Μοιάζει με επιστροφή στο παρελθόν. Μετά την ίδρυσή του το 1949 ως μέσο προστασία έναντι στη Σοβιετική Ένωση, το ΝΑΤΟ επιστρέφει στην επικαιρότητα, με αύξηση αμυντικών δαπανών, ανάπτυξη στρατευμάτων σε αρκετές χώρες και πιθανώς τη δημιουργία ενός νέου Σιδηρούν Παραπετάσματος στην Ευρώπη.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία δίνει στο Βορειοατλαντικό Σύμφωνο έναν νέο λόγο ύπαρξης, τον οποίο έμοιαζε να έχει χάσει μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ενώ ο πόλεμος που κήρυξε κατά της τρομοκρατίας μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 σε ορισμένες περιπτώσεις και κυρίως σε αυτήν του Αφγανιστάν δεν ήταν και τόσο επιτυχημένος.
Βέβαια η εποχή είναι διαφορετική. Πλέον η Κίνα δεν είναι εχθρός με τη Σοβιετική Ένωση όπως ήταν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αλλά ένας από τους ελάχιστους συμμάχους του καθεστώτος Πούτιν, που διατηρεί την «ουδετερότητά» της έναντι στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Όμως όλα δείχνουν ότι η Ουκρανία δεν είναι η μόνη χώρα που ανησυχεί το ΝΑΤΟ. Το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι άλλο από τις τρεις βαλτικές χώρες, Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία, οι οποίες είναι μέλη του Συμφώνου και ταυτόχρονα θεωρούνται οι «Αχίλλειος πτέρνα» του, εξαιτίας και της γεωγραφικής τους εγγύτητας με τη Ρωσία, αλλά όχι μόνο. Το ενδεχόμενο μίας σύγκρουσης μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ δεν μπορεί να αποκλειστεί, αλλά αυτό θα σήμαινε, ουσιαστικά, την έναρξη του Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου.
«Έχουμε φθάσει σε σημείο καμπής», δηλώνει στο Reuters, ο Hans-Lothar Domroese, απόστρατος Γερμανός στρατηγός και στο παρελθόν κορυφαίο στέλεχος του ΝΑΤΟ, καθώς ήταν επικεφαλής των στρατευμάτων του στην ολλανδική πόλη Brunssum έως το 2016. Όπως σημειώνει «τώρα πλέον Κίνα και Ρωσία έχουν συμμαχήσει και αποτελούν τη βασική πρόκληση ενάντια στις ΗΠΑ για την παγκόσμια κυριαρχία. Στο παρελθόν υποστηρίζαμε ότι αρκεί η αναχαίτισή τους, αλλά πλέον δεν ξέρω εάν αυτό είναι αρκετό».
Οι «αδύναμες» χώρες της Βαλτικής
Το θέμα είναι η πρόσβαση. Πριν από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να είχε κινηθεί για να περιορίσει τη Σοβιετική Ένωση αποκλείοντας τη δυτική είσοδο της Βαλτικής Θάλασσας. Αυτό θα «πάγωνε» τον στόλο της Βαλτικής της Σοβιετικής Ένωσης και θα τον απέτρεπε από το να φτάσει στη Βόρεια Θάλασσα όπου τα πολεμικά πλοία της θα μπορούσαν να επιτεθούν σε νηοπομπές ανεφοδιασμού των ΗΠΑ.
Σήμερα, οι ρόλοι του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας έχουν αντιστραφεί: Μια τολμηρή και επιθετική Μόσχα θα μπορούσε να περικυκλώσει τα νέα μέλη του ΝΑΤΟ στη Βαλτική και να τα αποκόψει από τη συμμαχία. Εάν πρόκειται να πέσει ένα νέο Σιδηρούν Παραπέτασμα, το ΝΑΤΟ πρέπει να διασφαλίσει ότι τα μέλη του δεν θα βρεθούν ξαφνικά πίσω από αυτό.
Οι τρεις μικροσκοπικές χώρες, με συνολικό πληθυσμό περίπου έξι εκατομμυρίων ανθρώπων, έχουν έναν ενιαίο χερσαίο σύνδεσμο με την κύρια επικράτεια της συμμαχίας. Ένας διάδρομος περίπου 65 χιλιομέτρων συμπιέζεται μεταξύ του βαριά οπλισμένου ρωσικού θύλακα του Καλίνινγκραντ στα δυτικά και της Λευκορωσίας στα ανατολικά. Κρίσιμη για τη Βαλτική είναι η χερσαία σύνδεση μεταξύ του Καλίνινγκραντ και της Λευκορωσίας. Ονομάζεται Suwalki Gap και η κατάληψή του θα μπορούσε να αποκόψει πλήρως τα βαλτικά κράτη.
Σύμφωνα με τον Domroese η Ρωσία έχει τη δυνατότητα να καταλάβει το Suwalki Gap, κάτι που μπορεί να το πράξει σε μερικά χρόνια εάν θεωρήσει ότι τη συμφέρει. Άλλωστε οι πρόσφατες ενέργειες του Πούτιν δεν ήταν όλες προβλέψιμες. Έθεσε τις ρωσικές πυρηνικές δυνάμεις σε συναγερμό στις 28 Φεβρουαρίου, χρησιμοποιώντας μία ρητορική που χαρακτηρίσθηκε «επικίνδυνη και απερίσκεπτη» από τον επικεφαλής του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ.
