Οι ανησυχίες της αγοράς και οι περιπλοκές ενός έκτακτου φόρου στις τράπεζες

Τις ανησυχίες για το ενδεχόμενο επιβολής ενός έκτακτου φόρου στα κέρδη των τραπεζών αναζωπύρωσε η απόφαση της ισπανικής κυβέρνησης να επεκτείνει φόρο που έχει θεσπίσει στις τράπεζες, απόφαση που πυροδότησε ισχυρές ρευστοποιήσεις τραπεζικών μετοχών στο ισπανικό χρηματιστήριο.

Ο… ισπανικός ιός μεταδόθηκε και στο ελληνικό χρηματιστήριο με τις τραπεζικές μετοχές να δέχονται πιέσεις την Παρασκευή λόγω της ανησυχίας για την επιβολή ενός έκτακτου φόρου, αν και δεν υπάρχουν τέτοιες ενδείξεις. Αντίθετα, πληροφορίες από κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι δεν υπάρχει τέτοιο ζήτημα.

Ένας έκτακτος φόρος στις τράπεζες θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στο επενδυτικό κλίμα, το Χρηματιστήριο Αθηνών και στην αξιοπιστία της κυβέρνησης.

Ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, την προηγούμενη εβδομάδα εξέπεμψε μηνύματα καθησυχαστικά προς τους επενδυτές. Μιλώντας σε εκδήλωση για τον εκσυγχρονισμό της φορολογικής διοίκησης υπογράμμισε ότι η κυβέρνηση δεν έχει διστάσει να πάρει έκτακτα μέτρα (φορολόγηση παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας και διυλιστήρια) ωστόσο υπογράμμισε ότι «δεν μας αρέσουν κατά κανόνα τα έκτακτα μέτρα». Παράλληλα, μιλώντας επίσης την προηγούμενη εβδομάδα στο συνέδριο του Bloomberg που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα για τις τράπεζες, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, επισήμανε ότι η τραπεζική κερδοφορία είναι ο τρόπος για την αντιμετώπιση προβλημάτων που έχει κληροδοτήσει η κρίση όπως το ζήτημα του αναβαλλόμενου φόρου.

Δεδομένης της έκτασης που έχει λάβει το θέμα, είναι βέβαιο ότι ο πρωθυπουργός θα ρωτηθεί σχετικά στο conference της Morgan Stanley που πραγματοποιείται σε λίγες ημέρες στο Λονδίνο όπου θα συμμετέχει. Τραπεζικά στελέχη αναφέρουν στο BD ότι δεν έχουν την παραμικρή ένδειξη για το ενδεχόμενο έκτακτου φόρου, ωστόσο θεωρούν πιθανό να υπάρχουν σχετικές εισηγήσεις προς τον πρωθυπουργό.

Σημειώνεται ότι η συζήτηση για έναν έκτακτο φόρο στις τράπεζες βρίσκεται στην επικαιρότητα εδώ και αρκετό καιρό, και με διάφορες αφορμές η αντιπολίτευση πιέζει για την επιβολή φόρου στα «υπερκέρδη» των τραπεζών ενώ και κυβερνητικά στελέχη έχουν επικρίνει τη στάση των τραπεζών για τις επιλογές τους αναφορικά με την επιτοκιακή πoλιτική, τις περιορισμένες χρηματοδοτήσεις προς μικρές επιχειρήσεις και νοικοκυριά αλλά και τις προμήθειες στις τραπεζικές συναλλαγές.  

Πολλαπλές και σοβαρές οι επιπτώσεις ενός έκτακτου φόρου

Κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι η όλη συζήτηση για ενδεχόμενο έκτακτο φόρο στις τράπεζες δεν έχει απασχολήσει καθόλου. Θεωρούν άστοχη τη σύγκριση με την Ισπανία όπου ο φόρος στις τράπεζες είναι περιορισμένος και η ισπανική οικονομία βρίσκεται σε άλλο σημείο αναγνωρίζοντας ότι παρά τα πολιτικά οφέλη μιας τέτοιας κίνησης οι επιπτώσεις στην οικονομία, το επενδυτικό κλίμα και την κεφαλαιαγορά θα ήταν δυσανάλογα μεγάλες.

