Το σκήπτρο του βασιλιά στο ελληνικό λιανικό εμπόριο εξακολουθεί να κρατά ο Απόστολος Βακάκης, όμως η χρονιά της πανδημίας δεν άφησε αλώβητο τον ίδιο και την Jumbo, γεννώντας αρκετά ερωτήματα για το μέλλον του ομίλου, τις διοικητικές πρακτικές και το επιχειρηματικό του μοντέλο.
Η μεγαλύτερη εισηγμένη του λιανικού εμπορίου και προσφιλής ιδιαίτερα στους ξένους θεσμικούς, είχε συνηθίσει την αγορά σε συνεχή ανάπτυξη, υψηλή κερδοφορία και γενναιόδωρη μερισματική πολιτική. Η τελευταία χρονιά που οι μέτοχοι της Jumbo θυμούνται ως δύσκολη ήταν το 2013, όταν η κερδοφορία είχε δεχθεί ισχυρό πλήγμα λόγω… ανωτέρας βίας, καθώς κουρεύτηκαν οι όχι ευκαταφρόνητες (58 εκατ. ευρώ) καταθέσεις στην Κύπρο.
Η πανδημία και τα περιοριστικά μέτρα που επιβλήθηκαν στο εμπόριο δύο φορές μέσα στο 2020 αποτελούν ένα ακόμη γεγονός ανωτέρας βίας, το οποίο δεν θα μπορούσε να ελέγξει ο Απόστολος Βακάκης, φαίνεται όμως ότι επηρέασε την Jumbo πολύ περισσότερο από όσο αναμενόταν:
- Οι αναλυτές προεξοφλούσαν ως τον Οκτώβριο, ότι η μείωση πωλήσεων της Jumbo το 2020 θα έμενε σε μονοψήφιο ποσοστό. Η Pantelakis Securities, για παράδειγμα, σε ανάλυση που είχε δημοσιεύσει στις 19 Οκτωβρίου, προέβλεπε πτώση πωλήσεων για το σύνολο της χρήσης 8%, ελαφρώς μικρότερη από το -9% του 9μήνου.
- Το τελικό αποτέλεσμα που ανακοίνωσε η εισηγμένη ήταν πολύ χειρότερο, με τη μείωση πωλήσεων να πλησιάζει το 20%. Ειδικότερα, το lockdown έκοψε τις πωλήσεις κατά 35%, ενώ πολύ χειρότερος ήταν ο Δεκέμβριος, παραδοσιακά ένας από πιο «δυνατούς» μήνες για τα Jumbo, καθώς οι ενοποιημένες πωλήσεις «γκρεμίστηκαν» κατά 54%. Μόνο ο Απρίλιος ήταν χειρότερος μήνας, με το lockdown εν μέσω των γιορτών του Πάσχα, όταν οι πωλήσεις είχαν υποχωρήσει κατά 86%. Έτσι, όπως ανακοίνωσε η Jumbo, οι απώλειες για το έτος διευρύνθηκαν στο -18,2%, από -10,7% το 11μηνο.
Νευρικότητα και εντάσεις με την κυβέρνηση
Στη διάρκεια του δεύτερου lockdown ο Απόστολος Βακάκης δεν είναι τυχαίο ότι έδειξε έντονη νευρικότητα και σχεδόν ανοικτά επιτέθηκε στην κυβέρνηση για τις επιλογές της στη διαχείριση της πανδημίας. Όπως τονιζόταν σε ανακοίνωση της Jumbo, «η ελληνική κυβέρνηση σημείωσε πολλές αναμφισβήτητες επιτυχίες στον υγειονομικό τομέα αλλά τραυμάτισε βαριά το οργανωμένο ελληνικό λιανεμπόριο».