Ο Πούτιν από την πλευρά του υποστηρίζει ότι οι ανησυχίες της Ρωσίας που εκφράστηκαν εδώ και τρεις δεκαετίες για την επέκταση του ΝΑΤΟ απορρίφθηκαν από τη Δύση και η μετασοβιετική Ρωσία ταπεινώθηκε μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Σημειώνει, ακόμη, ότι το ΝΑΤΟ, ως όργανο των Ηνωμένων Πολιτειών, συγκέντρωνε τον στρατό του στο έδαφος της Ουκρανίας με τρόπο που απειλούσε τη Ρωσία.
Στις 11 Μαρτίου, ο υπουργός Άμυνας της Ρωσίας Σεργκέι Σόιγκου είπε στον Πούτιν ότι η Δύση ενισχύει τις στρατιωτικές δυνάμεις κοντά στα δυτικά σύνορα της Ρωσίας. Ο Πούτιν ζήτησε από τον Σόιγκου να ετοιμάσει μια έκθεση για το πώς οφείλει να απαντήσει η Μόσχα, όπως σημειώνει σε ανάλυσή του το Reuters.
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Ζελένσκι, προειδοποίησε ότι οι χώρες της Βαλτικής θα είναι ο επόμενος στόχος της Ρωσίας. Η Βαλτική Θάλασσα είναι μια μεγάλη και πολυσύχναστη ναυτιλιακή αγορά για εμπορευματοκιβώτια και άλλα φορτία, που συνδέει τη Σουηδία, τη Φινλανδία, την Εσθονία, τη Λετονία, τη Λιθουανία και τη Ρωσία με τον υπόλοιπο κόσμο.
«Έχει μετατραπεί από μια κανονική ειρηνική περιοχή, σε μια περιοχή που οφείλεις να περπατάς προσεκτικά», σημειώνει ο Πήτερ Σαντ, αναλυτής της εταιρείας Xeneta, η οποία συλλέγει και αξιολογεί την πορεία των εναέριων και θαλάσσιων ναύλων. Με τη ζήτηση και την επιμελητεία να διαταράσσονται, τα τέλη που καταβάλλονται για τη μεταφορά φορτίων από το Αμβούργο στην Αγία Πετρούπολη και το Καλίνινγκραντ έχουν μειωθεί κατά 15% μετά την εισβολή, σύμφωνα με στοιχεία της Xeneta.
Για σχεδόν 25 χρόνια, η Δύση πίστευε ότι η Ρωσία θα μπορούσε να «εξημερωθεί» μέσω διπλωματίας και εμπορίου και έτσι θα διατηρούνταν και η ασφάλεια στην Ευρώπη. Το 1997, το ΝΑΤΟ και η Ρωσία υπέγραψαν μια «Ιδρυτική Πράξη» που είχε σχεδιαστεί για να οικοδομήσει εμπιστοσύνη και να περιορίσει την παρουσία δύναμης και των δύο πλευρών στην Ανατολική Ευρώπη. Η συμμαχία επιδίωξε επίσης να οικοδομήσει μια εταιρική σχέση με τη Ρωσία, η οποία συμμετείχε στις ασκήσεις του ΝΑΤΟ στη Βαλτική μόλις το 2012, σύμφωνα με τον απόστρατο ναύαρχο των ΗΠΑ Τζέιμς Φόγκο, ο οποίος διοικούσε τους στόλους των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη για σχεδόν μια δεκαετία έως το 2020.
Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, το ΝΑΤΟ δημιούργησε μικρές, πολυεθνικές μονάδες μάχης στην Πολωνία και τις τρεις χώρες της Βαλτικής, οι οποίες χρησιμεύουν ως εμπροσθοφυλακή για την αποτροπή της Μόσχας. Αλλά οι αριθμοί των δυνάμεων αυτών έχουν σχεδιαστεί για να μην παραβιάζουν την «Ιδρυτική Πράξη», η οποία έχει εμποδίσει την ικανότητα του ΝΑΤΟ να μετακινεί στρατεύματα στη Βαλτική και την Πολωνία σε μόνιμη βάση.
«Όλοι πιστεύαμε ότι δεν θα υπήρχε πια εχθρός», είπε στο Reuters ο ναύαρχος Ρομπ Μπάουερ, πρόεδρος της στρατιωτικής επιτροπής του ΝΑΤΟ. «Τώρα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα έθνος που δείχνει ότι είναι επιθετικό, ότι έχει δυνάμεις που πιστεύαμε ότι δεν θα χρησιμοποιηθούν ποτέ πια».
