Σύντομα αναμένεται να ξεκινήσουν οι εμβολιασμοί κατά του κορονοϊού σε αρκετές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Καθώς εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο θα εμβολιάζονται για την Covid-19, οι επιστήμονες θα παρακολουθούν την εξέλιξη των πραγμάτων με το περιοδικό Nature να καταγράφει τα βασικά ερωτήματα που αναζητούν απαντήσεις.
Ποια είναι τα 6 ερωτήματα που προβληματίζουν τους επιστήμονες
Εμποδίζουν τα εμβόλια την μετάδοση του κορονοϊού και την εξάπλωση της Covid-19;
Από τις έως τώρα κλινικές δοκιμές των τριών πιο προχωρημένων δυτικών εμβολίων (Pfizer/BioNTech, Moderna και Οξφόρδης/AstraZeneca), όλα αποτρέπουν την εκδήλωση των συμπτωμάτων της νόσου στο μεγαλύτερο ποσοστό των εμβολιασθέντων (άρα προστατεύουν από το να αρρωστήσει κάποιος, όταν ο ιός εισέλθει στο σώμα του), αλλά κανένα εμβόλιο δεν αποτρέπει με βεβαιότητα τη λοίμωξη (δηλαδή δεν διασφαλίζει ότι κάποιος δεν θα κολλήσει τον ιό). Αυτό αφήνει ανοικτή την πιθανότητα ότι μερικοί από όσους εμβολιάζονται, μπορεί να παραμένουν ευάλωτοι στο να μολυνθούν χωρίς συμπτώματα, άρα και να μεταδίδουν τον ιό σε άλλους.
«Το χειρότερο σενάριο είναι να έχεις ανθρώπους που κυκλοφορούν άνετα τριγύρω, αλλά μεταδίδουν τον ιό παντού», δήλωσε ο ιολόγος Στέφεν Γκρίφιν του βρετανικού Πανεπιστημίου του Λιντς. Οι φαρμακευτικές εταιρείες σκοπεύουν να μελετήσουν στο μέλλον ακριβώς αυτό το ζήτημα, δηλαδή κατά πόσο τα εμβόλια τους προστατεύουν και από την ίδια τη λοίμωξη. Υπάρχουν πρώτες ενθαρρυντικές ενδείξεις ότι τα εμβόλια μπορούν να μειώσουν και τη συχνότητα των ασυμπτωματικών λοιμώξεων - κάτι που πάντως πρέπει να επιβεβαιωθεί στο μέλλον.
Πόσο θα διαρκεί η ανοσία των εμβολίων;
Δεν υπάρχει γρήγορος τρόπος για να απαντηθεί πόσο θα διαρκούν τα αντισώματα που δημιουργούνται ως απόκριση στα εμβόλια, συνεπώς θα πρέπει να περάσουν μήνες ή και χρόνια μετά τους πρώτους εμβολιασμούς.
Από αυτό θα κριθεί, πόσο συχνές θα είναι οι επαναλοιμώξεις των ανθρώπων με τον κορονοϊό. Θα είναι σημαντικό για τις αρχές δημόσιας υγείας να παρακολουθούν την ανοσία σε βάθος χρόνου και να ξέρουν πότε αρχίζει να εξασθενεί. Για να το κάνουν αυτό, θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να κάνουν συχνά τεστ αντισωμάτων στον πληθυσμό. Υπόψη ότι υπάρχει μεγάλη ποικιλία στις ανοσιακές αντιδράσεις των ανθρώπων για διάφορους λόγους και γι' αυτό, άλλωστε, τα εμβόλια δεν «δουλεύουν» εξίσου καλά σε όλους τους ανθρώπους.
Πόσο αποτελεσματικά θα είναι τα εμβόλια στους ηλικιωμένους και στα παιδιά;
Οι έως τώρα κλινικές δοκιμές των εμβολίων δεν έχουν συμπεριλάβει μεγάλο αριθμό ομάδων όπως οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά και οι έγκυες. Συνεπώς είναι προς το παρόν δύσκολο να εκτιμηθεί πόσο καλά θα «δουλεύουν» τα εμβόλια σε αυτές και σε άλλες επιμέρους ομάδες του πληθυσμού (π.χ. στους παχύσαρκους). Οι έως τώρα ενδείξεις ίναι ενθαρρυντικές ότι πυροδοτούν επαρκή ανοσία στους άνω των 65 ετών, αλλά δεν υπάρχουν ενδείξεις για τα παιδιά και τις εγκύους (η Moderna στις 2 Δεκεμβρίου ανακοίνωσε ότι θα δοκιμάσει το εμβόλιο της ειδικά στα παιδιά). Θα χρειαστούν συνεπώς στατιστικά δεδομένα από μεγάλο αριθμό εμβολιασμένων, εωσότου οι επιστήμονες βεβαιωθούν ότι δεν υπάρχει ομάδα του πληθυσμού που να μην προστατεύεται επαρκώς από τα εμβόλια.