Ο κ. Βακάκης φαίνεται ότι είχε κάνει τον προγραμματισμό του με βάση το αρχικό σχέδιο της κυβέρνησης για «κλείσιμο» της οικονομίας τον Νοέμβριο, ώστε να υπάρξει επανεκκίνηση τον Δεκέμβριο. Όταν τα επιδημιολογικά δεδομένα ανέτρεψαν αυτό τον σχεδιασμό, φέρεται να άσκησε πολύ ισχυρή, αν όχι ακραία πίεση στην κυβέρνηση για την επανεκκίνηση του λιανικού εμπορίου. Δημοσιεύματα έκαναν λόγο για επιχειρηματία που απείλησε να μεταφέρει την έδρα του ομίλου του στη Βουλγαρία, «φωτογραφίζοντας» τον επικεφαλής της Jumbo, κάτι βέβαια που δεν επιβεβαιώνεται από κυβερνητικά στελέχη.
Ακόμη και για την κρατική βοήθεια, που ο κ. Βακάκης ακολουθώντας την πάγια πρακτική του δεν ήθελε να δεχτεί, τα πράγματα άλλαξαν με το δεύτερο lockdown και αναγνώρισε ότι η εταιρεία έχει ανάγκη συμμετοχής σε προγράμματα κρατικής στήριξης, δηλώνοντας μάλιστα ότι θα ήταν πολυτέλεια να τα αρνηθεί.
Ανθεκτικό επιχειρηματικό μοντέλο, αλλά…
Αναλυτές που παρακολουθούν τον όμιλο τονίζουν ότι το επιχειρηματικό μοντέλο της Jumbo παραμένει ανθεκτικό. Η εταιρεία προμηθεύεται πολύ φθηνά προϊόντα, κυρίως από την Κίνα, και διαθέτει στους καταναλωτές ένα πλούσιο «μενού» διαφορετικών αγαθών σε σχετικά χαμηλές τιμές, μέσα από ένα ευρύ δίκτυο μεγάλων καταστημάτων. Προς το παρόν, και ανεξάρτητα από τα νέα δεδομένα που δημιούργησε η πανδημία, το εντυπωσιακό περιθώριο κέρδους της Jumbo (γύρω στο 50% μεικτό και πάνω από 20% καθαρό), παραμένει πολύ υψηλό για τα δεδομένα του οργανωμένου λιανεμπορίου και δημιουργεί αισιοδοξία για τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές.
Όμως, η διαχείριση της πανδημίας μείωσε την αίγλη της διοίκησης Βακάκη και δημιούργησε αρκετά ερωτήματα για την επάρκειά της, ενώ προκαλεί αμφισβήτηση του επιχειρηματικού μοντέλου:
- Σε επίπεδο τακτικών χειρισμών, ο ισχυρός άνδρας της Jumbo έκανε μια κίνηση πολύ υψηλού ρίσκου, χωρίς επιτυχές αποτέλεσμα, που δεν είναι ακόμη σαφές πώς θα αποτυπωθεί στην κερδοφορία του ομίλου. Ενόψει της αναμενόμενης επανεκκίνησης της αγοράς τον Δεκέμβριο, η Jumbo προχώρησε σε μεγάλες παραγγελίες προϊόντων από την Κίνα, σε μια προσπάθεια να «ρεφάρει» τις απώλειες προηγούμενων μηνών μέσα στην περίοδο των Χριστουγέννων. Χιλιάδες κοντέινερ έμειναν, έτσι, στο λιμάνι του Πειραιά, μετά την αναβολή του ανοίγματος των καταστημάτων και δεν είναι σαφές πότε και σε ποιες τιμές θα διατεθεί αυτό το στοκ. Όπως λένε αναλυτές, ο κ. Βακάκης πήρε ένα μεγάλο ρίσκο και έχασε ένα στοίχημα, ακολουθώντας πρακτικές που ίσως δεν ταιριάζουν σε ένα μεγάλο και οργανωμένο όμιλο του εμπορίου.
