αννόβερο), με επιστέγασμα την εκλογή του στην Πρωσική Ακαδημία Επιστημών, όπου κατά την επίσημη υποδοχή του τον προσφώνησε ο Μαξ Πλανκ.
Τα άφησε όμως πίσω όλα αυτά το 1920 για να ανταποκριθεί στην πρόσκληση του Βενιζέλου να οργανώσει το Πανεπιστήμιο της Σμύρνης. Έργο που ολοκλήρωσε με επιτυχία, αλλά δυστυχώς οι τραγικές εξελίξεις δεν επέτρεψαν την υλοποίησή του. Δίδαξε κατόπιν στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Μετσόβιο, στη συνέχεια εξελέγη καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, όπου παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του, και ήταν από τα πρώτα μέλη της Ακαδημίας Αθηνών, με την ίδρυση της το 1926. Επανήλθε στην Ελλάδα το 1930, πάλι με πρόσκληση του Βενιζέλου, για να συμβάλει στη μεταρρύθμιση και τη βελτίωση της λειτουργίας των Πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης.
Βλέπουμε λοιπόν ότι ο Καραθεοδωρή πίστευε ακράδαντα πως είχε υποχρέωση να θέσει όλες τις δυνάμεις του στην υπηρεσία της Ελλάδας και το προσπάθησε αυτό όσο περνούσε από το χέρι του. Ανήκει σε εκείνη την κατηγορία των Ελλήνων της διασποράς που διακρίνονται για την υψηλή αίσθηση του καθήκοντος προς την πατρίδα τους και κάνουν ό,τι μπορούν για να τη βοηθήσουν. Με το έργο και το βίο του αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα για όλους εμάς και για τις επόμενες γενεές. Είθε το παράδειγμά του να εμπνεύσει τους νεότερους και τους ερευνητές για να ακολουθήσουν το δρόμο του του και να συνεισφέρουν στην επιστημονική κοινότητα και στη χώρα μας με τον δικό του μοναδικό τρόπο.
Σας ευχαριστώ όλους για την παρουσία σας. »
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