1. Αποπεπένδυση από τις τράπεζες. Το Δημόσιο προχώρησε τους τελευταίους μήνες στην αποεπένδυση από τις τράπεζες διαθέτοντας κατά βάση σε ξένους θεσμικούς επενδυτές το ποσοστό του κράτους στην Τρ. Πειραιώς (27% - Μάρτιος 2024), την Alpha Bank (9,4% - Νοέμβριος 2023) ενώ μόλις πριν ένα μήνα τον περασμένο Οκτώβριο προχώρησε στη διάθεση του 20% της Εθνικής Τράπεζας. Η επιβολή έκτακτου φόρου λίγους μήνες μετά τις μαζικές επενδύσεις ξένων θεσμικών στις ελληνικές τράπεζες θα έπληττε την αξιοπιστία της χώρας, της κυβέρνησης και της οικονομικής πολιτικής μεταδίδοντας ένα ισχυρά αρνητικό μήνυμα στην επενδυτική κοινότητα την στιγμή μάλιστα που κεντρική πολιτική της κυβέρνησης στην κεφαλαιαγορά είναι η αναβάθμιση του Χρηματιστηρίου Αθηνών σε ώριμη αγορά.
2. Επενδυτικό κλίμα. Η ελληνική οικονομία έχει καταφέρει να επανέλθει σε καθεστώς επενδυτικής βαθμίδας μετά από πολλά χρόνια ενώ παραμένει ένα μεγάλο επενδυτικό κενό που πρέπει να καλυφθεί. Μια άτσαλη παρέμβαση στις τράπεζες θα τσαλάκωνε την προσπάθεια για την βελτίωση του επενδυτικού κλίματος και την προσέλκυση επενδυτών. Σε ό,τι αφορά τη σύγκριση με την Ισπανία ή την Ιταλία (όπου τελικά η κυβέρνηση Μελόνι ακύρωσε το σχεδιασμό για έκτακτο φόρο στις τράπεζες) η ελληνική οικονομία βρίσκεται ακόμα σε δυσμενέστερη θέση γεγονός που μοιραία περιορίζει τις επιλογές. Άλλωστε η κυβέρνηση θέλει και προσπαθεί να ενισχύσει την φιλοεπενδυτική εικόνα της Ελλάδας σε σχέση με άλλες χώρες.  
3. Χρηματιστήριο Αθηνών, Με τις τραπεζικές μετοχές να αποτελούν το 24% της κεφαλαιοποίησης της εγχώριας αγοράς και να συμβάλλουν με αντίστοιχο ποσοστό στη διαμόρφωση του Γενικού Δείκτη ένα έκτακτος φόρος στις τράπεζες θα οδηγούσε σε βύθιση τις τιμές των μετοχών και τις αποτιμήσεις του ελληνικού χρηματιστηρίου. Σημειώνεται ότι οι μετοχές των διυλιστηρίων –Motor Oil και ΕΛΠΕ- υποχωρούν κατά -30% από την επιβολή έκτακτου φόρου το περασμένο καλοκαίρι και πληροφορίες αναφέρουν ότι η κυβέρνηση μάλλον αιφνιδιάστηκε από την ένταση της αντίδρασης της αγοράς. Σημειώνεται ότι ο αιφνιδιασμός με την επιβολή νέου έκτακτου φόρου στα διυλιστήρια αποτελεί τον κύριο λόγο που η αγορά εξακολουθεί να φοβάται για αιφνιδιασμό και στις τράπεζες.
4. Αναβαλλόμενος φόρος. Μια ακόμα ελληνική ιδιαιτερότητα είναι ο αναβαλλόμενος φόρος ο οποίος ξεπερνά τα 10 δισ. και οποίος προσμετράτε στα κεφάλαια των τραπεζών. Όπως σημειώθηκε, ο πρωθυπουργός ανέφερε ότι η κερδοφορία των τραπεζών είναι το μέσο για τη λύση του προβλήματος. Και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας έχει απορρίψει τη σκοπιμότητα επιβολής έκτακτου φόρου στις τράπεζες δεδομένου του υψηλού αναβαλλόμενου φόρου θεωρώντας ότι στερείται οικονομικής λογικής η επιβολή έκτακτης φορολογίας, μειώνοντας τα κέρδη των τραπεζών και κατ’ επέκταση της ικανότητά τους να αποσβένουν τον DTC. Σημειώνεται ότι η νέα λύση που έχει συμφωνηθεί με τον SSM προβλέπει ταχύτερη μείωση του DTC αξιοποιώντας την υψηλή κερδοφορία των τραπεζών.

Από την άλλη πλευρά, η κυβέρνηση προβληματίζεται για την πολιτική αξιοποίηση του ζητήματος των τραπεζών και ήδη κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν ζητήσει την επιβολή φόρων στην κερδοφορία των τραπεζών, δεδομένης και της αρνητικής εικόνας των τραπεζών σε μεγάλο τμήμα της κοινωνίας.

Ποιες κινήσεις θέλει να δει η κυβέρνηση από τις τράπεζες

Στο πλαίσιο αυτό η κυβέρνηση δεν επιθυμεί την επιβολή έκτακτου φόρου αλλά θα ήθελε να δει κινήσεις από πλευράς των τραπεζών που θα δώσουν ώθηση στην αγορά μέσω εφαρμογής επιθετικότερων πολιτικών στις χορηγήσεις στεγαστικών δανείων, αλλά και μειώσεις στις προμήθειες των τραπεζικών συναλλαγών ανταποκρινόμενες στην σχετική απαίτηση της πελατειακής τους βάσης.

Τη σφικτή πολιτική δανειοδοτήσεων των τραπεζών στη στεγαστική πίστη  επέκρινε στο συνέδριο του Bloomberg ο πρωθυπουργός, υπογραμμίζοντας: «Θεωρώ ότι οι τράπεζες είναι σε θέση τώρα να αναλάβουν λίγο περισσότερο ρίσκο για να χρηματοδοτήσουν την αγορά ενυπόθηκων δανείων».

Σημειώνεται ότι από τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος προκύπτει ότι παρά την καλή πορεία της οικονομίας οι τράπεζες εξακολουθούν να διατηρούν κριτήρια πιστοληπτικής αξιολόγησης στη στεγαστική πίστη κατά πολύ αυστηρότερα των εποπτικών ορίων που έχουν θεσπιστεί.

Κυβερνητικά στελέχη θεωρούν ότι οι τράπεζες θα πρέπει να εκμεταλλευτούν την ευνοϊκή συγκυρία και να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την βελτίωση της εικόνας τους στην κοινωνία, την αναβάθμιση της εξυπηρέτησης των πελατών τους που παραμένει προβληματική, τον εξορθολογισμό της επιτοκιακής πολιτικής τους, των προμηθειών και των πιστοδοτικών κριτηρίων.