- Στο επίπεδο της στρατηγικής, η διοίκηση του κ. Βακάκη έδειξε μνημειώδη δυσκολία υιοθέτησης νέων πρακτικών του ηλεκτρονικού εμπορίου. Αυτό το κανάλι δεν είχε αναπτυχθεί επαρκώς πριν την πανδημία, καθώς μόλις το 2,5% των συνολικών πωλήσεων γίνονταν μέσω διαδικτύου. Παρά το σοκ του πρώτου lockdown και το γεγονός ότι μέχρι το επόμενο μεσολάβησαν έξι μήνες, η διοίκηση Βακάκη αρκέστηκε σε μια μέτρια αναβάθμιση των υποδομών, ώστε το 2,5% των συνολικών πωλήσεων να μπορέσει να φτάσει στο 4,5%. Η αναβάθμιση αποδείχτηκε απελπιστικά ανεπαρκής στη διάρκεια του lockdown, όταν το σύστημα ηλεκτρονικού εμπορίου της Jumbo ουσιαστικά κατέρρευσε από τον όγκο των παραγγελιών και η εταιρεία αρκέστηκε να ανακοινώνει στους καταναλωτές ότι «η αγάπη σας μας έπνιξε». Σύμφωνα με αναλυτές, μάλιστα, το πρόβλημα της ψηφιακής παρουσίας του Jumbo έχει και δομικά χαρακτηριστικά, καθώς ο τεράστιος αριθμός ετερόκλητων κωδικών προϊόντων (από παιχνίδια μέχρι είδη σπιτιού) δημιουργεί έναν εφιάλτη των logistics. Αυτή η δυσκολία προσαρμογής στο ηλεκτρονικό εμπόριο ίσως αποδειχθεί σοβαρό πρόβλημα για την αλυσίδα στο μέλλον, καθώς όλοι οι αναλυτές των τάσεων του εμπορίου συμφωνούν στη διαπίστωση ότι η στροφή στο ηλεκτρονικό εμπόριο θα είναι μόνιμη μετά την πανδημία και είναι αναγκαίο ακόμη και οι όμιλοι με ισχυρά δίκτυα καταστημάτων να υιοθετήσουν ένα πολυκαναλικό μοντέλο πωλήσεων (omnichannel), που θα συνδυάζει το φυσικό κατάστημα με το ψηφιακό κανάλι.
“One man show”
Επιπλέον, δεν παύουν να υπάρχουν σοβαρά ερωτήματα για τις διοικητικές πρακτικές του κ. Βακάκη:
- Ένα σημαντικό πρόβλημα που αναγνωρίζουν όσοι παρακολουθούν την Jumbo είναι ότι, με όλες τις αρετές που έχει δείξει ως τώρα, ο κ. Βακάκης δεν παύει να έχει οργανώσει ένα πολύ μεγάλο, πλέον, όμιλο του εμπορίου με συνταγή “one man show” και χωρίς να διαφαίνεται ότι υπάρχουν στελέχη με επάρκεια για μια μελλοντική διαδοχή. Το σπουδαιότερο, από την οπτική γωνία ενός συντηρητικού επενδυτή με μακροπρόθεσμο ορίζοντα, είναι ότι η απόλυτη κυριαρχία Βακάκη στο μάνατζμεντ, χωρίς να υπάρχει επαρκής θεσμική οργάνωση της διοίκησης, δημιουργεί αυξημένα ρίσκα.
- Σε αυτό το πλαίσιο, ερωτήματα που διατυπώνονταν πριν την κρίση της πανδημίας δεν μπορεί παρά να επανέλθουν στο μέλλον. Για παράδειγμα, τα… υπερφυσικά ταμειακά διαθέσιμα που διατηρούσε και εξακολουθεί να διατηρεί η Jumbo (ανέρχονταν σε 500 εκατ. ευρώ προ κρίσης και έπεσαν με την κρίση στα 323 εκατ. ευρώ (9μηνο 2020) ίσως να φάνηκαν, σε ένα βαθμό, χρήσιμα μέσα στο 2020, αλλά δεν παύουν να αποτελούν ένα πολύ μεγάλο ποσό (αντιστοιχεί στο τετραπλάσιο της κεφαλαιοποίησης της αλυσίδας Πλαίσιο!) το οποίο δεν αξιοποιείται παραγωγικά από τον όμιλο. Όταν η σκόνη της κρίσης κατακαθίσει και εκλείψουν οι μεγάλες και έκτακτες ανάγκες ρευστότητας, ο κ. Βακάκης θα πρέπει να παρουσιάσει ένα πειστικό σχέδιο για την αξιοποίηση αυτών των κεφαλαίων.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