Ενώ οι αριθμοί αλλάζουν συνεχώς, ο αριθμός των στρατευμάτων υπό τη διοίκηση του Ανώτατου Συμμαχικού Διοικητή του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη (SACEUR) Tod Wolters έχει υπερδιπλασιαστεί από την εισβολή της Ρωσίας, σε περίπου 40.000, σύμφωνα με διπλωμάτες και αξιωματούχους του ΝΑΤΟ. Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ έχουν επίσης μετακινήσει πέντε αεροπλανοφόρα στα ευρωπαϊκά ύδατα, στη Νορβηγία και τη Μεσόγειο, αύξησαν τον αριθμό των πολεμικών αεροσκαφών στον εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ και υπερδιπλασίασαν το μέγεθος των μονάδων μάχης στη Βαλτική και την Πολωνία. Οι δυνάμεις του αριθμούν περίπου 290.000 στην περιοχή, αλλά είναι κυρίως υπό τον εθνικό έλεγχο.
Η στιγμή της Γερμανίας
Η μεγαλύτερη αλλαγή στη «νέα κανονικότητα» του ΝΑΤΟ, όπως τονίζουν αρκετοί διπλωμάτες, πρώην αξιωματούχοι και ειδικοί, είναι η ανατροπή από τη Γερμανία μιας δεκαετίας πολιτικής χαμηλών αμυντικών δαπανών.
Συγκρατημένη από τις ενοχές για το παρελθόν της εν καιρώ πολέμου η Γερμανία αντιστάθηκε στην πίεση των Ηνωμένων Πολιτειών να αυξήσει τις δαπάνες της στο 2% του ΑΠΕ, που είναι και το ελάχιστο όριο για τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ. Η Γαλλία και η Βρετανία επιτυγχάνουν και οι δύο τον στόχο, αλλά οι αμυντικές δαπάνες της Γερμανίας ήταν μόνο 1,5% του ΑΕΠ έως το 2021.
Με γερασμένο εξοπλισμό και ελλείψεις προσωπικού, το Βερολίνο θεωρείτο για δεκαετίες ως αδύναμος εταίρος λόγω της απροθυμίας του να στείλει στρατεύματα σε πολεμικές επιχειρήσεις. Όμως, στις 27 Φεβρουαρίου, ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς είπε ότι το Βερολίνο θα επιτύχει τώρα τον στόχο του 2% - και υποσχέθηκε ότι οι αμυντικές δαπάνες θα φθάσουν στα 100 δισ. ευρώ. Αμέσως μετά την εισβολή της Ρωσίας, το Βερολίνο ανακοίνωσε ότι θα αγοράσει 35 μαχητικά αεροσκάφη Lockheed Martin F-35 από τις Ηνωμένες Πολιτείες για να αντικαταστήσει τον γερασμένο στόλο Tornado.
Το «ξύπνημα» του ΝΑΤΟ
Οι Ηνωμένες Πολιτείες μεταφέρουν, επίσης, περισσότερο στρατιωτικό εξοπλισμό στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων αρμάτων και όπλων σε Βέλγιο, Ολλανδία, Γερμανία και Πολωνία που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν αμέσως από τα νεοαφιχθέντα αμερικανικά στρατεύματα, αντί να περιμένουν εβδομάδες για αποστολή τανκ και φορτηγών από τις αμερικανικές βάσεις .
Ο Ντάγκλας Λουτ, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, είπε στο Reuters ότι η «νέα κανονικότητα» του ΝΑΤΟ θα πρέπει να είναι ένα βήμα παραπάνω από αυτό που συμφώνησε η συμμαχία μετά την Κριμαία. Είναι πιθανό να περιγραφεί με περισσότερη σαφήνεια στο επίσημο έγγραφο βασικής στρατηγικής του ΝΑΤΟ, γνωστό ως «Στρατηγική Αντίληψη», το οποίο θα συμφωνηθεί στην επόμενη σύνοδο κορυφής του Συμφώνου στη Μαδρίτη τον Ιούνιο.
«Θα δείτε μια ώθηση προς τα εμπρός της μαχητικής ικανότητας τόσο για να ηρεμήσουν οι σύμμαχοι στα ανατολικά όσο και για να σταλθεί ένα σαφές μήνυμα προς τη Μόσχα», σημειώνει ο Λουτ. Παράλληλα τονίζει ότι οι υπάρχουσες πολυεθνικές μονάδες μάχης του ΝΑΤΟ στη Βαλτική και την Πολωνία – αρχικά περίπου 5.000 στρατιώτες συνολικά – θα πρέπει να αυξηθούν σημαντικά σε μέγεθος.
Αλλά – όπως και στον Ψυχρό Πόλεμο – το ΝΑΤΟ θα χρειαστεί να συνεχίσει να επικοινωνεί με τη Ρωσία για να αποφύγει τον κίνδυνο ατυχημάτων με δυνητικά καταστροφικές συνέπειες. «Το ΝΑΤΟ έχει κάποια ευθύνη να κάνει περισσότερα από το να προσπαθεί απλώς να κρατήσει τη Ρωσία μακριά», δήλωσε ο Άνταμ Τόμσον, πρώην πρεσβευτής της Βρετανίας στο ΝΑΤΟ και νυν διευθυντής της δεξαμενής σκέψης European Leadership Network στο Λονδίνο. «Πρόκειται για τη διαχείριση μιας αναπόφευκτης στρατηγικής αστάθειας».
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