Πόσο θα διαφέρει η αποτελεσματικότητα των εμβολίων στην πράξη;
Και τα τρία πιο προχωρημένα δυτικά εμβόλια έχουν πετύχει τον βασικό ελάχιστο στόχο της αποτελεσματικότητας άνω του 50% και όλα φαίνονται ασφαλή, με βάση τις έως τώρα κλινικές δοκιμές. Οι επιστήμονες θέλουν να δουν πόσο καλά το καθένα «δουλεύει» στην πράξη, λαμβανομένου υπόψη ότι τα δύο (Pfizer/BioNTech και Moderna) είναι RNA εμβόλια, ενώ το τρίτο (Οξφόρδης/AstraZeneca) είναι DNA εμβόλιο.
Πιθανώς κάποιο είδος εμβολίου θα είναι πιο αποτελεσματικό σε ορισμένες ομάδες του πληθυσμού ή θα είναι καλύτερο στο να μην προστατεύει απλώς από το να αρρωστήσει κάποιος, αλλά επίσης θα μειώνει την πιθανότητα μόλυνσης από τον ιό και άρα περαιτέρω μετάδοσης του. Επίσης θα πρέπει να αξιολογηθούν τα διαφορετικά κόστη και πρακτικές ανάγκες κάθε εμβολίου (μεταφοράς, αποθήκευσης κ.α.). Πιθανώς κάποιο εμβόλιο θα είναι καταλληλότερο για τις φτωχότερες χώρες. Ασφαλώς, σε αυτό το πρώτο επείγον στάδιο, σύμφωνα με τον ανοσολόγο Ντάνι Όλτμαν του Κολλεγίου Imperial του Λονδίνου, «τα πράγματα είναι σαφή: αρπάζει κανείς όποιο εμβόλιο η κυβέρνηση του μπορεί να αγοράσει…».
Θα μπορέσει ο κορονοϊός να εξελιχθεί έτσι, ώστε να αποφύγει την ανοσία των εμβολίων;
Μερικοί ιοί, όπως της γρίπης, μεταλλάσσονται, κάτι που κάνει αλλά σε μικρότερο βαθμό και ο SARS-CoV-2. Οι επιστήμονες ευελπιστούν ότι ο νέος κορονοϊός δεν θα εξελιχθεί με τρόπο που θα αχρηστεύσει εν μέρει τα εμβόλια πρώτης γενιάς. Όμως ανησυχούν μήπως οι μαζικοί παγκόσμιοι εμβολιασμοί ασκήσουν τεράστια εξελικτική πίεση στον κορονοϊό να μεταλλαχθεί και να αναδείξει ένα στέλεχος που θα ξεφεύγει από τα αντισώματα που γεννούν τα εμβόλια.
«Δεν έχουμε ξαναδεί ιό όπως αυτός, να υφίσταται τέτοια πίεση. Συνεπώς δεν γνωρίζουμε πώς θα αντιδράσει ο κορονοϊός», δήλωσε ο ιολόγος δρ Γκρίφιν. Γι' αυτό, οι επιστήμονες θα παρακολουθούν τις σταδιακές μεταλλάξεις του και, αν χρειαστεί, θα αλλάξουν τη σύνθεση των εμβολίων, αναπτύσσοντας μια νέα γενιά εμβολίων Covid-19.
Τι γίνεται με την ασφάλεια των εμβολίων σε βάθος χρόνου;
Οι επιστήμονες θα παρακολουθούν τους εμβολιασθέντες για τυχόν παρενέργειες, πέρα από τις ακίνδυνες που προέκυψαν κατά τις κλινικές δοκιμές. Η έως τώρα εμπειρία των εμβολίων δείχνει πάντως ότι σοβαρές παρενέργειες συνήθως δεν συμβαίνουν.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
